Nergens meer eeuwelingen dan in West-Vlaanderen: wat is hun geheim?

© iStock
Olivier Neese
Olivier Neese Journalist bij Krant van West-Vlaanderen

Nergens in ons land wonen verhoudingsgewijs meer honderdplussers dan in West-Vlaanderen. Hoe komt dat? ‘West-Vlaanderen is het Okinawa van België.’

Nergens in ons land wonen verhoudingsgewijs meer honderdplussers dan in West-Vlaanderen. Dat blijkt uit cijfers die Krant van West-Vlaanderen opvroeg. En dat hoeft niet te verwonderen, zeggen Lucien De Cock en Jean-Pierre Baeyens, wereldautoriteiten in de geriatrie. ‘Ken je Okinawa? Een Japans eiland, dat wereldwijd bekend staat omdat de inwoners er zeer oud worden. Wel, West-Vlaanderen is het Okinawa yan België’, lacht professor De Cock. Tien redenen waarom West-Vlamingen zo lang leven.

Nergens meer eeuwelingen dan in West-Vlaanderen: wat is hun geheim?
© KW

1. De kust als rustoord van het land

Dat er 224 honderdplussers – 187 vrouwen en (maar) 37 mannen – in West-Vlaanderen wonen? Dat komt vooral door ouderen uit het binnenland die hun oude dag aan zee willen slijten, zal u denken. De kust als rustoord van het land. Dat verklaart inderdaad voor een deel – maar lang niet volledig – de hoge cijfers in West-Vlaanderen. Bij het oplijsten van de West-Vlaamse honderdjarigen blijkt dat het overgrote deel wel degelijk in de provincie geboren en getogen is. Een aantal werd geboren op de vlucht en keerde meteen na het einde van de Eerste Wereldoorlog terug naar West-Vlaanderen. Er is dus meer aan de hand.

2. Sterke generatie door twee oorlogen

‘West-Vlamingen maakten twee wereldoorlogen van dichtbij mee’, zegt geriater Lucien De Cock. ‘Als er ergens ontbering was, dan wel in West-Vlaanderen. De mensen hebben er hard moeten strijden en zijn daardoor gehard. Dat is een héél sterke generatie. En de sterksten bleven over.’

3. Hard werken en veel vis eten

‘Beweging en voeding zijn twee heel belangrijke factoren om oud te worden’, zegt Lucien De Cock. ‘Het zou me niet verwonderen dat wie vlakbij de Noordzee woont indertijd meer vis gegeten heeft dan de mensen uit de andere provincies. En meer groenten van de eigen, agrarische omgeving. Daarnaast weten we van West-Vlamingen dat ze bekend staan als een hardwerkend volk. Zij weten van aanpakken.’

Professor Jean-Pierre Baeyens: ‘Onze voorouders zeiden: rust roest. Dat is nog steeds zo. Ik zie jonggepensioneerden die hun draai niet vinden, in de zetel belanden en heel de dag naar de koers kijken. Zij gaan zeer snel achteruit en hebben een lagere levensverwachting. Er zijn zelfs publicaties die de vraag stellen of de toenemende opruststelling een invloed heeft op de toename van dementie. Om dementie te voorkome, moet je actief blijven, zowel fysiek als mentaal. Waar ben je dat het meest? Als je aan het werken bent. Moeten we de pensioenleeftijd verhogen om de dementiegolf tegen te gaan ? Een interessante vraag.’

4. De lucht is gezond(er)

In Brugge en Kortrijk moet je niet naar lucht happen. Wanneer ik naar Antwerpen rij, ruik ik de stad al van twintig kilometer ver.

In West-Vlaanderen heb je de kust en is er veel minder industrie dan elders in het land’, stelt Lucien De Cock. ‘De industrie die er is, is proper. Daar heb je niet de koolputten van Limburg, de steenkoolindustrie van de Waalse Borinage of de vuile industrie van Antwerpen. Wanneer ik met mijn vrouw naar Antwerpen rij, ruiken we de stad soms al van twintig kilometer ver. In West-Vlaanderen maak je dat niet mee, de lucht is er niet zo bezoedeld. Bekijk ook de verstedelijking: Kortrijk en Brugge zijn grote steden, maar ze blijven proper. Daar moet je niet naar lucht happen.’ Jean-Pierre Baeyens: ‘De lucht aan de kust is anders dan in Brussel of Antwerpen.

