Protestzanger Woody Guthrie verklaart Donald Trumps racisme vanuit het graf

Wat gaat er om in het hoofd van Donald Trump? En is hij werkelijk een racist? 50 jaar na zijn dood blijkt folkzanger Woody Guthrie de antwoorden te kennen op de vragen die de wereld bezighouden. De Amerikaanse hoogleraar Will Kaufman ontdekte dat Guthrie Trumps vader kende. Meer nog: hij was zijn grootste vijand. ‘In het geval van Fred en Donald Trump is de appel nooit uit de boom gevallen.’

New York, net na de Tweede Wereldoorlog. Honderdduizenden gedemobiliseerde militairen spoelen aan in de stad en zorgen voor een acute nood aan sociale woningen. De Federal Housing Authority, een overheidsagentschap dat in 1934 was opgericht als deel van president Franklin D. Roosevelts New Deal, schrijft goedkope leningen uit. Een gedroomde kans voor vastgoedontwikkelaars zoals Fred Trump. Voor de bouw van Beach Haven, een complex van 1860 appartementen in Brooklyn, overschat hij de bouwkosten met 3,7 miljoen dollar (69 miljoen dollar vandaag). Trump, die ooit als hulpje bij een timmerman begon, bouwt zo krenterig mogelijk, rekent de veteranen die zijn flats betrekken stevige huurprijzen aan, en ketst elke aanvraag van Afro-Amerikanen af. Beach Haven moet blank blijven.

Fred Trump was geen held van de gewone man. Poen scheppen, dat was zijn enige drijfveer.

Wie wél een huurder van hem wordt, is Woody Guthrie. De protestzanger die zijn akoestische gitaar met het befaamde opschrift ’this machine kills fascists‘ had behangen – en die illuster volk zoals Pete Seeger, Bob Dylan, Bruce Springsteen of Billy Bragg zou inspireren – is dan 38 jaar. Hij heeft er al een bewogen leven opzitten. Tijdens de zwerftochten doorheen Amerika die hij sinds zijn tienerjaren had ondernomen, liftend of meerijdend op goederentreinen, slapend onder bruggen of in de barakken van Mexicaanse arbeiders in Californië, had hij gaandeweg zijn missie gevonden: het ploeterende bestaan van de werkman vatten in bondige maar scherpe songs. Als pientere autodidact had Guthrie zich afgekeerd van de racistische vooroordelen die hem als kind in Oklahoma waren ingelepeld, en hij sympathiseerde fanatiek met het communistische gedachtegoed. Zijn beroemdste lied, het radicale en antikapitalistische This Land Is Your Land, had hij in 1941 geschreven als reactie op Irving Berlins zoetsappige God Bless America. De pointe zat in de allerlaatste zin: ‘ This land was made for you and me.’

Guthrie, die tijdens de oorlog bij de koopvaardijvloot diende, gaat in 1950 met zijn gezin in Beach Haven wonen. Wat hij daar twee jaar lang ziet, botst hard mijn zijn gelijkheidsprincipes. Net zoals alle andere sociale woonprojecten die dan in New York oprijzen, blijft het flatgebouw uniform blank. Guthrie ziet er een strategie van raciale discriminatie in, en richt zijn woede op zijn huisbaas, Fred Trump.

Beach Haven ain’t my home!

I just can’t pay this rent!

My money’s down the drain!

And my soul is badly bent!

Beach Haven looks like heaven

Where no black ones come to roam!

No, no, no! Old Man Trump!

Old Beach Haven ain’t my home!

Guthries schrijfsels over Fred Trump blijven, zoals het leeuwendeel van zijn werk, onuitgebracht, en belanden na zijn dood in 1967 in de archieven die het Woody Guthrie Center in Tulsa, Oklahoma vandaag bewaart. Het is in die archieven dat Will Kaufman, een New Yorkse hoogleraar die in het Britse Preston Amerikaanse literatuur en cultuur doceert, op een goeie dag de connectie ontdekt met de vader van president Donald Trump.

