Gevangen na de oorlog

Het Stadsmuseum te Lokeren wijdt een tentoonstelling aan het Interneringscentrum Lokeren. Na de Tweede Wereldoorlog zaten hier meer dan 20.000 personen die beschuldigd waren van collaboratie of ervoor veroordeeld waren korte of langere tijd vast.

Die gevangenen kwamen uit alle lagen van de bevolking, maar het kamp van Lokeren telde relatief veel vooraanstaanden uit de Vlaamse Beweging. Schrijver en gedetineerde Filip De Pillecyn (1891-1962) wijst er in zijn boek Face au mur wel op dat de overgrote meerderheid van zijn barak ‘nederigen’ waren: ‘85% van hen heeft enkel de lagere school bezocht. Er is een ongelofelijke verscheidenheid van beroepen: op de 150 man die de barak nu telt zijn er niet minder dan 78 verschillende beroepen, gaande van licentiaat in de filosofie tot mijnwerker. Onderwijzers, dokters, bedienden en studenten zijn het talrijkst.’

Vooral de eerste maanden was het kampleven hard en monotoon, met als belangrijkste activiteit een verplichte ochtend- en middagwandeling. Gelatenheid lijkt ook zichtbaar in de talrijke kunstwerken uit het kamp. Paul De Clercq bijvoorbeeld tekent veelal verweerde en berustende koppen, die in hun eenvoud krachtig zijn geschetst.

Veel van de tentoongestelde foto’s zijn gemaakt door de kampaalmoezenier en fotograaf pater Longinus De Munter (1899-1991). Als bindende schakel tussen de kampdirecteur en gedetineerden was hij zowel een geestelijk raadsman, boodschapper als smokkelaar – hij verstopte weleens een brood onder zijn pij. Mede door zijn inzet werd het bewind soms wat losser en kwam er ruimte voor ontspanning en cultuur. Verschillende gevangenen verzorgden lezingen, schreven toneelstukken en organiseerden concerten voor het kampkoor.

Mede door het groepsregime in grote barakken vonden verschillende gedetineerden tijdens hun verblijf in het kamp bevestiging bij elkaar in de overtuiging dat de naoorlogse repressie een anti-Vlaamse karakter had. Deze mythe leefde nog jaren door bij nogal wat nazaten van gevangenen en heel wat Vlaams-nationalisten.

Het verhaal van Lokeren loopt dus door tot ver na de oorlog – eigenlijk tot op de dag van vandaag, omdat het onderwerp collaboratie ook in Vlaanderen nog altijd gevoelig ligt. Voor Nederlanders biedt de tentoonstelling een mogelijkheid deze complexe thematiek in de Vlaamse context te bekijken.

De samenstellers werden ondersteund door een wetenschappelijk comité van historici. Het verhaal van collaboratie, de bestraffing ervan en de organisatie van de internering worden afgewisseld met grote en kleine levensverhalen, allerlei voorwerpen en schenkingen uit familiearchieven. Het Kamp van Lokeren 1944-1947 is zo een perspectiefrijke tentoonstelling over een beladen geschiedenis.