Eeuwenoud Eigentijds; begijnhoven

Het bezoek aan grootjuffrouw Marcella van Hoecke op het Klein Begijnhof in Gent dateert van 1998. Het complex met barokke kerk, kapellen, huizen en conventen lag er verwaarloosd bij.

De grootjuffrouw toonde haar driedelige schapraai (kast) met een bovenstuk vol religieuze spulletjes, een middenstuk dat naar beneden kan worden geklapt om te dienen als eettafel en een onderste gedeelte voor wat kleding en persoonlijke zaken. Met een glimlach wees ze van boven naar beneden: ‘de hemel, de aarde en de hel’. Ze was melancholiek over de vergane glorie en het verval van het begijnhof.

Nu, vele jaren later, zijn de huizen gerestaureerd. Na de rampzalige jaren vijftig en zestig, toen veel begijnhoven in verval raakten, kwamen eind jaren negentig dertien Vlaamse begijnhoven op de Werelderfgoedlijst van de Unesco. Net op tijd.

In de 11de eeuw zochten vrouwen, die een werkzaam en religieus leven wilden leiden zonder zich aan een klooster te binden, steun bij elkaar. Ze lieten, als dat kon, een klein huisje bouwen, of ze gingen bij elkaar wonen in een convent. Er kwam een kapel of kerk bij en het geheel werd omsloten door een muur met een poort. Voor alleenstaande vrouwen, jonge meisjes, weduwen en bejaarden waren begijnhoven een uitkomst. Sommige steden telden begijnhoven met honderden, en een enkele keer duizenden, bewoners.

De begijnhoven doorstonden woelige tijden, herstelden in de 19de eeuw en vervielen weer in de 20ste. Tegenwoordig hebben de gerestaureerde begijnhoven een culturele of sociaal maatschappelijke bestemming. Er wonen studenten en professoren zoals in Leuven of de huizen zijn verkocht aan particulieren die veelal met een eenvoudige erfpacht verbonden blijven aan het begijnhof als geheel.

Stefaan Kerkhof trok langs begijnhoven in België, Frankrijk en Nederland en maakte sfeervolle tekeningen in pen en aquarel. Mieke Felix schreef enkele hoofdstukken over de geschiedenis. Maria Lammerant, Alexander Kerkhof en Regina de Martelaere deden onderzoek en verzorgden interviews. Het resultaat is een mooi uitgevoerd boek met de titel Begijnhoven, Eeuwenoud Eigentijds.