Mensen worden alsmaar gezonder, zo blijkt uit een grootschalig onderzoek. Maar welvaartsziekten zijn aan een steile opgang bezig, zoals alcoholmisbruik en overgewicht.
De mensheid wordt alsmaar gezonder. In 1980 werden we gemiddeld 62 jaar oud, vandaag 72. En bovendien blijven we langer gezond. Ook de Belgen kunnen steeds meer genieten van een vitale oude dag. Dat blijkt uit de Global Burden of Disease Study, de meest uitgebreide studie naar het welzijn van de mensheid die door het Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) gevoerd werd en waarvan de resultaten in The Lancet gepubliceerd werden.
Het meeste vooruitgang werd in arme streken geboekt. In de jaren negentig werden verschillende regio’s in sub-Sahara Afrika nog verwoest door aids. De afgelopen tien jaar is het aantal besmettingen met hiv en malaria echter sterk verminderd en werd de behandelingen van die ziektes steeds beter. Ook het aantal kindersterftes is, onder andere door een betere hygiëne en een toename van de goed opgeleide vroedvrouwen, enorm teruggedrongen. Die verhoogde toegang tot medische zorg, de betere hygiëne en de grotere verspreiding van anticonceptiemiddelen zijn de motoren achter de opmerkelijke vooruitgang.
Toch blijven er redenen tot grote bezorgdheid.
IJslanders zijn het gezondste volk ter wereld
Ook al doen de arme regio’s het steeds beter, de ongelijkheid blijft bijzonder groot. De onderzoekers van IHME hebben op basis van 33 criteria elk land een score op 100 toegekend. De IJslanders bleken met 85 procent het gezondste volk ter wereld te zijn. Daarmee doen ze het meer dan vier keer zo goed als de slechtste leerling van de klas: de Centraal-Afrikaanse Republiek. IJslanders mogen op 73 gezonde levensjaren rekenen, inwoners van de Centraal-Afrikaanse Republiek op nauwelijks 43.
Dat ook landen als Soedan en Somalië zeer slecht scoren, valt deels te wijten aan natuurlijke omstandigheden. Dichter bij de evenaar gedijen ziektekiemen en parasieten beter dan in Europa. Maar een groot deel van hun achterstand wordt verklaard door socio-economische omstandigheden. De beste voorspellers van iemands gezondheid zijn rijkdom en scholingsgraad. Dat de Centraal-Afrikaanse Republiek ook het armste land ter wereld is, hoeft niet te verwonderen.
Belgen plegen vaak zelfmoord en drinken te veel alcohol.
De gezondheid van de Belgen is behoorlijk. Ons land haalt 79 procent en bekleedt daarmee de achttiende plaats. Daarmee scoren we beter dan Frankrijk, maar we staan wel tien plaatsen lager dan Nederland. Op twee indicatoren doet ons land het belabberd. Belgen plegen vaak zelfmoord en drinken te veel alcohol. Daarenboven roken we te veel en zijn we te zwaar. Opmerkelijk is dat de levenskwaliteit in onze steden ondermaats is en onze gezondheid schaadt. De voornaamste oorzaak waardoor Belgen aan levenskwaliteit verliezen zijn rug- en nekklachten. Dat is in bijna heel het Westen het voornaamste medische probleem. Ook depressies en angststoornissen zorgen voor veel verlies aan levenskwaliteit, al doet ons land het daar iets beter dan veel andere rijke landen.
Rijkdom is overigens geen garantie op een betere gezondheid, want welvaartsziekten zijn aan een steile opgang bezig. Het meest in het oog springende voorbeeld zijn de Verenigde Staten. Hoewel ze bij de rijkste landen ter wereld horen, staan de VS slechts 28ste op de lijst van het IHME. Dat hebben ze vooral aan hun levensstijl te danken. Amerikanen drinken veel alcohol – het alcoholmisbruik is de afgelopen jaren wereldwijd lichtjes gestegen – en in vergelijking met andere ontwikkelde landen zijn Amerikanen veel gewelddadiger. Maar hun grootste probleem is overgewicht.
