De verregaande en controversiële plannen van de Franse regering om radicalisering in te dammen, hebben in de internationale moslimwereld geleid tot luid protest. Misleidende informatie over die plannen circuleert ook in ons land en draagt bij tot de gespannen sfeer.
Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.
Het populaire Instagram-account @bloedzweettajine belooft ‘nieuws, islam en entertainment’ aan meer dan 70.000 volgers uit Vlaanderen en Nederland. De posts omvatten allerlei grappige berichten en filmpjes, maar ook commentaren op allerlei wereldwijde gebeurtenissen met een islamitische invalshoek: de laatste overwinning van de Russische kooivechter Khabib Nurmagomedov, de islamitische achtergrond van verschillende vaccinontwikkelaars, of staaltjes uplifting news, zoals moslimjongeren in het Franse Lodève die symbolisch een katholieke kathedraal gingen beveiligen.
Vaak neemt het account ook een loopje met de waarheid. Op zondag 22 november plaatste @bloedzweettajine een afbeelding van de Franse president Emmanuel Macron die de handen ineenslaat met zijn Amerikaanse ambtgenoot Donald Trump, vergezeld van een citaat: ‘Moslimkinderen krijgen “een wettelijk identificatienummer dat zou worden gebruikt om ervoor te zorgen dat ze naar school gaan. Ouders die de wet overtreden, kunnen tot zes maanden gevangenisstraf en hoge boetes krijgen.”‘ Als commentaar was er verder nog bij geplaatst: ‘Vervang “moslimkinderen” door “Joden” en je krijgt gelijk WO II-vibes, ziekelijk.’ Een dag later volgde een fotomontage van Macron en de Pakistaanse premier Imran Khan: ‘Frankrijk is boos op Pakistan na deze uitspraak van een minister: ‘Wat Macron met de moslims doet is net als wat de nazi’s met de Joden deden – alleen moslimkinderen speciale ID-nummers geven, is net als de Joden een Jodenster geven.”‘ Ook daaraan voegde @bloedzweettajine een eigen commentaar toe: ‘Het speciale ID-nummer is bedoeld om de moslimkinderen te monitoren, Frankrijk noemt die plannen “antiterrorisme”, ziekelijk.’
De uitspraak van de Pakistaanse minister bestond echt: ze kwam niet van Imran Khan maar van minister voor Mensenrechten Shireen Mazari. Zij had haar tweet intussen alweer verwijderd, onder meer na druk van de Franse overheid, omdat hij misleidend was: er komen helemaal geen speciale ID-nummers voor Franse moslimkinderen. Toch haalden beide Instagram- posts van @bloedzweettajine respectievelijk meer dan 6700 en 7500 likes.
Republikeinse principes
Hoe sijpelt zo’n controverse door naar een Nederlandstalig Instagram-account? Waarop is het gerucht van de ‘speciale ID-nummers om moslimkinderen te monitoren’ gebaseerd?
Recent, na een nieuwe reeks aanslagen op Frans grondgebied – de aanslag op een kerk in Nice, de onthoofding van de leraar Samuel Paty – kwamen de Franse minister van Binnenlandse Zaken, Gérald Darmanin, en de minister van Justitie, Éric Dupond-Moretti, op de proppen met een wetsvoorstel om ‘separatisme’ in de Franse samenleving in te dammen. Over dat wetsvoorstel werd al jaren nagedacht, maar deze maand kwam het in een stroomversnelling. Het werd op tafel gelegd onder de noemer ‘Wetsvoorstel ter versterking van de republikeinse principes’. Een van de voorgestelde punten in de tekst, onder de artikelen 19 en 20, stelt voor om aan elk kind in Frankrijk een volgnummer of ‘ identifiant national‘ toe te wijzen. Dat nummer moet toelaten om op te volgen of alle kinderen vanaf drie jaar oud onderworpen zijn aan de leerplicht. Tegelijkertijd probeert het wetsvoorstel om thuisonderwijs en niet- erkende privéschooltjes zo veel mogelijk te weren. Het is dus niet zo dat ‘alleen moslimkinderen’ zo’n nummer zouden krijgen; het gaat om een uitbreiding en veralgemening van een bestaande leerlingencode.
