Je lichaam afstaan aan de wetenschap: hoe doe je dat?
Je kunt bij leven beslissen je lichaam na het overlijden aan de wetenschap te schenken. Lichaamsdonatie gebeurt minder vaak dan gewenst, onder meer omdat er een taboe op rust. Onterecht.
Als de geneeskunde en het wetenschappelijk onderzoek staan waar ze staan, is dat onder andere te danken aan mensen die besluiten na hun overlijden hun lichaam aan de wetenschap af te staan. ‘Donoren doen dat vooral omdat ze na hun dood nog van nut willen zijn’, weet Dominique Jacobus, coördinator van het Center for Training and Research in Anatomical Science (Cetras) aan de Universiteit Gent. ‘Soms hebben ze zelf een ziektetraject achter de rug. Ze beseffen dat de wetenschap alleen maar kan evolueren dankzij lichaamsdonaties. Ook mensen die weinig of geen familie hebben, kiezen er soms voor hun lichaam af te staan.’
De Universiteit Gent krijgt jaarlijks tussen 80 en 100 lichamen. ‘Voor onderwijs is dat ruim voldoende’, zegt Dominique Jacobus. ‘Voor vaardigheidstrainingen voor chirurgen is het nogal nipt, omdat een lichaam soms moet voldoen aan specifieke vereisten, zoals een heup die nog intact is.’
Het concept lichaamsafstand is niet zo bekend. Hangt er een zeker taboe rond? ‘Misschien wel, zoals rond alles wat met de dood te maken heeft’, zegt Dominique Jacobus. ‘In onze westerse samenleving wordt doodgaan bij voorkeur buiten het leven gehouden. Nadenken over de eigen dood kan als erg confronterend ervaren worden.’ Soms deinzen mensen er ook voor terug hun lichaam af te staan omdat ze bang zijn dat er niet respectvol mee zal worden omgesprongen. ‘Nochtans is dat een van de belangrijkste richtlijnen, voor zowel studenten als chirurgen in opleiding. Een lichaam waarop een chirurg gewerkt heeft, wordt na afloop bijvoorbeeld altijd mooi dichtgemaakt, zoals na een operatie.’
Emotionele consequenties
Als het erop aankomt, ligt lichaamsdonatie in handen van de nabestaanden: zij moeten de procedure in gang zetten na het overlijden. ‘Het gebeurt soms dat we een naam van onze lijst moeten schrappen omdat de persoon in kwestie intussen 120 jaar oud zou zijn’, merkt Dominique Jacobus op. ‘Dan is zijn of haar lichaam na het overlijden om de een of andere reden niet bij ons geraakt. Daarom raden we donoren altijd aan om hun voornemen goed te bespreken met de nabestaanden. Het geeft familie en vrienden ook de kans om zich mentaal voor te bereiden, want ook voor hen zijn er emotionele consequenties. Er is geen lichaam om afscheid van te nemen, geen graf om te bezoeken, of toch niet meteen. Maar als de wens tot lichaamsdonatie op een goede manier gecommuniceerd is, doen ze er meestal alles aan om die effectief in te willigen.’
Lichaamsdonatie: veelgestelde vragen
Wie kan zijn lichaam schenken?
Elke volwassene kan zijn lichaam afstaan aan de wetenschap. Er is geen maximumleeftijdsgrens.
Waarvoor worden de lichamen gebruikt ?
Vooral voor medisch onderwijs. Daarnaast zijn ze noodzakelijk voor wetenschappelijk onderzoek en voor het ontwikkelen van nieuwe technieken en chirurgische ingrepen.
Hoe geef ik me op voor lichaamsdonatie?
Neem contact op met de medische faculteit van een universiteit naar keuze en vraag informatie over de te zetten stappen. Je gegevens worden opgenomen in een databestand en je krijgt een kaartje met de vermelding dat je na je overlijden je lichaam wenst af te staan. Dat kaartje, waarop ook de contactgegevens van de medische faculteit staan, bewaar je bij je persoonlijke documenten of je identiteitskaart.
Kan ik die wilsbeschikking nog intrekken?
Je kunt op elk moment je wilsbeschikking herzien door dat schriftelijk mee te delen aan de universitaire instelling waar je je hebt aangemeld als donor.
Kan mijn lichaam geweigerd worden?
In bepaalde omstandigheden kan een lichaam niet aanvaard worden. Bijvoorbeeld als het niet binnen de voorziene tijd (meestal 48 uur) na overlijden naar de dienst werd overgebracht of bij een overlijden in het buitenland. Ook komt een lichaam niet meer in aanmerking na een autopsie, na een verkeersongeval, bij ernstige obesitas of bij sommige infectieziekten (zoals hepatitis, hiv, syfilis of tuberculose).
Kan ik kiezen voor én orgaandonatie én lichaamsdonatie?
Je kunt je voor beide opgeven, maar als bij je overlijden blijkt dat je organen in voldoende goede staat zijn, wordt voorrang gegeven aan orgaandonatie. Voldoen ze niet aan die vereisten, dan is lichaamsdonatie wel nog een mogelijkheid.
Wat moeten mijn nabestaanden doen na mijn overlijden?
Breng hen op de hoogte van je voornemen en stel een wilsbeschikkingsuitvoerder of vertrouwenspersoon aan. Die persoon, die het best ook een kopie van het testament krijgt, zal je wens melden aan de begrafenisondernemer, die contact opneemt met de universiteit.
Kan er een uitvaartceremonie plaatsvinden?
Omdat het lichaam binnen een korte tijdspanne overgebracht moet worden naar de universiteit, vindt de uitvaartceremonie meestal plaats zonder stoffelijk overschot. De eigenlijke begrafenis of crematie gebeurt na vrijgave van het lichaam. Soms is dat na enkele weken of maanden, soms na twee jaar. De begrafenis of de asverspreiding kan in de eigen gemeente of in de gemeente waar de universiteit gevestigd is, afhankelijk van de gemaakte afspraken.
Kan ik kiezen aan welke universiteit ik mijn lichaam schenk?
Ja, dat kan. In België kun je terecht aan de medische faculteiten van deze universiteiten: Antwerpen (UA), Gent (UGent), Leuven (KU Leuven), Brussel (VUB), Hasselt (UHasselt) en Kortrijk (KU Leuven Campus Kortrijk). Meer info op hun websites.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