Grootste uitdagingen van de komende eeuw
Dat wordt een van de grootste uitdagingen van de komende eeuw. De afgelopen vijfentwintig jaar zijn we op bijna alle vlakken gezonder geworden of ten minste quasi stabiel gebleven. De enige gezondheidsindicator waar de mensheid veel slechter op scoort is obesitas, ook bij kinderen. En hoewel er zo nu en dan berichten opduiken dat een kleine mate van overwicht gezond zou zijn, verwijst deze studie dat idee definitief naar de prullenbak. Het IHME onderzocht de gegevens van meer dan tien miljoen mensen en daaruit bleek ondubbelzinnig dat overgewicht een negatieve impact heeft op gezondheid. En hoe zwaarder we zijn, hoe groter die invloed is.
Het IMHE stipt aan dat de toename in levensverwachting allerlei uitdagingen creëert voor overheden. Hoewel we langer gezond blijven, krijgen we steeds meer degeneratieve ziektes zoals alzheimer. Omdat die een langzamer verloop kennen, en omdat steeds meer mensen ouder worden, is het totale aantal jaren dat mensen ongezond zijn wereldwijd toegenomen. Daardoor dreigen de kosten van de gezondheidszorg de pan uit te swingen.
De voornaamste oorzaak waardoor Belgen aan levenskwaliteit verliezen zijn rug- en nekklachten. Dat is in bijna heel het Westen het voornaamste medische probleem.
Het rapport van IHME toont bovendien dat elke vooruitgang broos is. Zo is het geweld in het Midden-Oosten toegenomen: Syrische mannen worden vandaag gemiddeld elf jaar minder oud dan in 2005. Bovendien blijven veel mensen door oorlogen verminkt en getraumatiseerd achter.
En ook de vluchtelingencrisis heeft een grote impact. Miljoenen vluchtelingen leven in kampen in erbarmelijke omstandigheden en dat heeft niet enkel op korte termijn een negatieve invloed op hun welzijn. Kinderen van vluchtelingen krijgen weinig of geen onderwijs en laat dat nu net een cruciale variabele zijn om iemands gezondheid op lange termijn te voorspellen. Zelfs als die kinderen binnen afzienbare tijd terug naar Syrië of Irak kunnen om hun leven herop te bouwen, zullen ze daarom als volwassene ongezonder zijn.
Buitenhuwelijkse seks
Ook al hebben overheden de afgelopen jaren veel vooruitgang geboekt, toch blijven de opstellers van het rapport kritisch. Politici, maar hetzelfde geldt voor de brede samenleving, zien gezondheid nog te veel als een op zichzelf staand fenomeen, iets dat louter afhankelijk is van bacteriën, virussen en medicijnen. In werkelijkheid hangt ons welzijn af van talloze factoren. Nigerianen zijn vandaag heel wat gezonder dan twintig jaar geleden. Dat is voor een groot deel te danken aan een verbetering van de verkeersveiligheid in het land, waardoor minder mensen sterven of ernstig gewond raken in het verkeer. Daarom roepen onderzoekers overheden op om niet enkel te investeren in ziekenhuizen of dokters, maar ook in de gelijkheid tussen man en vrouw, de werkgelegenheid of het onderwijs.
Politici zien gezondheid nog te veel als een op zichzelf staand fenomeen, iets dat louter afhankelijk is van bacteriën, virussen en medicijnen.
Af en toe werken overheden de gezondheid van hun burgers actief tegen. In Rusland is het aantal hiv-infecties de afgelopen jaren toegenomen. De Russische overheid weigert immers te investeren in voorbehoedsmiddelen of een goede begeleiding van drugsverslaafden. De Russische overheid vindt drugs en buitenhuwelijkse seks immoreel en denkt dat die alleen maar zouden toenemen door het verstrekken van niet-besmette naalden of condooms.
Maar de grootste uitdaging voor de volksgezondheid is de opwarming van de aarde. Doordat de planeet vochtiger en warmer wordt, kunnen ziektekiemen en parasieten zich makkelijker verspreiden. Ook de massale migratiebewegingen en de stress die dat met zich zal meebrengen, zal een ernstige impact hebben op onze gezondheid. Omdat we als individu machteloos zijn tegen zo’n grootschalige gebeurtenis, zijn we hiervoor volledig afhankelijk van overheden, en die blijven voorlopig in gebreke.
(Jelle Dehaen)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
