‘Turken met dubbele nationaliteit: Erdogans paard van Troje in de Europese Unie’

‘De Europese Unie moet eindelijk eens duidelijke stellingen innemen tegenover Turkije. Bijvoorbeeld dat het land niet thuishoort in de Unie, en dat het maar beter vertrekt uit de NAVO’, meent Herman Matthijs, hoogleraar openbare financiën aan de VUB en de UGent.

De Europese Unie weet al jaren geen blijf met Turkije. Het land is sinds de jaren 50 een NAVO-lidstaat, heeft een associatieovereenkomst met de EU sinds 1963 en een douaneakkoord uit 1996. Maar onder president Erdogan is het land weggegaan van het seculiere, eerder Westerse karakter dat het vroeger had, naar een Arabisch-islamitische onderbouw.

Turken met dubbele nationaliteit zijn Erdogans paard van Troje in de Europese Unie.

De Europese politiek en de bevolking zijn heel verdeeld over de rol van dit land in de EU: het botst langs alle kanten tussen het actieve islamitische Turkije versus het eerder seculiere Europa met haar joods-christelijke geschiedenis. Maar ook democratisch en economisch geraken de raakpunten tussen de EU en Turkije verder van elkaar verwijderd.

Economie

De Turkse economie en heel het land leeft boven zijn stand: het heeft een te groot begrotingstekort, te veel buitenlandse schuld, oplopende inflatie en een waardeloze munteenheid. Maar er is wel iets specifiek aan deze toestand: normaliter gaan inflatie en rente namelijk samen in dezelfde richting. Maar Erdogan geeft de Turkse nationale bank het bevel de rente laag te houden. Hij hanteert de economische gedachte dat de inflatie gaat toenemen als de geldvoorraad beperkt wordt.

Door de binnenlandse consumptie te financieren via buitenlandse leningen hanteerde Erdogan in feite de theorie van de kleptocratie uit nogal wat derde wereldlanden. Met een handelstekort van 6,5 procent BBP komt Turkije in een Griekse situatie van 2012 terecht, en dan zijn er nog de 300 miljard dollar buitenlandse leningen aan Turkse bedrijven.

De Turkse nationale bank wordt dan weer door de familie Erdogan zelf bestuurd. Daarnaast is er ook nog de slaande ruzie met de Verenigde Staten over de arrestatie van dominee Brunson, een lid van dezelfde kerk als Amerikaans vicepresident Pence. In feite heeft Erdogan die gevangen gezet om de vrijlating te verkrijgen van een Turkse spion door Israël. Israël liet de spion gaan, maar Erdogan leefde de deal niet na. Daarnaast gaat de ruzie immers ook over de grootschalige medewerking van Turkse banken met Iran.

Wie gaat Turkije redden?

Qatar is intussen over de brug gekomen met 15 miljard dollar steun aan bondgenoot Turkije. Die steun is te relateren met de band tussen Turkije en Iran, waartoe ook Qatar, de volgende organisator van het WK-voetbal, behoort. Als de spanningen in het Midden-Oosten blijven duren, dan zou het wel eens kunnen dat het WK-voetbal in 2022 toch nog in een ander land zal gehouden worden. Qatar ligt grondig overhoop met Saoedi-Arabië, dat tot het Amerikaanse kamp behoort. Trouwens, over voetbal gesproken, Erdogan heeft nu ook zijn persoonlijke voetbalploeg in de Turkse eerste afdeling: Basaksehir, een ploeg uit Istanbul die jaren geen rol van betekenis heeft gespeeld. Zou hij met politieke beïnvloeding van de voetbalcompetitie lid kunnen blijven van de Europese competities?

Gaat Rusland met president Poetin de financiële hulp bieden? De vraag is of Moskou dat geld heeft en geïnteresseerd is om een erg islamitisch land te redden. Maar Turkije uit de NAVO halen, dat zien ze in Moskou wel zitten. Omgekeerd weet Erdogan ook wel dat als hij eenmaal op de schoot van de Russische Machiavelli zit, hij een marionet dreigt te worden van het Kremlin. Bovendien zal Erdogan dan, op bevel van Poetin, zijn handen moeten afhouden van Syrië. Maar Poetin zal zeker iets in ruil vragen aan de Europese Unie om van Turkije af te blijven. EU steun aan de wederopbouw van het vernielde Syrië, bijvoorbeeld. Dat is een aanlokkelijke gedachte voor nogal wat Europese leiders, want dan kunnen miljoenen vluchtelingen gewoon worden teruggestuurd.

Erdogan weet ook wel dat hij een marionet van het Kremlin dreigt te worden, eenmaal hij op de schoot van Poetin zit.

Als de Russen het niet doen, kunnen de Chinezen misschien geld steken in Turkije? Zij hebben al voor een appel en een ei belangrijke infrastructuur kunnen opkopen in Griekenland. In principe hebben zij wel het geld. Maar de vraag is of dat past in de toekomstige mondiale verlangens van Peking. Erdogan weet ook dat geld vanuit China inhoudt: inmenging uit Beijing.

Maar de vraag is vooral of de Chinezen die zet zullen durven maken, op een moment dat er met Washington kan gepraat worden over de handelsoorlog? Dat de Chinezen geld hebben is grotendeels te wijten aan hun immense handelsoverschotten met de Verenigde Staten en de Europese Unie. In feite geven wij hen geld om dan onze eigen economie te laten opkopen of vernietigen. President Trump heeft dat begrepen, nu de Europese Unie nog.

