Zeelucht maakt vrij

De Noordzee kan onbarmhartig zijn. Millennia achtereen verzwelgt ze schepen, vreet hele eilanden op, maar bouwt ook nieuwe. De kustbewoners moesten uit lijfsbehoud voor haar stormvloeden op terpen wonen. Door samen te werken werd de aanleg van zeedijken mogelijk. Wie voortdurend tegen het water vecht om de natuur de baas te blijven, wordt zelden een knecht. Koppig en eigenzinnig verdedigden de Friese boeren en vissers hun zelfstandigheid tegen koning en clerus. Ook de Hollanders die in Noord-Duitsland dijken bouwden en land inpolderden, waren in tijden van lijfeigenschap vrije mannen.

In de 13de eeuw trokken Vlaamse en Zeeuwse vissers steeds verder de Noordzee op, op zoek naar visgronden om haring te vangen. Snel werd het voorbeeld gevolgd door vissers uit Hollandse steden als Vlaardingen, Schiedam, Enkhuizen en De Rijp. Enkhuizen, met de grootste vissersvloot van de Lage Landen, werd er zo rijk door, dat haringen tot de dag van vandaag het stadswapen sieren. De Hollandse haringvangst werd van zo grote economische betekenis, dat gemeenschappelijke regels werden afgesproken. Daarvoor riep men het College voor de Groote Visscherij in het leven.

De Noordzee is ook eeuwen achtereen toneel van kapers geweest. De Watergeuzen teisterden omstreeks 1570 met plundertochten in naam van Oranje het Vlie en het Marsdiep, toegangspoorten tot de rijke Hollandse steden. Maar eerder al, omstreeks 1400, was het Klaas Störtebeker die de Hanze het leven zuur maakte met rooftochten. Net als later de geuzen kreeg hij met zijn kornuiten onderdak bij de Oost-Friese adel, tot woede van de Hanzesteden. Klaas was een echte kameraad, een krachtpatser die het in de legendevorming van de Nederlanden goed zou doen. Maar hij werd vreemd genoeg als Klaus juist op het Duitse Oostzee-eiland Rügen een mythische held.

Op het omslag:

Op het omslag: Vikingschepen speelden in de 9de en 10de eeuw een belangrijke rol op de Noordzee. Met een niet altijd scherp onderscheid tussen handel en plunderingen werden ze benut als oorlogsbodem en transportschip. De Vikingen bestreken er enorme gebieden mee. Ze waren snel, zeewaardig en konden dankzij geringe diepgang ver rivieren opvaren.