De Europese Commissie heeft woensdag een aantal praktische oplossingen op tafel gelegd voor de problemen waarmee de bevolking van Noord-Ierland kampt sinds het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Het is echter maar de vraag of daarmee het aanslepende geschil met de Britse regering kan bijgelegd worden. ‘We hope for the best, prepare for the worst.’
‘We hebben hard gewerkt aan deze voorstellen, zodat ze een tastbaar verschil op het terrein kunnen maken, als antwoord op de bezorgdheden die de burgers en bedrijven van Noord-Ierland hebben opgeworpen’, verklaarde vicevoorzitter Maros Sefcovic. Volgens de Commissie gaat het om verregaande, specifiek voor Noord-Ierland uitgetekende versoepelingen, die als het ware een ‘snelweg’ voor het goederenvervoer van Groot-Brittannië naar de provincie in het leven roept.
Zo wil de Commissie de regels rond de invoer van voedingsproducten in Noord-Ierland aanzienlijk versoepelen. Importeurs zouden veel minder certificaten moeten voorleggen, de controles zouden in totaal met 80 procent kunnen slinken. Zo zouden Noord-Ierse winkels niet langer verstoken moeten blijven van sausages. Om het algemene goederenvervoer makkelijker te maken, wil de Commissie ook snoeien in de douaneformaliteiten. Dat zou het papierwerk moeten halveren. Tenslotte stelt de Commissie ook specifieke maatregelen voor om de aanlevering van medicijnen naar Noord-Ierland veilig te stellen.
Grenscontroleposten
In ruil vraagt de Commissie een versterkte monitoring van de toeleveringsketens en een aantal vrijwaringsmaatregelen die ingeroepen kunnen worden wanneer de integriteit van de Europese eenheidsmarkt in gevaar komt. Ze dringt er voorts op aan dat Londen eindelijk de beloofde grenscontroleposten gaat inrichten, en labels invoert die aangeven dat de producten in Noord-Ierland zullen blijven, en dus niet op de Europese markt belanden. Ook vraagt de Commissie nogmaals realtime toegang tot de IT-systemen van de Britse douane.
Bij de onderhandelingen over de brexit is afgesproken dat Noord-Ierland grotendeels de regels van de Europese eenheidsmarkt zou blijven volgen. Die regeling moest vermijden dat er opnieuw controles moeten gebeuren op de grens met EU-lidstaat Ierland en dat de spanningen tussen unionisten en Ierse nationalisten in de provincie zouden heroplaaien.
Dat impliceerde echter wel dat controles moesten plaatsvinden op de goederentrafiek tussen Noord-Ierland en de rest van het VK. De EU moet immers kunnen verzekeren dat geïmporteerde goederen aan haar normen beantwoorden.
Protocol op de schop
Hoewel premier Boris Johnson in het najaar van 2019 instemde met deze oplossing, bestempelt de conservatieve regering het bewuste Noord-Ierse protocol nu als onwerkbaar, én problematisch voor de constitutionele orde van het VK. Ze wil dat het protocol op de schop gaat. Met name de rol van het Europese Hof van Justitie bij de handhaving van de Europese regels in Noord-Ierland is een doorn in het oog. Op dat vlak geeft de Commissie echter geen duimbreed toe. Ze biedt wel nieuwe kanalen voor dialoog met Noord-Ierse instellingen en andere stakeholders aan, maar van heronderhandelingen over het protocol of het Hof kan geen sprake zijn. ‘We doen een oproep aan het VK om realistische eisen te stellen en te focussen op stabiliteit en zekerheid voor de mensen in Noord-Ierland, niet op het constitutionele’, klinkt het bij een EU-topfunctionaris.
Vrijdag ontvangt Sefcovic de Britse brexit-minister David Frost in Brussel. Dat vormt het politieke startschot van nieuwe onderhandelingen. Beide partijen hebben aangegeven dat ze de komende weken en maanden elkaars voorstellen welwillend willen bekijken. De Britse regering dreigde er echter al meermaals mee om delen van het protocol eenzijdig op te zeggen indien haar bezwaren niet worden weggewerkt. Dat zou de EU het recht geven om vergeldingsmaatregelen te nemen, wat sommige waarnemers doet vrezen voor een ware handelsoorlog. ‘We hope for the best, prepare for the worst’, besloot de functionaris.
