Zaterdag kiezen de Ieren een nieuwe regering. Sinn Féin, de voormalige politieke vleugel van het Iers Republikeins Leger (IRA), piekt in de peilingen.
De recentste rondvraag van The Irish Times, die de traditionele partijen erg zenuwachtig maakt, toont dat precies een kwart van de kiezers van plan is te stemmen op Sinn Féin, de voormalige politieke vleugel van het Iers Republikeins Leger (IRA), die daarmee de grootste partij van Ierland zou worden. Dat is des te opmerkelijker daar Sinn Féin ten zuiden van de grens die het eiland opdeelt tot in 1997 geen enkel parlementslid telde, en omdat het centrumrechtse beleid daarmee voor het eerst sinds de stichting van de Ierse Republiek verbroken zou worden.
Het regerende Fine Gael wordt alom geprezen om de vastberaden manier waarop het de brexit-onderhandelingen heeft gevoerd, maar het onderwerp blijkt niet te leven onder het electoraat. De partij van premier Leo Varadkar landt in de peilingen op een derde plaats, vier procent achter Sinn Féin. Tussen hen in zit Fianna Fáil, de grootste oppositiepartij onder wiens regering zowel de glorieuze Keltische Tijger van de jaren 1990 en 2000 opstond, als het land na een spectaculaire vastgoedcrash tot de bedelstaf veroordeelde. Als hun 23 procent in de peilingen zich in zetels vertaalt, zal ook Fianna Fáil verliezen en kan Sinn Féin-voorzitster Mary Lou McDonald aan zet zijn om de volgende regering te vormen. Dat zou de eerste linkse in de Ierse geschiedenis zijn, waar Fianna Fáil en Fine Gael afwisselend onafgebroken hebben geregeerd sinds het land onafhankelijkheid verwierf.
De strijdbare McDonald is het nieuwe, ‘aanvaardbare’ gezicht van de partij, zonder de bagage van haar voorganger Gerry Adams die in februari 2018 na 35 jaar de leiderschapsfakkel doorgaf. Voor veel zuid-Ieren was een stem voor Sinn Féin principieel en moreel ondenkbaar wegens het aandeel van Adams en andere partijkopstukken in het IRA en de Troubles, de dertig jaar durende Noord-Ierse burgeroorlog. Door jong getalenteerd vers bloed aan te trekken zonder enige betrokkenheid in of voorgeschiedenis met het conflict, heeft de partij het etiket van stelletje terroristen deels van zich afgeschud. Dat is de reden waarom Sinn Féin in de Ierse Republiek pas in 1997, toen het vredesakkoord in Noord-Ierland zo goed als verzilverd was, aan de electorale trog kwam en één verkozene naar het parlement in Dublin kon sturen. Intussen zijn het er 23, maar bij uitwisselingen in het parlement en in sommige media wordt de partij bij elke gelegenheid aan zijn bloederige verleden herinnerd, en de afgelopen twee decennia bleef Sinn Féin voor veel kiezers ‘verdacht’ en onbetrouwbaar.
Sinds de snelle en onverwachtse opmars in de peilingen, hoopt de pers die te stuiten door die tactiek te herkauwen. Na overtuigende debatprestaties de afgelopen anderhalve week zag Mary Lou McDonald zich de laatste dagen van de campagne gedwongen zich te verdedigen tegen oude uitspraken die het nieuws beheersen. In 2007 werd de 21-jarige Paul Quinn aan de Ierse grens gruwelijk vermoord door voormalige IRA-leden met wie hij een dispuut had. Sinn Féin-politicus Conor Murphy, in de jaren 1980 in de cel voor IRA-lidmaatschap en nu minister in de nieuwe Noord-Ierse regering, reageerde toen dat Quinn ‘bij smokkel en criminaliteit betrokken was.’
Zowel Fine Gael als Fianna Fáil sluiten uit na de verkiezingen met de partij in zee te willen gaan.
Maandag werd McDonald tijdens een interview aan die uitspraak herinnerd en betwijfelde ze of haar partijgenoot dat ooit gezegd had. Toen ze met het letterlijke citaat werd geconfronteerd, biechtte ze op dat ze niet op de hoogte was, droeg Murphy op zijn excuses aan te bieden en heeft Quinns ouders gebeld met verontschuldigingen. Maar het hoge woord was eruit: Adams of geen Adams, ook onder McDonald blijft Sinn Féin een partij die IRA-geweld verheerlijkt of goedpraat. Ondanks de problemen die Ierland plagen en Fine Gael en Fianna Fáil hun traditionele overheersing lijken te gaan kosten, is het een uitspraak van dertien jaar terug die de berichtgeving domineert in de hoop Sinn Féin te neutraliseren. ‘De enige politieke partij in gelijkaardige landen die een privéleger achter zich heeft’, luidt de teneur in The Irish Independent, een krant die nooit verlegen is om de link te leggen met het IRA, dat vijftien jaar geleden ontmanteld is.
Mank lopende gezondheidszorg
Wat de gefrustreerde Ier bezighoudt zijn vooral huisvesting en gezondheidszorg. Dublin is wegens een combinatie van een schrijnend huizentekort en een erg jonge bevolking nu een van ’s werelds duurste steden om te huren – voor een woning met drie slaapkamers tel je gemiddeld net geen 3400 euro per maand neer. Een generatie dertigers en jonge veertigers is terug bij hun ouders ingetrokken en pendelen naar hun baan in de hoofdstad; immigranten slapen met z’n twaalven in krappe flats met twee slaapkamers, zes stapelbedden per kamer. Dakloosheid is de afgelopen vijf jaar met 280 procent gestegen: het officiële cijfer rekent enkel wie de overheid in noodaccommodatie kan onderbrengen – niet wie effectief op straat of uit z’n wagen woont – en telt duizenden kinderen.
De alleenheerschappij van Fine Gael en Fianna Fáil heeft Ierland ook een schokkend mank lopende gezondheidszorg nagelaten. In de eerst elf maanden van 2019 werd een driest record opgetekend: 108,364 patiënten waren dat jaar op veldbedjes in ziekenhuisgangen beland omdat er geen plaats was op een kamer. Afgelopen januari alleen al trof die praktijk over het hele land 12,000 zieken. Het kan dagen duren eer er een bed vrijkomt, en het is even erg gesteld met wachttijden op de spoed en voor dwingende operaties. Zowel de leiders van Fine Gael als Fianna Fáil zijn als minister voor Volksgezondheid bevoegd geweest en schuiven de zwartepiet naar elkaar door, maar feit is dat geen van beide partijen de afgelopen generatie een oplossing heeft kunnen vinden voor het probleem. Experts zeggen dat het Ierse zorgsysteem integendeel op instorten staat, en de inertie heeft in de loop der jaren voor tragedies geleid die makkelijk vermeden hadden kunnen worden.
De moeheid van de kiezer voor het traditionele centrumrechtse beleid is bij deze stembusgang dan ook tastbaar, en de radicale verandering die Sinn Féin belooft lijkt te volstaan om oude vooroordelen en het verleden aan de kant te schuiven. Zowel Fine Gael als Fianna Fáil sluiten uit na de verkiezingen met de partij in zee te willen gaan, maar daar heeft Mary Lou McDonald een pasklaar antwoord op: als beide traditionele partijen haar toejuichen om in Belfast met de voormalige protestantse aartsrivalen samen te regeren, waarom halen ze dan hun neus op voor een coalitie in Dublin?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
