‘Jonge mama’s en roze wolken? Tijd om oog te hebben voor alle kleurschakeringen’

Voor de Universiteit Van Vlaanderen houdt Roxanne Bleijenbergh een pleidooi om de stemmingswisselingen te normaliseren die bij een zwangerschap horen.

Ook al denk je dat zwangerschappen in jouw leven nog niet aan de orde zijn en dat bevallingen een ‘ver van je bed show zijn’, toch is, wat je op punt staat te lezen een boodschap voor iedereen.

Elk jaar worden 115.000 baby’s geboren in België. Je buurvrouw, een collega, hartsvriendin uit de kleuterklas, je schoondochter of zus, ze hebben allemaal steun en liefde nodig, want niet alle ouders zitten op die ene roze wolk. Een door de maatschappij en omgeving, euforische en wondermooie situatie die heerst bij zwangere vrouwen en het gelukzalige gevoel dat ze ervan krijgen, dat is de roze wolk, maar is die wolk altijd zo roos? Niet alle (toekomstige) ouders zitten op die roze wolk, en dat is heel normaal. Belangrijk is hoe wij als familie, vrienden en maatschappij die (toekomstige) ouders steun kunnen bieden.

“Weten jullie al of het een jongen of een meisje zal zijn? Kan je het baby’tje voelen stampen? Hebben jullie de kamer al ingericht?” Allemaal vragen met de nadruk op de baby. En dat is vaker zo. We zijn heel nieuwsgierig en het bezoek primeert: we willen allemaal de baby vasthouden! We hebben zoveel vragen over het wondertje en bijgevolg gaat onze aandacht dan ook logischerwijs naar het kind.

We vergeten nog vaak wie er voor de baby moet zorgen en hoe die baby op aarde is gekomen. We vergeten dus de ouders. Een spontane reactie is dan ook vaak: “geniet ervan”, zonder te beseffen dat de ouders er misschien helemaal niet van genieten.

Veel moeders zijn niet graag zwanger, voelen zich onzeker over hun lichaam, twijfelen aan zichzelf… En dit allemaal niettegenstaande de bewuste keuze om samen een kind te krijgen. Maar de realiteit is vaak helemaal anders dan de verwachtingen. Twijfel en onzekerheid ontstaan nu eenmaal tijdens een zwangerschap en na de bevalling, en laat het duidelijk zijn, dat is helemaal normaal.

Onrust

Even een paar cijfers op een rij. Maar liefst 51,4% van de zwangere vrouwen in Vlaanderen ervaart psychologische onrust tijdens de zwangerschap. Nog hogere cijfers zien we tot één jaar na de bevalling, waar 63,9% van de Vlaamse moeders verminderd emotioneel welbevinden ervaart. Deze hoge cijfers zijn geen depressiecijfers, maar vrouwen die emotioneel uit balans zijn. Ze ervaren emotionele spanning, vaak als reactie op de zwangerschap of bevalling en dit uit zich in symptomen van psychologische onrust.

Dit zijn hoge cijfers maar als we kijken naar de vrouwelijke hormonen, is dit eigenlijk heel normaal. We katapulteren ons even terug naar de puberteit: 13 jaar, een voorhoofd vol puistjes, vettig haar, bredere heupen, … met andere woorden een lichaam in transitie waarbij je natuurlijke vormen krijgt. Was jij ook eerder die donderwolk in huis dan het zonnetje?

Maar ook 40 jaar later, al een tijdje geen menstruatie meer en je hormonen zitten in een rollercoaster: vapeurs, vermoeidheid en onevenwichtigheid nemen de overhand.

Gelijkaardige dingen gebeuren wanneer je zwanger en bevallen bent, de hormonen gieren door je lichaam, en dit geeft stemmingswisselingen. Tijdens de puberteit of de menopauze vinden we stemmingswisselingen heel normaal en horen ze bij die transitieperiode in het leven.

Maar in de periode rond de zwangerschap kijkt de maatschappij daar niet op dezelfde manier naar, en zijn die stemmingswisselingen plots taboe.

Tweestrijd

Baby’s kunnen bij de geboorte niet zelfstandig eten, lopen of voor zichzelf zorgen. Mensenbaby’s zijn een uitzondering in vergelijking met andere zoogdieren. De evolutie zorgde voor een bijzonder hormoon, oxytocine . Dit hormoon komt vrij tijdens de bevalling en zorgt ervoor dat de baby in het middelpunt van de mama haar belangstelling komt. De aandacht is uitsluitend gericht op het kind.

Maar laten we niet vergeten dat een moeder ook haar eigen identiteit heeft, die heeft ze niet verloren met de komst van het kind. Ze moet haar aandacht geven aan haar werk, vrijetijdbesteding, sociale kring én ook haar partner. Dit resulteert vaak in een tweestrijd tussen de focus op haar baby en haar eigen identiteit.

Daarnaast spelen ook persoonlijke factoren een rol. Waar de ene vrouw wel op die roze wolk zal zitten, ervaart de andere mama last van psychologische onrust. De mate waarin je kwetsbaar bent voor het ontwikkelen van psychische klachten is persoonlijk en voor iedereen anders. Iedereen zal anders reageren op stress of levensgebeurtenissen, zoals het krijgen van een kind. Dit gaat bepalen hoe de mama zich voelt en of ze al dan niet op die roze wolk zit of een variatie daarvan, want die wolk kan felroze, of lichtroze of eerder grijs zijn.

Wisselende stemmingen

Samen met mijn onderzoeksteam van de AP Hogeschool Antwerpen hebben wij een website ontwikkeld voor zwangere en bevallen vrouwen, genaamd “What’s Up Mama”*. Deze website is volledig gratis en beschikbaar voor iedereen. Op deze website krijgen (toekomstige) moeders een vragenlijst die peilt naar het emotioneel welbevinden en persoonlijke kwetsbaarheden. Op basis van de antwoorden krijgt zij een persoonlijk advies, gaande van: ‘Hey, het is oké hoe jij u voelt’; tot: ‘Wij maken ons zorgen en willen dat je professionele hulp zoekt binnen de twee weken’. Vervolgens krijgt ze een lijst van hulpverleners uit haar buurt. We geven ook concrete tips over hoe ze hulp moet vragen en waar ze die kunnen zoeken of geven ontspanningsoefeningen. Deze tool is ontwikkeld voor iedereen, voor zij die op grijze of donkere wolken zitten, maar ook voor mama’s op de roze wolk.

Dus, bestaat die roze wolk echt? Ja de wolk bestaat. Maar niet elke wolk moet daarom roze zijn, deze wolken kennen veel kleurschakeringen. Het is dus heel erg normaal als jouw wolk niet roze maar grijs is. Daarom is het heel belangrijk om hulp te zoeken wanneer die wolk bij jou echt donker kleurt, praat dan alstublieft met je vroedvrouw, huisarts, psychologe of gynaecologe.

Mijn eindboodschap aan iedereen; ken je iemand in jouw omgeving die zwanger of bevallen is, informeer hoe het gaat, wat er omgaat in hun hoofd, hoe je kan helpen. Laten we deze periode vol stemmingswisselingen normaliseren, want net zoals in de puberteit of tijdens de menopauze, gaat ook dit voorbij. Laten we minder stigmatiseren en de sociale druk verlagen, want niemand moét maar kan wel genieten van een zwangerschap of een baby.

Roxanne Bleijenbergh is onderzoeker aan de UAntwerpen en AP Hogeschool. What’s Up Mama werd ontwikkeld met de steun van de AP Hogeschool Antwerpen, Interreg 2 seas project PATH en de Provincie Antwerpen.