Kloppen de uitspraken van Bart De Wever over ‘Wir schaffen das’?

Bart De Wever in Plopsaland. © Belga Image
Kamiel Vermeylen

Volgens N-VA-voorzitter Bart De Wever beseft Angela Merkel intussen dat ze met ‘Wir schaffen das’ een historische fout heeft begaan. Maar klopt dat wel?

In een bijdrage aan De Morgen en een in Het Nieuwsblad ging Antwerps burgemeester Bart De Wever de afgelopen dagen dieper in op de nalatenschap van zestien jaar Angela Merkel. Rode draad in de twee stukken is Merkels ‘Wir schaffen das‘-uitspraak die ze op 31 augustus 2015 op de jaarlijkse zomerpersconferentie in Berlijn deed.

Volgens De Wever zette het zinnetje ‘de poorten naar Europa open’ en creëerde het een aanzuigeffect voor meer dan een miljoen migranten die naar Europa kwamen. Op die manier, aldus de N-VA-voorzitter, heeft Merkel het bedje gespreid voor extreemrechtse partijen in Europa. Ze zou ondertussen ook beseffen wat voor een fout ze destijds heeft begaan. Maar die interpretatie verdient op z’n zachtst gezegd enige nuance.

Poorten

Hoe zat de vork zes jaar geleden precies in de steel? Eerst en vooral moet worden benadrukt dat de Europese buitengrenzen in de zomer van 2015 niet zo sterk beveiligd waren als vandaag. Na een vaak lange en gevaarlijke tocht naar Europa was het relatief eenvoudig om de Europese Unie binnen te geraken. ‘Daar zitten de tekortkomingen’, zei toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) daar op de dag van Merkels uitspraak over. Bovendien zijn er door de Schengenverdragen sinds 1995 aan de binnengrenzen van de deelnemende landen geen controles meer op het personenverkeer. Binnenkomen én doorreizen was dus geen aartsmoeilijke opgave.

Om de transmigratie doorheen de Europese Unie te beperken, werden de zogenaamde Dublinakkoorden in het leven geroepen. Die bepalen ruwweg dat de eerste EU-lidstaat waar een migrant geregistreerd wordt de asielaanvraag moet behandelen en afwikkelen. Dat komt de lidstaten in Noordwest-Europa goed uit, maar op de lidstaten aan de buitengrenzen van de EU zorgt die regeling voor een disproportionele migratiedruk. Kortom: de poorten waarover De Wever schrijft, stonden in de zomer van 2015 de facto al open, zowel de buitengrenzen als de binnengrenzen. Een poort die al open staat, kan je niet openen.

Wir schaffen das had betrekking op twee andere zaken, te beginnen met een tweet die het Bondsagentschap voor Migratie en Vluchtelingen (BAMF) een kleine week voor Merkels uitspraak verstuurde. Daarin kondigde de Duitse regering aan dat ze die Dublinakkoorden zou opschorten voor Syrische onderdanen. Die kregen dus het signaal dat ze vanuit andere Europese lidstaten naar Duitsland konden doorreizen zonder de vrees te zullen worden teruggestuurd naar het eerste land van aankomst. Die beslissing heeft het aantal aankomsten in Duitsland vermoedelijk doen stijgen, maar daar leek Merkel zich van bewust: ‘Wir schaffen das, en waar iets ons in de weg staat, moeten we het overwinnen, we moeten eraan werken’.

Aanzuigeffect

Heeft dat zinnetje van Merkel ervoor gezorgd dat het aantal aankomsten in Duitsland en elders disproportioneel de hoogte in schoot, zoals De Wever schrijft? Zorgde de uitspraak ervoor dat het ‘debiet’ van ‘stroom’ zodanig toenam dat de situatie quasi onhoudbaar werd?

Nee. Door onder meer acute voedseltekorten in het Midden-Oosten, scherpere visavereisten in opvangland Libanon, de opmars van de taliban in Afghanistan en intensievere bombardementen in Syrië was het aantal aankomsten op Europees grondgebied namelijk al een tijdlang gevoelig aan het stijgen. Vanuit die optiek stelde de Europese Commissie reeds midden mei, enkele maanden vóór Merkels uitspraak, een spreidingsplan voor om 40.000 mensen met een hoge kans op erkenning vanuit Griekenland en Italië (en aanvankelijk ook Hongarije) over andere lidstaten te verdelen.

Dat bewijzen ook de cijfers. Van mei tot en met augustus 2015, toen er nog geen sprake kon zijn van een wir schaffen das-effect, was het aantal registraties van migranten in Duitsland al verdrievoudigd. Daarom hield binnenlandminister Thomas De Maizière al midden augustus rekening met een scenario waarbij er in 2015 ruim 800.000 migranten naar Duitsland zouden komen.

Merkel zou later ook toegeven dat Duitsland te laat op de crisis heeft gereageerd. Uiteindelijk kwamen er na wir schaffen das dus ‘slechts’ 300.000 migranten meer naar Duitsland dan waar De Maizière op rekende – niet ‘het miljoen’ waar De Wever over spreekt.

Dat was elders nauwelijks anders. In Griekenland steeg het aantal aankomsten van mei tot eind augustus sneller dan na wir schaffen das. Ook in België vond de grootste stijging van het aantal asielaanvragen tussen juli en augustus 2015 plaats. ‘Eeuwige schande’, titelde Het Belang van Limburg op 27 augustus 2015 over de wachtrijen aan het Klein Kasteeltje in Brussel. In Hongarije lag het aantal aankomsten in september het hoogst, maar het overgrote deel was al onderweg voor 31 augustus. In Zweden volgde die stijging logischerwijs wat later, maar dat vond de Zweedse regering in volle crisis bij monde van buitenlandminister Cecilia Wallström geen probleem.

