‘Alleen een gek of een crimineel is tegen uitstel van de presidentsverkiezingen’, aldus ex-Europees president, de Pool Donald Tusk. In volle coronacrisis rollen de Poolse politici vechtend over straat. Gaan de presidentsverkiezingen in mei door?
‘Alleen een gek of een crimineel is tegen uitstel van de presidentsverkiezingen’, aldus ex-Europees president, de Pool Donald Tusk. In volle coronacrisis rollen de Poolse politici vechtend over straat. Gaan de presidentsverkiezingen in mei door?
Geen meetings, geen live-debatten, geen interviews voor een levend publiek. Niets wijst er op dat Polen zich opmaakt voor presidentsverkiezingen over anderhalve maand. De coronacrisis treft de campagne midscheeps. De pleinen waar de kandidaten zich normaliter voor enthousiaste menigtes moesten vertonen, ogen desolaat.
Huidig president Andrzej Duda, de kandidaat van de nationalistische regeringspartij ‘Recht en Rechtvaardigheid’, gaat voor een tweede ambtstermijn van vijf jaar. Al sinds lang doet Duda het bijzonder goed in de peilingen. Maar in deze coronatijden gaat zijn populariteit nog fiks omhoog. Sommige peilingen geven hem 41 procent. Eentje staat zelfs op 51 procent. Als dat laatste cijfer klopt, wint Andrzej Duda al in de eerste ronde op 10 mei. Haalt hij geen 50 procent, dan volgt op 24 mei een tweede ronde met Duda en de best geplaatste kandidaat van de oppositie.
Dag na dag zingt de (extreem) regeringsgezinde openbare omroep de lof van de president. In elk tv-journaal duikt het beeld op van een strijdvaardig kijkende president in militair pak. De onderliggende boodschap is duidelijk: deze man leidt ons land als een betrouwbare bevelhebber in de oorlog tegen het coronavirus.
De oppositiekandidaten krijgen heel wat minder airplay. Net als in Vlaanderen, is het tv-journaal voor vier vijfden met nieuws over Corona gevuld. Dan blijft er voor de interne oppositie niet veel aandacht en tijd over. ‘Het is alsof Duda in de race maar vijftig meter hoeft te lopen en onze kandidate honderd’, is te horen bij het liberale Burgerplatform, de grootste oppositiepartij met Malgorzata Kidawa-Blonska als presidentskandidate. In de peilingen staat ze tweede. Met om en bij 20 procent is de kloof met Duda groot.
De andere oppositiefiguren komen er al helemaal niet aan te pas. Wladyslaw Kosiniak-Kamysz van de aloude ‘Boerenpartij’ en de linkse homo-activist Robert Biedron flirten met de 10 procent. De extreemrechtse Krzystof Boska haalt amper 4 procent. De grote onbekende is de christelijke celebrity-journalist Szymon Holownia die nu eens 2, dan weer 10 procent haalt. Naast huidig president Duda is dat een kwartet van politieke dwergen.
Nog hardnekkiger dan corona is het virus van de Poolse politieke polarisering.
Coronabonus
Tot nu varen regering en president een foutloos parcours in de coronacrisis. Terwijl de Belgische regeringen nog debatteerden over ‘evenementen met maximaal duizend man’ nam de Poolse overheid draconische maatregelen: van musea en cinema over sportclubs en aquaparken tot scholen en universiteiten, alles ging meteen op slot.
Op vandaag (woensdag 25 maart, nvdr.) heeft Polen, met zijn 38 miljoen inwoners een van de grote Europese landen, amper 14 doden te betreuren. Ook economisch lijkt het land robuust genoeg om de crisis op te vangen. De werkloosheid blijft op het erg lage niveau van 5 procent. Gouverneur van de nationale bank Adam Glapinski ziet Polen niet in een recessie terechtkomen. Economische groeivooruitzichten voor dit jaar situeren zich tussen 1,8 procent volgens ratingbureau Moody’s en 3,3 procent volgens de Europese Unie.
De overheid heeft trouwens een bazooka van 47 miljard euro gereed voor economische steun. Zo wordt massaal veel liquide geld in de economie geïnvesteerd. Zelfstandigen, boeren en kleine ondernemingen zijn drie maand lang vrijgesteld van sociale bijdragen. President Duda hoopt dat over dit steunpakket ‘een nationale consensus’ bestaat en zet zo slim de oppositie onder druk.
De oppositie schermt niet alleen met het onevenwicht in media-aandacht als argument voor verkiezingsuitstel. Ook Frankrijk, waar president Emmanuel Macron de tweede ronde van de lokale verkiezingen heeft geschrapt, is volgens de oppositie een voorbeeld. Bovendien zijn er de risico’s van coronaverspreiding wanneer mensen in een krap kieslokaal opeengepakt staan.
Maar de sterke man van Polen, partijvoorzitter Jaroslaw Kaczynski van ‘Recht en Rechtvaardigheid’, keert zich tegen uitstel van de verkiezingen. ‘We kunnen toch niet zomaar morsen met de grondwet’, zei hij op radio RMF-FM. Die grondwet bepaalt dat uitstel van de verkiezingen kan als de noodtoestand wordt uitgeroepen. Die noodtoestand kan drie gedaantes aannemen: een algemene uitzonderingstoestand, de staat van oorlog of een natuurramp. Precies dat laatste is wat de oppositie nu met het coronavirus ziet gebeuren.
Mocht corona als natuurramp en dus als grond voor de noodtoestand worden erkend, dan mogen de verkiezingen ten vroegste drie maanden nadien worden georganiseerd. Maar dan dreigt een juridisch kluwen.
Nu al woeden discussies of de verkiezingen in dat geval ‘uitgesteld’ dan wel ‘afgelast’ zijn. Bij een ‘afgelasting’ mogen de partijen nieuwe kandidaten in stelling brengen en herbegint de verkiezingsprocedure vanaf nul. Worden de verkiezingen slechts ‘uitgesteld’, dan moet elke partij met haar huidige kandidaat ten strijde. Het is aan het Grondwettelijk Hof om die knoop door te hakken.
Ook na die uitspraak is het juridische kluwen niet ontward. De oppositie heeft de mogelijkheid om de legitimiteit van de stembusslag aan te vechten. En dat moet dan weer in het Hooggerechtshof. Daar zetelt als opperrechter Malgorzata Gensdorff, wijd en zijd bekend als de felste criticaster van de juridische hervormingen die ‘Recht en rechtvaardigheid’ en president Duda willen doorvoeren. En zo blijft een zekerheid overeind: nog hardnekkiger dan corona is het virus van de Poolse politieke polarisering.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