In feite zou Turkije moeten aankloppen bij het IMF. Maar geld gaan vragen bij Lagarde en dan nog haar saneringseisen gaan uitvoeren, dat is zeker niets voor Erdogan. De IMF statuten laten wel toe dat Turkije 25 procent van zijn gestort quotum gratis opvraagt. Turkije heeft heden een inbreng van 4,6 miljard SDR (een munteenheid die het IMF hanteert, en die gebaseerd is op vijf grote munteenheden) in het IMF kapitaal of 0,98 procent. België heeft bijvoorbeeld 6,4 miljard of 1,35 procent.

De Europese Unie dan maar?

Rest dan nog de Europese Unie. Nogal wat Spaanse , Duitse en Franse banken hebben veel geld in de Turkse economie gestopt. De bankiers moeten ook eens op hun verantwoordelijkheid gewezen worden, zeker als men geld steekt in een land dat al zes keren failliet is geweest.

In ieder geval komt dit Turks dossier ook op de Belgische regeringstafel. De Belgische staat heeft immers nog zowat 8 procent van de BNP-Fortis aandelen. Deze regering Michel heeft in 2017 het belang al fors teruggebracht, maar we hadden toen beter alles verkocht. Dan hadden we meer geld gehad om de Belgische staatsschuld af te bouwen en dan zou het BNP-Fortis dossier enkel een probleem zijn voor Macron.

Erdogan kan beslissen om leningen niet meer terug te betalen, of de poorten voor de migratie open te zetten.

Ten aanzien van de EU heeft Erdogan twee wapens: hij kan de miljarden leningen niet meer terugbetalen aan de EU banken of hij kan de poorten open zetten voor de migratie. Daartegenover kan de EU echter dreigen om de toeristen weg te houden, en dat zou Turkije economisch bijzonder veel pijn doen. De Europese Centrale Bank en de private Europese banken kunnen bijvoorbeeld ook weigeren om nog Turks geld in te kopen. Kortom, de EU zou eens eindelijk zijn tanden kunnen laten zien aan Turkije. De probleemdossiers stapelen zich immers op: de bezetting van een deel van Europese lidstaat Cyprus, de Koerden, Armenië en het gebrek aan democratie in Turkije.

Maar Erdogan heeft het ultieme paard van Troje in de EU binnengeloodst met de enorme groep Turken met een dubbele nationaliteit. Uit de laatste Turkse verkiezingen blijkt dat die en masse voor Erdogan hebben gestemd. Men kan hun integratie binnen de EU samenleving bezwaarlijk een groot succes noemen.

Maar wat kost Turkije aan de EU? De volgende cijfers zijn gebaseerd op de EU-begroting en verslagen van de rekenkamer van de Europese Unie. Zo is er vastgelegd dat voor de periode 2007-2021 Turkije in totaal negen miljard euro aan pré-toetredingssteun krijgt. In maart schreef de rekenkamer echter nog dat dit bedrag amper in positieve effecten ressorteert. Daarnaast zijn er namelijk nog de voordelen via de associatie- en douane overeenkomst.

In Europa zal nog veel geld op tafel moeten komen voor een echt beveligingsbeleid.

Ten slotte krijgt Turkije al twee jaar telkens drie miljard euro van de EU om vluchtelingen op te vangen en niet door te sturen naar de EU. Een nogal bizarre situatie dat de Schengenzone zelf niet in staat is om haar buitengrenzen te bewaken. De grensbewaking van Schengen is een bevoegdheid van de lidstaten, maar loopt duidelijk mank. De EU besteedt volgens haar begroting in 2018 maar 292 miljoen aan ‘Frontex’ en het personeelskader staat op maar 418 personen. Europol is in de begroting 2018 goed voor 120 miljoen euro en 576 personen. Voor deze laatste zijn er ook nog bijdragen van de lidstaten.

Om het EU grensbeleid eens te vergelijken met de Verenigde Staten: in de VS begroting 2017/18 is er meer dan 14 miljard dollar ingeschreven voor de ‘US border & Customs’ met 63.000 personeelsleden en voor de ‘US Coast guard’ is er 10 miljard dollar ingeschreven met 87.000 personeelsleden. Met andere woorden, er zal in Europa nog veel geld op tafel moeten komen voor een echt beveiligingsbeleid van de ‘Schengen’ zone.

De Europese Unie moet eindelijk eens duidelijke stellingen moeten innemen tegenover Turkije.

Dat dit Turks dossier, zowel financieel als politiek, op de Belgische regeringstafel komt is een zekerheid. Met slechts enkele weken te gaan tot de start van de lange verkiezingsmarathon, kan het bovendien electoraal nog voor brokken zorgen. In ieder geval moet men, op basis van de feiten, stellen dat Turkije al jaren niet meer te relateren is met de West-Europese standaarden van een liberaal parlementair systeem inclusief de vrijheden van een vrije markteconomie.

De Europese Unie moet eindelijk eens duidelijke stellingen moeten innemen tegenover Turkije. Bijvoorbeeld dat het land niet thuishoort in de Unie, en dat het maar beter vertrekt uit de NAVO. Dit laatste brengt Griekenland dan in sterkere positie: die duidelijkheid omtrent Turkije zou ons veel tijd en geld besparen.