Verschillende Britse en Amerikaanse journalisten deelden een verkeerde interpretatie van dat nationale identificatienummer op Twitter. Een artikel in die zin stond ook al gauw te lezen op de Londense blog The Muslim Vibe: het was dat artikel dat de Pakistaanse minister Mazari op Twitter deelde, met haar opmerking over ‘Jodensterren’. Er volgden rechtzettingen, maar die konden het gerucht niet meer de kop indrukken.
Het gaat, voor alle duidelijkheid, voorlopig alleen om een wetsvoorstel. Pas op 9 december wordt het besproken in de Franse ministerraad. De tekst bevat tientallen aanpassingen aan bestaande regels en introduceert ook nieuwe delicten, zoals het in gevaar brengen van personen door gegevens over hun privéleven, familie of werkgever te verspreiden. Hij schuift ook strengere sancties naar voren voor wie ambtenaren bedreigt, intimideert of geweld aandoet. Bevoegd minister Darmanin gaf in een televisie-interview het voorbeeld van het strafbaar maken van ouders die een leerkracht zouden vragen om geen les te geven over Mohammed-cartoons of de vrijheid van meningsuiting. Andere paragrafen richten zich op verhoogde controle op gebedsplaatsen, sportverenigingen, verplichte huwelijken, maagdelijksheidscertificaten enzovoort.
Contraproductieve ingrepen
De identificatienummers voor leerlingen zijn dus geen ‘nieuwe Jodensterren’, maar net zoals heel wat andere onderdelen van het nieuwe wetsvoorstel over de republikeinse waarden zijn ze wel duidelijk gericht tegen islamistische radicalisering. De huidige acties en voorstellen van de Franse regering zijn dan ook controversieel. Het wetsvoorstel en de bijbehorende forse communicatie van verschillende ministers stoten internationaal op onbegrip en onvrede, vooral in de Angelsaksische wereld en de moslimwereld. Verschillende islamitische landen kondigden al boycots aan van Franse producten. Islamitische intellectuelen en hervormers vrezen dat de geplande ingrepen net contraproductief zijn in de strijd tegen radicalisering.
Macron en zijn ministers schreven het gros van de kritiek toe aan een verkeerd begrip van het Franse concept laïcité, dat neerkomt op de strikte scheiding van kerk en staat. Maar bijvoorbeeld ook Amnesty International verspreidde op 18 november een verklaring waarin het zijn bezorgdheid uitdrukte over het nieuwe wetsvoorstel, vooral over passages die zouden kunnen leiden tot inbreuken op de vrijheid van vergadering. Darmanin heeft bovendien al stappen ondernomen om verschillende islamitische organisaties administratief te laten ontbinden. Daaronder het Collectif Contre l’Islamophobie en France (CCIF), een ngo die door Darmanin werd omschreven als een islamistische organisatie en ‘een vijand van de Republiek’. Volgens Amnesty zou die ontbinding een klap zijn voor de vrijheid van vergadering en een ontradend effect hebben ‘op alle verdedigers van mensenrechten betrokken bij de strijd tegen racisme en discriminatie’.
Waarschijnlijk zullen uiteindelijk de Franse Conseil d’État of zelfs Europese gerechtshoven het laatste woord hebben over de argumenten van de Franse staat om de CCIF en andere verenigingen te ontbinden. De actuasite van de prominente Franse rechtskundige uitgever Dalloz voorspelt ook geanimeerde debatten in het parlement over het wetsvoorstel, aangezien de tekst ‘aan verschillende vrijheden raakt’.
Kortom, een nieuwe episode in de complexe juridische balans tussen vrijheid en veiligheid. Een episode die vooral niet geschikt is voor misleiding en ophef op Instagram.
De juridische balans tussen vrijheid en veiligheid is complex, en vooral niet geschikt voor misleiding op Instagram.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