5. Ze zijn welvarender

Mensen zeggen soms: het is de geneeskunde die mensen oud maakt. Dat klopt niet.

‘De scholingsgraad is belangrijk’, weet professor Jean-Pierre Baeyens. ‘Er bestaat een formule waarmee je de levensverwachting in een land kan berekenen aan de hand van het bruto binnenlands product (bbp). Die formule klopt altijd, behalve in Cuba. Daar is het bbp veel lager dan bij ons, maar de inwoners hebben er wel dezelfde levensverwachting als hier. Hebben ze daar veel ziekenhuizen gebouwd? Neen, wel scholen. Cuba is het land met de meeste gedoctoreerden, in alle Spaanssprekende universiteiten kom je Cubanen tegen. Dat is een exportproduct. In wijken van Glasgow of Parijs met een lage scholingsgraad, ligt de levensverwachting tot 20 jaar lager dan in andere wijken. En zij die hooggeschoold zijn, zijn vaak ook de mensen die naar de zee verhuizen. Dan speelt een dubbele factor.’

‘Hoe groter de welvaart, hoe groter de kans om ouder te worden’, pikt Lucien De Cock in. ‘Tot op een bepaald niveau, want overdreven welvaart kan ook een negatief effect hebben. Denk maar aan obesitas. West-Vlaanderen is en was op veel vlakken een welvarende provincie. Er was misschien wel een zeker pauperisme, maar zeker niet de armoede die we elders gekend hebben. Dat speelt een zeer grote rol. Mensen zeggen soms: het is de geneeskunde die mensen oud maakt. Dat klopt niet. Zat ik op de stoel van minister van Onderwijs Hilde Crevits, ik liet de leerlingen twee keer naar de film Daens kijken. Eenmaal als ze twaalf zijn, en nog eens op hun achttiende. Daar ligt de kern van onze vooruitgang. Het aanpakken van de kinderarbeid, de armoede, de woonomstandigheden, de waterleidingen… Daar is alles begonnen, daar hebben we de eerste grote sprong in de geneeskunde gemaakt. Vergeet niet dat antibiotica er pas in 1950 was…’

6. De geriatrie is top

‘In West-Vlaanderen is de aandacht voor bejaarden altijd groot geweest’, aldus Lucien De Cock. ‘Vergeet niet dat Oostende, onder geriater Jean-Pierre Baeyens, mee aan de wieg stond van de geriatrie in ons land. De geriatrische dagen vonden niet toevallig in Oostende plaats. Ook elders in West-Vlaanderen is men snel op de kar gesprongen. Brugge, Oostduinkerke, Oostende en Roeselare hebben zeer goeie geriatrische diensten, in Kortrijk zijn ze nu ook goed begonnen. Maar zelfs in kleinere steden als Tielt hebben we altijd goed gezeten. De aandacht voor de oudere mens is niet enkel op medisch niveau groot geweest, ook op het vlak van thuisopvang en familiezorg. Kijk niet enkel naar de ziekenhuizen, maar ook naar de thuisopvang en de kwaliteit van de woonzorgcentra.’

Nergens meer eeuwelingen dan in West-Vlaanderen: wat is hun geheim?
© iStock

Jean-Pierre Baeyens: ‘Belangrijker dan de concentratie van ziekenhuizen is de vaccinatiegraad, niet alleen bij de patiënten maar ook bij het verzorgend personeel en de artsen. Als je de griep hebt, verspreidt het virus zich twee dagen voor je zelf ziek bent. Zo raakt heel de afdeling besmet. Wie een zwakke weerstand heeft, sneuvelt dan. Deze winter zijn er heel veel honderdplussers overleden, het was een ware slachting.’

7. Conservatiever tegenover euthanasie

‘In het katholieke West-Vlaanderen staan de mensen iets conservatiever ten opzichte van euthanasie’, zegt professor De Cock. ‘Weet je, ik daag al twintig jaar m’n Nederlandse collega’s uit. Op het einde van de Tweede Wereldoorlog hadden België en Nederland evenveel honderdjarigen. Enkele decennia later had België er véél meer. Ik heb toen aan Nederland gevraagd hoe het komt. Is dat door de opvattingen over geneeskunde of zijn euthanasie én het berustende idee van ‘die mensen hebben hun tijd gehad’ in Nederland zo sterk ingeburgerd?’

8. Sterke familiebanden

‘In West-Vlaanderen spelen familiale banden, traditie en zorg nog een grotere rol. Zeker bij de oudere generatie’, zegt professor De Cock. ‘Uit onderzoek blijkt dat het familieleven zeer belangrijk is. Mijn dochter is samen met een West-Vlaming, en zegt: ik moet bijna wekelijks naar een familiefeest gaan. Elders zijn wij dat niet meer gewoon… We zorgen meer voor elkaar, de oudere wil ook blijven leven en de familie zien groeien.’ Professor Jean-Pierre Baeyens: ‘En erfelijkheid speelt ook mee natuurlijk. Als je ouders lang geleefd hebben, is de kans zeer groot dat jij ook oud wordt.’

9. Meer alleenstaanden

‘Alleenstaanden leven langer, op voorwaarde dat er een regelmaat in hun leven is’, weet professor De Cock uit onderzoek. ‘Zij hebben niet die overbelasting van een gezin.’ In West-Vlaanderen is 14,2 procent van de bevolking alleenstaand. In de andere provincies ligt dat aantal lager.

10. West-Vlamingen zijn geloviger

Zedig en gelovig leven: het lijkt ook te helpen. Onder de 187 vrouwelijke eeuwelingen bevinden zich negen zusters.

Zedig en gelovig leven: het lijkt ook te helpen. Onder de 187 vrouwelijke eeuwelingen bevinden zich negen zusters. ‘In totaal zijn er 1.045 zusters in West-Vlaanderen, van wie er inderdaad negen boven de 100 zijn’, vertelt Inge Cordemans, woordvoerster van het bisdom Brugge. ‘En de kans is groot dat er straks nog eeuwelingen bij komen, want 230 van onze zusters zijn nu tussen de 90 en 99.’ Dat komt vooral door de beschermde omgeving én de regelmaat in het leven, zegt professor Lucien De Cock. Jean-Pierre Baeyens: ‘Gelovig of niet gelovig: zo goed als alle eeuwelingen die ik ken, zijn zeer positieve mensen. Een zwaar ongeval in de familie: het is erg, maar het had nog veel erger kunnen zijn. Ondanks zo’n zwaar nieuws zien ze toch een positieve kant. Wie alleen de zwarte punten van het leven ziet, is het rap beu. Het kan zijn dat religieuzen een positievere ingesteldheid hebben dankzij hun geloof.’

LUCIEN DE COCK geriater AZ Lokeren

Geriater Lucien De Cock is een wereldautoriteit in zijn vakgebied. Op zijn 70ste is hij nog 100 à 120 uur per week aanwezig in het ziekenhuis. Hij schreef ruim dertig boeken over ouder worden en was persoonlijk bevriend met Jeanne-Louise Calment, de oudste mens ooit. De Franse werd 122 jaar en 164 dagen. In zijn kantoor hangt één foto aan de voor de rest kale muren: een beeld van een innig moment tussen zijn echtgenoot Helga Michiels en Calmentje, zoals de dokter haar noemt. “Ze hoorde en zag niet meer, maar mijn vrouw kon met een bepaald timbre spreken in haar rechteroor en er nog fantastisch mee babbelen. Om de drie maanden ging ik bij haar op bezoek.”

JEAN-PIERRE BAEYENS geriater AZ Alma

Professor Jean-Pierre Baeyens (76) uit Oostende stond in 1974 aan de wieg van de geriatrie in ons land. Hij was tot aan zijn pensioen in 2007 aan de slag in het AZ Damiaan in Oostende. Daarna bleef hij actief in verschillende commissies over geriatrie. Toen er in 2014 een acuut tekort aan geriaters was, smeekte het AZ Alma in Eeklo of hij weer aan de slag wilde gaan. Hij ging erop in en helpt momenteel een gloednieuwe generatie geriaters opleiden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content