Samengevat: Merkel heeft de poorten niet opengezet en het effect van wir schaffen das op het aantal aankomsten was al bij al relatief beperkt. Dat zijn geen nieuwe inzichten – het Duitse weekblad Die Zeit kwam al enkele jaren geleden tot dezelfde conclusie.

Turkijedeal

Tegen die achtergrond is het opvallend dat De Wever in De Morgen beweert dat de N-VA reeds vóór wir schaffen das een Turkijedeal en de versterking van de Europese buitengrenzen verdedigde. Maar van een Turkijedeal of een gelijkaardig opzet was er voor 31 augustus 2015 nog geen sprake. Wél pleitten de Vlaams-nationalisten al langer voor de versterking van de buitengrenzen. Merkel daarentegen, aldus De Wever, heeft louter voor de open grenzen gekozen.

Ook daar neemt de N-VA-voorzitter een klein loopje met de realiteit. Op een speciale top van Europese kopstukken in april 2015 besloten Merkel en co al om de budgetten van Frontex, het kust- en grensbewakingsagentschap, te verdrievoudigen. Bovendien pleitte Merkel – tegen de zin van Italië en Griekenland maar met de steun van VN-tompan Antonio Gutteres – voor hotspots aan de buitengrenzen van de Unie om transmigratie te voorkomen.

Wel toonde de Duitse bondskanselier zich net zoals toenmalig staatssecretaris voor asiel- en migratie Theo Francken in 2015 sceptisch tegenover de Europese invulling van het zogenaamde Australische model. Zes jaar later is Merkel daarin erg consistent. Wie er de conclusies van de meest recente Europese top in juni op naleest, ziet grotendeels dezelfde recepten terugkomen die Merkel nog voor wir schaffen das bepleitte.

Nog volgens De Wever beseft de bondskanselier als geen ander dat ze een fout had gemaakt en distantieerde ze zich daarom uitdrukkelijk van haar ‘Wir schaffen das‘-uitspraak in het weekblad Wirtschaftswoche (WiWo). Maar dat deed ze niet wegens de motieven die De Wever haar in de schoenen schuift. ‘Het (wir schaffen das, nvdr.) maakt deel uit van mijn politieke werk omdat ik ervan overtuigd ben dat we een sterk land zijn dat ook sterker uit deze fase zal komen. Soms denk ik dat het zinnetje wat opgeblazen wordt, dat er zo veel in gezocht wordt dat ik ze eigenlijk nauwelijks nog herhalen wil. Het is een soort simpel motto geworden, bijna een holle frase.’

De bondskanselier geeft weliswaar toe dat het ‘overdreven vaak herhaalde’ zinnetje haar aansporende motieven onvoldoende weergeeft, maar afstand nemen van de drijfveer achter ‘Wir schaffen das‘ doet Merkel helemaal niet.

Bondsdagverkiezingen

Wel stelt De Wever terecht vast dat de bondskanselier in de jaren na wir schaffen das aanzienlijk onder druk kwam te staan. Door de brexit en de migratiecrisis verlegde de Alternative für Deutschland (AfD) succesvol haar eurokritische richting naar een extreemrechtse anti-immigratiefocus – met de AfD-overwinning in Merkels thuishaven Mecklenburg-Vorpommern als dieptepunt. Zusterpartij CSU was bovendien ziedend dat er honderdduizenden migranten via Beieren het land binnenkwamen en eiste resoluut een bovengrens. En na een resem deelstaatverkiezingen sloeg ook de twijfel bij delen van haar eigen partij toe. De tevredenheid onder de bevolking met het politieke werk van Merkel dook een zeldzame keer onder de 50 procent.

Met de Turkijedeal heeft Merkel niet het relatief betekenisloze wir schaffen das hersteld, maar wel het Europees migratiebeleid in een plooi gelegd door het op grote schaal uit te besteden. Terwijl de oostflank van de Unie werd dichtgetimmerd volgde Italiaans premier Matteo Renzi dat voorbeeld door het op een akkoord te gooien met de Libische kustwacht. En zo meende een meerderheid van de Duitsers midden 2016 dat het Duitse asielsysteem niet overbelast was. Een jaar later was 65 procent alweer (zeer) tevreden of zeer tevreden met Merkels arbeid. Maar dat had zusterpartij CSU – zowat de Beierse evenknie van de N-VA – in 2018 nog niet door. Uit vrees voor een nederlaag tegen de AfD bleven Markus Söder en co. inbeuken op Merkels migratiebeleid. Groot was echter de consternatie dat niet de AfD, maar wel de groenen de verkiezingen wonnen. Sindsdien toont de CSU zich bijwijlen nog groener dan de groenste groenen.

Ook de verkiezingen van gisteren geven een indicatie van het langetermijnoordeel van de Duitsers. De AfD speelt haar rol als grootste oppositiepartij kwijt en verloor meer stemmen aan de Union dan omgekeerd. Merkels Union zag dan weer een heleboel stemmen naar de SPD en de Grünen verdwijnen – partijen die het wir schaffen das van Merkel uitdrukkelijk hebben gesteund.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content