Will Kaufman: In 2011 deed ik research voor mijn tweede boek over Woody Guthrie. Terwijl ik door zijn brieven, notitieboeken, manuscripten en liedjesteksten ging, vond ik een van zijn essays, Racial Hate at Beach Haven, en de tekst voor een song getiteld Beach Haven Ain’t My Home, die hij op de melodie van zijn ballad I Ain’t Got No Home had geschreven.

In beide teksten trekt hij van leer tegen het whites only-beleid van Beach Haven, met Fred Trump als boeman.

Kaufman: De verklaring voor die felle toon moet je zoeken in de Peekskill-rellen van 1949 in Westchester County, New York. Er brak toen protest uit tegen een optreden van de zwarte zanger Paul Robeson, die als een linkse activist bekendstond. Guthrie was er die dag bij, en hij vond het zo’n indringende ervaring dat hij er een song of twintig over schreef. Achteraf bekeken was Peekskill een belangrijk moment in Amerika’s fascistische geschiedenis, een massale opstoot van haat die Paul Robeson ei zo na het leven kostte. Dat racistische vitriool zie je vandaag ook op de MAGA-bijeenkomsten (Make America Great Again, nvdr.) van Donald Trump.

“My legacy is my father’s legacy”, toeterde Donald Trump. Ik dacht: Woody had wel wat te vertellen over die erfenis van je vader.

Amper een jaar na Peekskill vestigt Woody Guthrie zich, zonder het te beseffen, in een gesegregeerde sociale woonwijk.

Kaufman: Die segregatie was een richtlijn van de Federal Housing Authority. Huisbazen en managers moesten ‘onharmonieus gebruik van de huisvesting vermijden’. Wat zoveel betekende als: niet verhuren aan zwarten in blanke wijken.

De ‘ color line‘ waartegen Woody Guthrie fulmineerde, was dus eigenlijk door de Huisvestingsdienst getrokken en niet door Fred Trump?

Kaufman: Klopt, maar Fred Trumps interpretatie van dat reglement was bijzonder enthousiast. Beach Haven was een van de fundamenten van het vastgoedimperium dat hij uitbouwde. Sommigen houden vol dat Fred Trump een held van de gewone man was omdat hij zovelen een dak boven het hoofd schonk, maar dat is onzin. Ja, hij heeft al die huizen en appartementen gebouwd, maar niet uit altruïsme. Poen scheppen, dat was zijn enige drijfveer.

Eerst vond u het gewoon een grappig curiosum, te weten dat de vader van de huidige president van de VS nog de huisbaas was geweest van de folkzanger die met This Land Is Your Land het tweede Amerikaanse volkslied heeft bedacht. Wanneer werd het voor u ernst?

Kaufman: Toen ik op die informatie botste, was Donald Trump alleen bekend als vastgoedmogol en als de schreeuwlelijk van het tv-programma The Apprentice. Tot hij in 2015 bekendmaakte dat hij naar het Witte Huis wilde. Vooral één zin die hij rondbazuinde, bleef bij mij hangen: ‘ My legacy is my father’s legacy.’ Ik dacht meteen: nou, Woody Guthrie had wel wat te vertellen over die erfenis van je vader.

I suppose

Old Man Trump knows

Just how much

Racial hate

he stirred up

In the bloodpot of human hearts

When he drawed

That color line

Here at his

Eighteen hundred family project

U zag het bewijs dat het vastgoedimperium van de familie Trump niet alleen op doortrapt zakelijk vernuft is gestoeld, maar ook op racisme.

