‘Iran is meer dan het nucleaire akkoord’

Jane Buchanan van Human Rights Watch kruipt in haar pen nadat de organisatie achttien maanden lang mensen met een handicap hebben geïnterviewd in Iran: ‘Vandaag is een uitgelezen moment om de Iraanse overheid te wijzen op haar verantwoordelijkheid inzake de naleving van de mensenrechten.’

Weinig steden zijn op dit moment zo belangrijk voor de Iraniërs als Brussel. Dat heeft uiteraard alles te maken met de onderhandelingen en debatten van de Europese Unie (EU) die het nucleaire akkoord met Iran wil veiligstellen nu de Verenigde Staten zich heeft teruggetrokken uit de deal en met nieuwe sancties dreigt.

Maar daar eindigt het belang van Brussel niet voor Iran. De EU zou zich, als voornaamste serieuze en regelmatige internationale gesprekspartner van de Iraanse overheid, ook moeten buigen over de rechten van miljoenen Iraniërs met een handicap. De voorbije achttien maanden hebben het Center for Human Rights in Iran en Human Rights Watch mensen met een handicap geïnterviewd in Iran. Zij deelden hun verhalen over de uitsluiting, de vernederingen en de discriminatie die hun te beurt vallen. Vorige week hebben we ons rapport gepubliceerd in Brussel. Daarmee wilden we hun verhalen onder de aandacht brengen op de plaats waar Iran hoog op de agenda staat.

Een van de mensen die we hebben geïnterviewd is Alireza. Hij is 22 en lijdt aan hersenverlamming. Hij gaat graag fitnessen met leeftijdgenoten, maar als hij zich wil aankleden of de deur uit wil, moet zijn 65-jarige moeder hem daarbij helpen. Hij moet ook altijd voldoende geld op zak hebben voor de taxi, want het openbaar vervoer in zijn stad is niet afgestemd op rolstoelgebruikers. Bovendien moet hij de taxichauffeur extra betalen om de rolstoel in de kofferbak van de auto mee te nemen.

Maar geld voor de taxi heeft Alirez niet altijd. In Iran zou meer dan zestig percent van de mensen met een handicap werkloos zijn, en de overheid doet weinig of niets om werkgevers ertoe aan te zetten mensen met een handicap aan te nemen. Alireza heeft geen werk gevonden. Zijn enige bron van inkomsten is zijn povere invaliditeitsuitkering die amper een zesde van het minimumloon bedraagt. De maandelijkse uitkering is zo laag dat het haast beledigend is, vertelde hij ons. Hij kan er niet eens één maaltijd per dag mee kopen. Zonder de financiële steun van zijn familie redt hij het niet.

Volgens de Wereldbank heeft zowat 15 percent van de bevolking, waar ook ter wereld, een of andere handicap. In Iran is dat aandel goed voor om en bij 12 miljoen mensen. Miljoenen mensen dus die elke dag weer op allerhande obstakels stoten die de alledaagse activiteiten die de meeste mensen voor lief nemen ernstig bemoeilijken: naar het werk of naar school gaan, afspreken met vrienden of familie, culturele evenementen bijwonen, boodschappen doen, bij de dokter langsgaan, noem maar op.

Niet alleen fysieke obstakels staan een volledige sociale integratie en gelijkheid in de weg. Mensen met een handicap worden vaak gestigmatiseerd en gediscrimineerd. De mensen die we hebben geïnterviewd, vertelden ons dat zelfs de maatschappelijk werkers van de State Welfare Organization, het agentschap dat instaat voor de dienstverlening aan mensen met een handicap, hun beledigingen naar het hoofd slingeren als ze een beroep willen doen op de diensten waarop ze recht hebben. Soms wordt de mensen zelfs botweg de deur gewezen. Dat is vaak te wijten aan een gebrek aan inzicht en opleiding, en aan de onderbemanning van het agentschap die een vlotte en consistente dienstverlening verhindert.

Artsen laten bovendien vaak na om de toestemming van een patiënt met een handicap te vragen voor ze een behandeling opstarten, zelfs als het gaat om ingrijpende behandelingen, zoals elektroshocktherapie voor mensen met een psychosociale handicap. ‘Een hartspecialist onderzocht me de dag voor ik de eerste elektroshocksessie zou ondergaan’, vertelde iemand ons. ‘Pas toen ze me meenamen voor de behandeling besefte ik wat die inhield.’ Hij onderging verschillende sessies zonder dat hij daarvoor zijn toestemming had gegeven.

Europese landen onderwerpen de toestand in Iran nu aan een kritische blik. Dit is dan ook het uitgelezen moment om de Iraanse overheid te wijzen op haar verantwoordelijkheid inzake de naleving van de mensenrechten. Dat houdt, onder meer, ook in dat de naar schatting 12 miljoen mensen met een handicap in Iran een waardig bestaan zonder discriminatie moeten kunnen leiden, waarbij ze onbelemmerd toegang hebben tot diensten die een volwaardig leven mogelijk maken.

Iran heeft die verplichtingen onderschreven toen het in 2009 het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap heeft bekrachtigd. De Europese Unie heeft zich er onder het verdrag ook toe verbonden erop toe te zien dat de rechten van personen met een handicap worden gehandhaafd, niet alleen binnen de eigen grenzen, maar ook in het kader van haar buitenlandse betrekkingen.

Miljoenen Iraniërs met een handicap hebben, samen met hun families en verdedigers van hun rechten, een eenvoudig en dringend verzoek voor de Europese landen die momenteel in gesprek zijn met Iran. Ze moeten bij de Iraanse overheid een lans breken voor volledige wettelijke gelijkwaardigheid van mensen met een handicap. Dat moet in het beleid worden ingeschreven en de nodige middelen moeten ervoor worden vrijgemaakt. Als Europa deze thema’s ter sprake kan brengen tijdens de onderhandelingen, zal de stem van Iraniërs met een handicap worden gehoord en wordt het moeilijk voor het land om er nog langer de oren voor te sluiten.