“Moet ik mijn dochter laten vaccineren tegen baarmoederhalskanker?” Veel moeders zitten met deze vraag. Er zijn veel argumenten pro, maar er blijven evenveel vragen open.
“Moet ik mijn dochter laten vaccineren tegen baarmoederhalskanker?” Veel moeders zitten met deze vraag. Er zijn veel argumenten pro, maar er blijven evenveel vragen open. Het is alvast nog jaren wachten voor duidelijk wordt of de huidige vaccins hun belofte van minder kanker kunnen inlossen.
Er werd wat gegrinnikt toen filmster Michael Douglas bekende dat hij zijn keelkanker niet had opgelopen door teveel roken en drinken. Als fervente beoefenaar van de cunnilingus had hij wrattenvirussen opgelikt en nu zat hij daar met die brok in de keel.
Een duik naar beneden is misschien niet de hapklare brok die Vlaamse jongens voor ogen hebben wanneer ze voor het eerst aan het rommelen gaan. Maar met de huidige generatie jonge schoolmeiden lijkt de kans op een Douglas-historie eerder klein.
Want volgens Zorg&Gezondheid.be laat 83,5% van de Vlaamse schoolmeisjes zich vaccineren tegen de gevaarlijkste wrattenvirussen. Of moeten we zeggen dat hun moeders hen er naartoe meenemen.
Eerste successen
De vaccinatie tegen HPV of humaan-papilloma-virussen, zoals de wrattenvirussen in dokterslatijn worden genoemd, ging in ons land in 2006 van start. De eerste aanwijzingen voor hun nut zijn binnen.
Het aantal genitale wratten daalde tot 8 maal, leert een onderzoek bij leden van de Onafhankelijke Ziekenfondsen. Van de niet-gevaccineerde vrouwen had 0,93% genitale wratten. Van de gevaccineerde slechts 0,12%.
Vanuit Australië en de Verenigde Staten klinkt ook positief nieuws. Het aantal genitale wratten daalde er met ongeveer 50 à 60% bij jonge meisjes en vrouwen van 12 tot 26 jaar. Beter dan verwacht.
Niet de wratten, wel de ontaardingen
Voor alle duidelijkheid, de wratten op zich zijn niet gevaarlijk. Ongeveer 80% van de bevolking raakt ooit besmet. Dat gebeurt niet alleen door seksueel contact, maar ook via handen en vingers of lippen en tong, zoals bij Michael Douglas.
Bij de meeste mensen vernietigt de afweer het virus, maar bij een kleine groep leidt de besmetting tot ontaarde cellen, zogenaamde voorlopers van kankercellen of precancereuze letsels. Die kunnen later uitgroeien tot volwaardige kankercellen.
Bij de Australische vrouwen onder 18 jaar zag men alvast een daling van het aantal voorlopers van baarmoederkanker en dat is dus positief nieuws.
Nog maar het begin
Voorlopig reikt de ervaring met de vaccins niet verder dan 10 jaar en dat is nog relatief weinig voor de levenslange bescherming die we verwachten. Veel vragen wachten nog op een antwoord.
Bijvoorbeeld over het effect op de andere wrattenvirussen. Er zijn er meer dan 100 verschillende. Van de 15 gevaarlijkste zitten er slechts 2 in het ene vaccin en 4 in het andere. Dat viervoudige beschermt tegen ruim 90% van alle genitale wratten.
Het ziet er naar uit dat de vaccinatie ook sterk gelijkende wrattenvirussen onderdrukt. De vraag is of dit geen deur kan openen voor infecties en kankergevallen door de niet opgenomen wrattentypes. Dat lijkt twijfelachtig, maar geen mensen die het weet.
Ondertussen wordt er al volop onderzocht of een nog bredere bescherming met een 9-voudig virus of misschien nog meer haalbaar is.
De bescherming houdt minstens 10 jaar aan, maar we weten niet hoeveel langer ze reikt. We weten evenmin of vrouwen op latere leeftijd toch nog besmet kunnen raken wanneer de bescherming zou afnemen?
Zal het aantal gevallen van baarmoederhalskanker en andere kankers uiteindelijk gaan dalen? Logisch geredeneerd wel, maar het zal nog vele jaren duren voor we een definitief zicht hebben op de uiteindelijke resultaten.
Bescherming extra large
Indien de vaccinatie doet wat van haar verwacht wordt, scoren we wel ineens heel breed. Want vaccinatie beschermt niet alleen jezelf, maar ook alle mensen met wie je in contact komt. Omdat je zelf geen bron van virussen wordt, kan je geen nieuwe sekspartners besmetten.
