‘Waarom wij Nasser Zafzafi nomineren voor de Sacharovprijs’

Europarlementsleden Kathleen Van Brempt (SP.A) en Bart Staes (Groen) schuiven samen met hun Nederlandse collega’s Kati Piri (PvdA) en Judith Sargentini (GroenLinks) Nasser Zafzafi, een van de leiders van de protesten in de Rif in Marokko, naar voor als nominatie voor de jaarlijkse Sacharovprijs voor de vrijheid van denken die het Europees Parlement uitreikt.

28 oktober 2016, de nacht van vrijdag op zaterdag. Vishandelaar Mohsine Fikri verlaat samen met twee collega’s de havenstad El Hoceima met hun dagverse buit. In de haven had hij net 500 kilogram zwaardvis op de kop getikt die vissers luttele uren daarvoor gevangen hadden. Met de vracht netjes opgeladen in zijn kar passeert hij zoals steeds langs de douane. Maar daar loopt het mis.

Waarom wij Nasser Zafzafi nomineren voor de Sacharovprijs.

Zwaardvis mag in deze periode van het jaar niet gevangen worden, merken de douaniers op. De vis staat die dag op het menu van talloze restaurants en eethuizen, van Marrakesh over Tanger tot Fes. Ook in El Hoceima, dat in het noorden van Marokko in het gemilitariseerde en achtergestelde Rifgebied ligt, wordt de verkoop van de populaire vis oogluikend toegelaten. Het halve gedoogbeleid maakt vissers en handelaars bijzonder kwetsbaar voor willekeur en corruptie. Die nacht vragen de douaniers een smak smeergeld dat Mohsine niet kan of wil betalen aan de corrupte officieren.

Als vergelding wordt de voorraad vis door de douaniers in een vuilniswagen gegooid, een grote pletwals zoals we die in België en Nederland ook kennen. 500 kilogram vis, een kapitaal. Mohsine en zijn twee kompanen springen de vuilniswagen in om hun koopwaar te redden. Er ontstaat een hetze, de kameraden van Mohsine kunnen nog uit de vuilniswagen ontsnappen en horen een douanier roepen: ‘Vermorzel de verdomde.’ De pletwals wordt aangezet. ‘Zelfmoord,’ luidt de officiële versie van de Marokkaanse overheid. Het filmpje dat omstaanders van de gebeurtenissen maken, gaat de wereld rond.

Wat volgt zijn maandenlange protesten tegen corruptie, willekeur, discriminatie, isolatie en geweld gericht tegen de Riffijnen, met als voortrekker de charismatische en welbespraakte Nasser Zafzafi. De Rif is een bergachtig, landelijk en economisch achtergesteld gebied dat sinds een onafhankelijkheidsopstand in de jaren vijftig onder militaire controle van de Marokkaanse regering staat. De dood van de vishandelaar staat symbool voor wat de Riffijnen als een marginaliserend beleid ervaren: willekeurig geweld, een oneerlijk rechtssysteem, torenhoge werkloosheid, armoede, gebrekkige toegang tot onderwijs en slechte medische zorg. De demonstranten bundelden hun besognes in een verzameling eisen aan de overheid.

Twee jaar geleden zag het leven van de 39-jarige Nasser Zafzafi eruit zoals dat van vele Riffijnen: werkloos, zonder diploma en vooruitzichten, maar met een warm gezin. De dood van Mohsine veranderde zijn leven. Met zijn charisma en talent om op een herkenbare manier de vinger op de wonde te leggen inspireerde hij de Riffijnen om de straat op te gaan. Hij gaf hen hoop dat vreedzame demonstraties de regering onder druk konden zetten om jonge Riffijnen kansen te bieden, hen te laten studeren, voor werkgelegenheid te zorgen en burgers toegang te geven tot betaalbare medische zorg. Hij gaf hen de hoop dat de Marokkaanse rechtsstaat zijn werk zou doen.

Vandaag zit hij een gevangenisstraf van twintig jaar uit. In de aanloop van de uitspraak deze zomer bracht Nasser meer dan een jaar in een isoleercel door en kregen vrienden, familie en zijn advocaten nauwelijks toegang tot hem. Amnesty International en Human Rights Watch reageerden scherp. De Marokkaanse autoriteiten reageerden op hun beurt met buitenproportioneel geweld op wat, volgens de internationale waarnemers, wettelijke en relatief vredevolle protestacties waren. Samen met Zafzafi werden nog vierhonderd andere actievoerders gearresteerd. Een vijftigtal betogers kreeg gevangenisstraffen tot vijftien jaar. Internationale waarnemers krijgen geen toegang tot het Rifgebied maar horen verontrustende berichten over vermeende foltering van de gearresteerden en vermoeden dat de bekentenissen die gebruikt werden tijdens het proces onder onrechtmatige druk werden bekomen.

Zafzafi is onze kandidaat omwille van zijn moed, strijdvaardigheid en doorzettingsvermogen en als signaal naar de Marokkaanse autoriteiten dat Europa de onmenselijke behandeling van de actievoerders met klem verwerpt.

Om de volksbeweging in de Rif een hart onder de riem te steken en er de Marokkaanse overheid op te wijzen dat vreedzame protesten in een democratische rechtsstaat mogelijk moeten zijn, nomineren wij Nasser Zafzafi voor de Sacharovprijs van 2018. Deze prestigieuze prijs wordt jaarlijks aan een verdediger van de mensenrechten uitgereikt door het Europees Parlement. Zafzafi is onze kandidaat omwille van zijn moed, strijdvaardigheid en doorzettingsvermogen en als signaal naar de Marokkaanse autoriteiten dat Europa de onmenselijke behandeling van de actievoerders met klem verwerpt. Met zijn nominatie vragen we ook aandacht voor al die andere actievoerders die in de cel zijn beland en voor vishandelaar Mohsine Fikri die in de nacht van 28 op 29 oktober 2016 niet alleen zijn broodwinning maar ook zijn leven in een vuilniswagen verloor.

Dit opiniestuk werd ondertekend door volgende leden van het Europees Parlement: Kathleen Van Brempt (SP.A/S&D), Kati Piri (PvdA/S&D), Bart Staes (Groen/Greens-Efa), Judith Sargentini (GroenLinks/Greens-Efa).