Kaufman: Je hoeft niet ver te zoeken om aan te tonen dat Donald Trump als president de praktijken van zijn vader op grotere schaal verderzet: zijn vele racistisch geladen uitspraken, zijn bevel om migrantenouders van hun kinderen te scheiden, de deportaties, de muur tussen de VS en Mexico… Ik raad iedereen aan om eens te luisteren naar Woody’s song Deportee (Plane Wreck at Los Gatos) met Donald Trump in het achterhoofd. Hij schreef het in 1948 nadat er een vliegtuig was gecrasht met 28 Mexicaanse gastarbeiders die vanuit Californië het land zouden worden uitgezet. Er waren geen overlevenden. Woody was furieus toen hij het nieuws vernam, omdat de pers alleen de namen van de vier bemanningsleden vermeldde. De andere passagiers waren tenslotte ‘maar’ gedeporteerden, die later in een anoniem massagraf werden begraven. Dat verhaal heeft nog een staartje. Tim Hernandez, een hoogleraar en schrijver uit Texas en zelf de zoon van Mexicaanse immigranten, begon enkele jaren geleden een zoektocht naar die 28 namen, onder meer via annonces in lokale Spaanstalige kranten. Hij wilde een antwoord vinden op de vraag die Woody zich in Deportee stelde: ‘ Who are all these friends, all scattered like dry leaves?/ The radio says, ‘They are just deportees’. Niet alleen is Hernandez erin geslaagd álle namen terug te vinden, hij heeft ze ook laten vereeuwigen op een gedenksteen die dankzij crowdfunding werd opgericht op de begraafplaats in Fresno, Californië.

U schrijft niet alleen boeken over Woody Guthrie, u geeft ook lezingen waarbij u zelf liedjes van hem zingt en speelt. En toch, Woody was echtelijk ontrouw en gewelddadig, en bleef langer rabiaat stalinist dan je kon goedpraten. In een van uw voorstellingen zei u: ‘Hoe meer ik over Woody Guthrie te weten ben gekomen, hoe minder hij een held van me werd.’

Kaufman: Ik zal het nuanceren: Woody Guthrie blijft voor mij een held, maar hij was geen heilige. Er is een beweging die hem voorstelt als ‘het geweten van het goede Amerika’. Daartegenover staat de neiging om hem te demoniseren als een schuinsmarcheerder en goddamn communist. Die extremen zijn weinig zinvol. Je moet al van kwade wil zijn om niet te willen toegeven dat hij, als je de balans opmaakt, meer goed dan kwaad heeft gedaan. Hij streefde oprecht naar een beter Amerika, naar een betere wereld in het algemeen. Noem hem gerust een artistiek genie. Want naast songs schreef hij ook romans en essays, maakte hij modernistische visuele kunst, zoog hij als een spons nieuwe inzichten in technologie en wetenschap op.

De grote tragedie van Woody Guthries leven was zijn ziekte van Huntington. Die tastte hem niet alleen fysiek aan, met de bijbehorende zenuwtrekken en spasmen, maar ook mentaal. Zijn seksuele remmingen vielen weg. Veel van de ongeoorloofde dingen die hij heeft gezegd en gedaan, zijn plotse uitbarstingen van woede en geweld, kunnen worden toegeschreven aan huntington. Alleen was het toen moeilijk om te merken waar zijn persoonlijkheid ophield en zijn ziekte begon.

Mister Trump has made a tramp out of me

Paid him alla my bonds and savin’s

To move into his Beach Haven

Yes, Trump has made a tramp out of me.

Als rechtstreeks gevolg van uw research bracht de Amerikaanse singer-songwriter Ryan Harvey samen met folkartieste Ani DiFranco en gitarist Tom Morello van Rage Against the Machine het nummer Old Man Trump uit.

Kaufman: Ik kromp zowat ineen toen ik dat hoorde. Woody zelf heeft nooit een lied met die titel geschreven, ‘Old Man Trump’ was louter een formulering. Ryan Harvey klutste enkele quotes samen die ik had gebruikt in mijn journalistieke artikels. (schamper) Ach ja, Nora Guthrie (Woody’s dochter, die zijn nalatenschap beheert, nvdr.) is sowieso altijd blij als er creatief wordt omgesprongen met het werk van haar vader. Voor zover ik weet, heeft Woody maar één song over Fred Trump op papier gezet: Trump Made A Tramp Out of Me, waarvan ik de getypte tekst heb gezien. ‘ Words and music by Woody Guthrie‘, staat er, maar een muzikale aanduiding is niet te vinden. Als ik dat nummer in mijn show speel, gebruik ik het kader van een andere folksong, zoals hij zelf zou hebben gedaan.