De wrattenvirussen spelen hoogstwaarschijnlijk ook een beslissende rol bij:
40% van de peniskankers;
40% van de vaginale en vulvaire kankers;
90% van de anale kankers;
12% van de keel- en neuskankers;
3% van de mondkankers.
De uitschakeling van de gevaarlijke wrattenvirussen kan in principe bijdragen tot de preventie een groot deel van deze kankers waarvoor momenteel geen systematische screening of andere vorm van preventie bestaat.
Het preventief effect op hoofd- en halskankers wordt op 60% geschat. Ook hier zal echter nog moeten blijken of de vaccinatie deze verwachting kan waarmaken. De daling met 39% van genitale wratten bij heteroseksuele mannen in Australië vormt een aanwijzing in die richting.
In Australië wordt net daarom overwogen om ook alle 12 à 13-jarige jongens systematisch een HPV-vaccinatie aan te bieden.
De beste oplossing?
Tegenstanders vragen zich ondertussen af of deze vaccinatie wel de beste oplossing is.
Genitale wratten zijn een van de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen. Het aantal diagnoses stijgt zeer snel na de start van het actief seksuele leven en piekt rond 21 tot 25 jaar. Daarna neemt het geleidelijk af.
Slechts een klein deel van de besmettingen groeit uit tot precancereuze letsels en zelfs daarvan ruimt het afweersysteem het grootste deel spontaan binnen de 2 jaar op. Uiteindelijk evolueren deze letsels slechts bij een klein aantal vrouwen tot baarmoederhalskanker.
Bij een 25 à 30% van de baarmoederhalskankers spelen andere oorzaken dan wrattenvirussen een rol. Vaccinatie heeft op die oorzaken geen effect, maar andere preventieve maatregelen soms wel. Aan roken bijvoorbeeld, want dat maakt vrouwen een 2 à 3 maal vatbaarder voor baarmoederhalskanker.
Omdat vaccinatie slechts een deel van alle baarmoederhalskankers voorkomt, blijven uitstrijkjes nodig om die andere gevallen op te sporen. Die uitstrijkjes werken uitstekend en de genezingskans in een vroegtijdig stadium is bijna 100%.
Ongeveer 6 op de 10 vrouwen in ons land laat geregeld een uitstrijkje maken, maar de meerderheid van de vrouwen met baarmoederhalskanker, en dat zijn er in ons land meer dan 600 per jaar, heeft nooit of slechts zelden laten doen. Deze groep zou dus het meest profiteren van de vaccinatie.
Nog dit
In 2008 telde België 186 sterfgevallen door baarmoederhalskanker.
Sinds september 2010 wordt in Vlaanderen via de school vaccinatie tegen humaan papillomavirus gratis aangeboden aan meisjes in het eerste jaar secundair onderwijs. De virussen worden immers verspreid via seksueel contact. De vaccinatie vindt bijgevolg best plaats vóór het zover is. Daarom wordt de eerste vaccinatie aanbevolen rond de leeftijd van 12-13 jaar.
Ons land raadt alle vrouwen tussen 25 en 64 jaar aan om elke 3 jaar een uitstrijkje te laten maken.
Vroeger wordt niet aangeraden omdat er dan nog te veel voorloperletsels gevonden worden die spontaan zullen verdwijnen. Dit leidt tot onnodige behandelingen, vaak met de wegname van een stuk baarmoederhals wat nadien tot vroegtijdige bevallingen kan leiden.
Laten vaccineren of toch niet?
Er zijn veel redenen om aan te nemen dat het vaccin tegen baarmoederhals uiteindelijk zal werken en ook tegen andere kankers kan beschermen. Maar er is nog geen hard bewijs.
Op het web krioelt het ondertussen van berichten over negatieve effecten van de gebruikte vaccins, maar op basis van degelijk onderzoekswerk lijkt er voorlopig weinig aan de hand. Het vaccin lijkt veilig en goed verdragen te worden en levert niet veel meer last op dan wat irritatie op de plaats van injectie.
Daarmee valt alvast een belangrijke weerstand tegen deze vaccinatie weg. We weten ook met zekerheid dat een deel van de voorloperletsels die wrattenvirussen veroorzaken tot kanker uitgroeien. Wanneer je onder bescherming van een vaccinatie niet besmet kunt raken, ontwikkel je hoogstwaarschijnlijk ook geen voorloperletsels en dus ook niet de kanker die daaruit voort kan vloeien.
Kortom, we leven op goede hoop.
Met dank aan professor dokter Willy Poppe, afdeling gynaecologie van de Universitaire Ziekenhuizen Leuven.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier