Gevloerd op het werk

Onzekerheid over de arbeidsplaats, weinig autonomie en een hoge werkdruk zijn de belangrijkste risicofactoren van stress door het werk. Te veel mensen worden als citroenen uitgeperst.

Nagenoeg driekwart van de preventieadviseurs denkt dat de economische crisis een negatieve invloed heeft op de veiligheid en de gezondheid in de eigen onderneming. Dat blijkt uit een kleine rondvraag van de vzw Prevent bij 71 preventieadviseurs. Van hen vreest 62 procent dat het aantal arbeidsongevallen op de eigen werkplek zal toenemen.

Ze stellen vast dat minder mensen meer werk moeten verrichten, dat er bespaard wordt op opleidingen van medewerkers en op het onderhoud van installaties. Angst om de job te verliezen zou hun medewerkers bovendien verstrooider en onzekerder maken. De verhoogde werkdruk zal het aantal stress-gerelateerde klachten in de toekomst alleen maar doen toenemen. Daar twijfelt niemand aan.

Alarm op de eerstelijn Ook huisartsen merken een verschil sinds de crisis. Patiënten blijven ziek aan het werk en verbijten nog liever hun klachten dan het risico te lopen om hun baan te verliezen, zo vertellen ze. Vroeger moest je mensen aanporren om weer aan de slag te gaan, vandaag worden ze steeds vaker aangemaand om thuis te blijven tot ze genezen zijn. De crisis brengt de veranderde realiteit pijnlijk aan het licht, maar nieuw is het fenomeen nu ook weer niet. Dat blijkt onder andere uit de ervaringen van de huisartsen van Geneeskunde voor het Volk.

Deze groepspraktijken werden in de vroege jaren 70 opgericht door de Partij van de Arbeid ten dienste van de arbeidersbeweging. Tegenwoordig ligt de nadruk van de artsengroep vooral op maatschappelijk engagement onder het motto recht op gezondheid in een gezonde maatschappij. Met die gezondheid op de werkplek gaat het dus steil bergaf. Artsen die deel uitmaken van de groepspraktijken Geneeskunde voor het Volk of werken in de wijkgezondheidscentra voelen de gevolgen van de crisis bij hun patiënten het best.

Als Duracell-konijnen Ploegenarbeid, interim-werk en tijdelijke contracten eisen hun tol. In de fabrieken draaien niet alleen machines maar ook de arbeiders op volle toeren. Een recent rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie bevat een rigoureuze analyse van de wijze waarop werksituaties een invloed uitoefenen op de gezondheid. Wereldwijd wordt het aantal sterfgevallen door werk, ongevallen en ziektes samen geschat op 2 miljoen per jaar, of 5000 werkers per dag. Hoe armer en hoe lager opgeleid, hoe groter het risico.

Uitzendkrachten lopen meer risico op arbeidsongevallen en tijdelijke werknemers hebben meer last van spier- en gewrichtsaandoeningen en psychosomatische klachten. In het geïndustrialiseerde Westen hebben beroepsziekten als stoflong, asbestose of loodziekte stilaan plaatsgemaakt voor stress-gerelateerde aandoeningen, waaronder burn-out en depressie, hoge bloeddruk en hartkwalen, maagklachten, peesontstekingen en lage rugpijn.

Karoshi

Het kan nog erger. In Japan werken steeds meer werknemers zich letterlijk dood. Eén op drie japanners tussen 30 en 40 jaar werkt gemiddeld 60 uur per week. De helft daarvan krijgt die overuren nooit uitbetaald. Sterven ten gevolge van een beroerte of een hartinfarct, na veel te lang en veel te hard werken, is geen zeldzaamheid in Japan. Anderen worden ernstig psychisch ziek en daarvan pleegt een deel zelfmoord. Het aantal doden ten gevolge van overwerk neemt jaarlijks toe.

Japan heeft er zelfs een woord voor: karoshi. De Japanse overheid heeft karoshi erkend en betaalt de nabestaanden gemiddeld 15.000 euro per jaar uit, bovenop het bedrag dat het betrokken bedrijf als schadevergoeding moet ophoesten. Het komt er dan ook op aan om het overlijden erkend te krijgen als karoshi. Het aantal rechtszaken dat volgt op de afwijzing van overwerk als doodsoorzaak, loopt dan ook de spuigaten uit. Of dat leidt tot karoshi bij advocaten is niet bekend.

Marleen Finoulst, Bodytalk