Factcheck: ‘Wie eerder met pensioen gaat, gaat eerder dood’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Dat lazen we onlangs in de Nederlandse krant Algemeen Dagblad. Maar klopt het wel?

‘Wie eerder met pensioen gaat, gaat eerder dood’, kopte de Nederlandse krant Algemeen Dagblad onlangs . ‘Vroegpensioen is dodelijk. Nieuw onderzoek toont aan: wie eerder stopt met werken, overlijdt eerder.’ Het Laatste Nieuws nam het bericht over.

‘De nieuwe studie, van Maria Fitzpatrick van de Amerikaanse Cornell University en Timothy Moore van de Universiteit van Melbourne, laat zien dat veel Amerikanen op hun 62e vervroegd uit dienst treden – de eerste leeftijd waarop dat daar kan. Er is een toename in de overlijdenscijfers vanaf die leeftijd, met name bij mannen. En dat overlijden heeft vooral met het stoppen van de werkzaamheden te maken, niet zozeer met het ontvangen van (vroeg)pensioen’, lazen we.

‘Eerder al, in 2010, schreven economen Sweder van Wijnbergen en Kees Klinkhamer in NRCdat vervroegde uittreders vaak eerder dood gaan’, voeren de kranten aan. ‘Velen denken dat eerder stoppen met werken je meer levensjaren van genieten zal geven – het beruchte Zwitserlevengevoel’, schreven die academici toen. ‘Een stortvloed van onderzoeken laat weinig heel van deze droom: eerder met pensioen betekent eerder dood.’

Is dat zo?

Zeker niet zo stellig, zeggen drie Vlaamse experten met wie we contact opnamen. Onderzoek levert een gemengd beeld op. Sommige studies zeggen van wel, andere weten het niet, nog andere weerleggen het. ‘De cruciale kwestie is niet wanneer mensen met pensioen gaan, maar wel wat dat met hen doet’, zegt medisch socioloog Christophe Vanroelen (VUB). ‘Extreem gezegd: als je werk alles was – lichaamsbeweging, cognitieve uitdaging, sociaal netwerk -, en na je pensionering rest alleen de sofa, dan neemt de kans op sneller aftakelen en sterven toe. Maar als je actief en gezond gaat leven, met nieuwe engagementen die zin geven aan je leven, dan geldt wellicht het omgekeerde.’

Wie met brugpensioen gaat – of in ‘het stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag (SWT)’ verkeert, zoals dat sinds 2012 heet – is doorgaans minder gezond dan gemiddeld, zegt Vanroelen. ‘Maar wie eerder met pensioen gaat, gaat daarom niet per se eerder dood. Een studie uit 2013 bij Nederlandse ambtenaren toonde aan dat zij net levensjaren wonnen door met vervroegd pensioen te gaan.’

Niet alleen je achtergrond en opleiding, ook of het pensioen gedwongen of vrijwillig is en hoe je ertegenaan kijkt, speelt een rol. Dat blijkt uit een studie van de Yale School of Public Health (2016), stipt professor gerontologie Johan Flamaing (UZ Leuven) aan. ‘Wie pensioen als iets positiefs bekijkt, leeft langer dan wie het als het begin van het einde beschouwt. Vul je dat fysiek in – eindelijk sporten, gezonder leven – dan leef je volgens de studie gemiddeld 4,5 jaar langer. Vul je het eerder cognitief in, bijvoorbeeld met lezen, studeren of culturele activiteiten, dan levert dat 2,5 jaar extra levensverwachting op.’

Tot op hoge leeftijd actief blijven, betekent gezondheidswinst en extra jaren. ‘Iedereen ziet pensioen nog te binair’, beklemtoont professor arbeidsgeneeskunde Lode Godderis (KU Leuven). ‘Meer flexibiliteit, dát hebben we nodig. Geen plotse breuk, maar af- en opbouwscenario’s. Wie deeltijds met pensioen is en deeltijds werkt, kan gaandeweg zichzelf heruitvinden en vermijdt het zwarte gat. Dat is de toekomst, zowel voor het individu als voor de sociale zekerheid.’