Over Old Man Trump zei Ani DiFranco: ‘Ik schrijf al dertig jaar lang songs, maar het maakt me ziek om een lied boven te halen dat zó oud is en toch klinkt alsof het gisteren geschreven werd’.

Kaufman: Wat ons brengt bij Woody’s drijfveer, datgene wat al zijn materiaal, uitgebracht of niet, verbindt: fighting the good fight. Kijk, de rassenhaat waarover we vandaag praten, is er altijd geweest. Donald Trump heeft die racisten niet uitgevonden. Wat hij wél heeft gedaan, is hen de legitimiteit geven om vanonder hun rots te kruipen en al die shit rond te toeteren die we onze kinderen altijd hebben afgeleerd te zeggen. Onder Trump zijn de grenzen van het fatsoen uitgeveegd. Hij heeft niet ingegrepen toen overal de deksels van de putten vol stinkende ideeën werden gelicht. Integendeel.

Fred Trump ‘In 1927 werd hij gearresteerd op een KKK-bijeenkomst. Het lijkt mij sterk dat hij daar als tegenbetoger was.

Zowel Fred Trump als Woody’s vader Charley Guthrie is met de Ku Klux Klan in verband gebracht.

Kaufman: Ja, al bestaan daar in geen van beide gevallen sluitende bewijzen van. Het enige wat vaststaat, is dat Fred Trump in 1927 werd gearresteerd op een New Yorkse bijeenkomst van de KKK waarbij rellen uitbraken. Het lijkt me sterk dat hij daar als tegenbetoger rondliep. (lacht) Van Charley Guthrie weten we dat hij de Klan genegen was, dat vrienden van hem lid waren, en dat hij pamfletten schreef die de doelstellingen van de Klan toejuichten. Maar het staat niet vast dat hij ooit tot de organisatie is toegetreden. Ik hoed me ervoor om die link te leggen zonder de noodzakelijke nuancering. Een deel van Woody’s familie in Oklahoma is pro Trump. Toen ik daar optrad, kwam een aangetrouwde achterneef me bedanken omdat ik met zoveel woorden had gezegd dat Charley Guthrie nooit bij de KKK had gezeten. (lacht)

Bij dit alles mogen we niet vergeten dat je de zoon niet kunt afrekenen op de zonden van de vader.

Kaufman: Dat klopt. Kijk maar naar Woody. Maar wat ik wel aantoon, is dat je je bij Fred en Donald Trump niet hoeft af te vragen hoever de appel van de boom is gevallen: de appel is gewoon nooit gevallen! In de jaren zeventig werden ze sámen aangeklaagd voor rassendiscriminatie in hun vastgoedprojecten. Wat het economische mirakel van Donald Trump betreft, dat is natuurlijk ook complete onzin. Mensen met wie ik op de middelbare school heb gezeten, zeggen dat ze Trump niet steunen vanwege zijn aangebrande uitlatingen, maar omdat er elke maand 181 dollar méér op hun rekening staat. Dan vraag ik me af: hoeveel heeft die 181 dollar ons allemaal gekost? Of zoals het in de Bijbel staat: welk voordeel heeft een mens erbij om de wereld te krijgen en zijn ziel te verbeuren? Vanwege Trumps handelsoorlog worden ettelijke werknemers bij Harley Davidson ontslagen. Hij heeft die mensen belogen, zoals hij iedereen beliegt. Waterdichte argumenten die zijn onzin ontkrachten, wuift hij weg als fake news. Nee, we kunnen alleen maar hopen dat Woody Guthrie ons verder toespreekt vanuit het graf, en zich in de conversatie blijft mengen.