Expo: E.L.T. Mesens comme nous l’entendons

Als men grasduint in de biografie van E.L.T. Mesens, dan moet een mens zich wel afvragen waarom geen kat hem nog kent.

Als men grasduint in de biografie van E.L.T. Mesens, dan moet een mens zich wel afvragen waarom geen kat hem nog kent.

Netwerk

De Verbeke Foundation, gelegen in Kemzeke nabij Sint-Niklaas en sinds 2007 open voor het publiek, is een privé-initiatief van kunstliefhebbers Geert en Carla Verbeke Lens. De Foundation bestaat uit twintigduizend vierkante meter tentoonstellings- en creatieruimte. Men treft er indrukwekkende loodsen vol gerecycleerde bouwmaterialen en ruime serres met de kakelende kippen van kunstenaar Koen Vanmechelen. Het hart van de vaste collectie bestaat uit collages en assemblages. Achterin de serre, in het zogenaamde collagemuseum, bekijkt men de figuur van E.L.T. (Edouard Léon Théodore) Mesens in de expo E.L.T. Mesens comme nous l’entendons (****).

Mesens (1903-1971) was een geboren Brusselaar, en een man van vele talenten. Hij was dichter, muzikant, polemist, beeldend kunstenaar, uitgever, curator en kunsthandelaar. Zijn lijst met vrienden en verzamelaars van zijn werk leest als een who’s who van de twintigste-eeuwse avant-garde. Erik Satie, Marcel Duchamp, André Breton en Man Ray waren maar enkele van zijn connecties.

De pianist Mesens schreef pianomuziek ter ere van het huwelijk van zijn copain René Magritte. Al blijkt nu dat de filou leukweg de partituur van een ander had ingepikt. Typisch voor Mesens: in 1920 besliste hij abrupt om algeheel met de muziek te stoppen, net zoals hij al even gedecideerd met collagekunst zou stoppen, om jaren later opnieuw het plezier voor die democratische kunst (er is immers geen echt teken- of schildertalent voor nodig) terug te vinden. Na het zien van zijn eigen collagekunst uit de jaren ’20 op de Biënnale van Venetië in 1954 moet hij bijzonder trots geweest zijn. Meer dan dertig jaar was hij als pleitbezorger van het surrealisme onledig geweest, aan de weg timmerend voor andere kunstenaars.

Curator

Ook als galeriehouder bouwde de duizendpoot een carrière uit. Eerst als medewerker bij Galerie Manteau in Brussel en vanaf 1930 als zelfstandig galerist. In die tijd wist hij de hand te leggen op ruim 100 – men weet niet precies hoeveel – werken van Magritte, die door het faillissement van galerie Le Centaure op de kunstmarkt verspreid dreigden te raken. Meer dan 100 Magrittes in één keer vangen is heden een hallucinant gegeven.

Na die aanloop trok Mesens in ’36 richting Londen, alwaar hij de London Gallery overnam. Hij wist zich gesteund door geldschieters en met zijn neus voor talent begon hij in Londen en in eigen land tentoonstellingen op poten te zetten die toonaangevend waren. Terug in België bedacht hij René Magritte in 1952 met zijn eerste retrospectief in het Casino van Knokke. Mesens’ band met Magritte was van dien aard dat men gerust kan stellen dat Magrittes loopbaan er zonder zijn toedoen anders had uitgezien. Geen Magritte zoals we die kennen zonder Mesens’ visie en toewijding.

Tussen de plooien

Terwijl Magritte immer in de belangstelling staat, is Mesens’ spitse en van dadaïsme doortrokken oeuvre vergeten, tussen de plooien van de geschiedenis zoekgeraakt. De entrepreneur Mesens hield overigens zelf een inventaris van zijn productie bij – een zegen voor de kunstwetenschapper. Poëtische titels, bevreemdende en mysterieuze beelden afgewisseld met humoristische en surrealistische flarden en hersenspinsels, dat zijn de ingrediënten van zijn kunst – beeldend anarchisme met een knipoog.

Het blijkt dat een mens ook te veel talenten kan hebben. Wil men ergens echt goed in zijn, dan is er focus nodig, op het monomane af. 40 jaar na zijn heengaan zet de Verbeke Foundation een inspirerende hommage neer. Met veel documentair materiaal reconstrueert men in Kemzeke de biografie van een razend interessante man. Aan de hand van zijn leven wordt een aardig deel van de moderne kunstgeschiedenis tot leven gewekt. Misschien binnen 10 jaar ook maar eens Mesens’ indrukwekkende vriendenkring aanspreken? Of zou men dan meer oog voor de Picasso’s, Dalí’s en Magrittes hebben en zijn we dan weer bij af?

E.L.T. Mesens comme nous l’entendons
Tot 16 oktober
Verbeke Foundation
Westakker
9190 Kemzeke
http://www.verbekefoundation.com

Matthias Depoorter