Stemde u op zondag 26 mei op de Europese sociaaldemocraten? Dan is de kans niet gering dat u zich momenteel bekocht voelt. Door intern opportunisme en een gewiekste Emmanuel Macron blijven Kathleen van Brempt en co. berooid achter.
Woensdag benoemde het Europees Parlement de Duitse Ursula von der Leyen tot nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Daarmee is het belangrijkste luik van de Europese benoemingssaga achter de rug. Maar niet iedereen kijkt met plezier terug op de koehandel van de afgelopen twee maanden. Vooral de Europese sociaaldemocraten kunnen allerminst tevreden terugblikken op hun prestaties.
Dezelfde steen
Nochtans wilden Kathleen van Brempt en co. niet dezelfde fout maken als in 2014. Toen haalden de Europese sociaaldemocraten en de christendemocraten voldoende stemmen voor een officieuze tweepartijencoalitie. Maar de Europese Volkspartij eiste naast het voorzitterschap van de Europese Commissie en de Raad, de twee meest invloedrijke functies in de Europese instellingen, ook het tweeënhalf jaar durende voorzitterschap van het Europees Parlement op. De sociaaldemocraten moesten het stellen met de andere termijn voor het Europees halfrond, de Hoge Vertegenwoordiger van het Europees Buitenlands beleid en de eerste vicevoorzitter van de Commissie.
De Europese sociaaldemocratische familie (PES) wilden zich geen tweede keer aan dezelfde steen stoten. Ditmaal moest en zou ze betere functies in de wacht slepen. Daarom vormden de PES een informeel bondgenootschap met de Europese liberalen (ALDE) in de Europese Raad. De sociaaldemocratische Spaanse en Portugese premiers, respectievelijk Pedro Sanchez en Antonio Costa, gingen regelmatig op de koffie bij Charles Michel en zijn Nederlandse ambtgenoot Mark Rutte om de violen op elkaar af te stemmen.
Zelfs bij de liberalen viel er achter de schermen te horen dat de plannen van von der Leyen niet met een korrel, maar wel met een zak zout genomen moeten worden.
Beide politieke groepen wilden op die manier hun soortelijk gewicht vergroten en voorkomen dat Manfred Weber, de lijsttrekker van de Europese christendemocraten (EVP) in het Europees Parlement, commissievoorzitter zou worden. Daarmee zetten beide politieke families meteen het Spitzenkandidatensysteem op de helling. Want bij de Europese Volkspartij waren ze niet van plan om een andere lijsttrekker te steunen als Weber opzij werd geschoven. Als jij mijn speelgoed kapot maakt, dan ik het jouwe, zo luidde de redenering.
Met andere woorden mocht ook Frans Timmermans fluiten achter zijn ambities, ondanks het feit dat Duits bondskanselier Angela Merkel hem – al dan niet als schijnmanoeuvre – steunde. De Oost-Europese landen die Timmermans voorheen in het vizier hadden genomen, brachten een minderheid op de been die de voordracht van de Nederlander blokkeerden.
Tweespalt
Voor Macron was dat het teken om een versnelling hoger te schakelen. Hij overtuigde Pedro Sanchez ervan om eieren voor zijn geld te kiezen en brak daarmee de eensgezindheid binnen de sociaaldemocratische groep. Tot grote weerzin van zijn politieke familie bombardeerde de Spanjaard zijn minister van Buitenlandse Zaken Joseph Borell tot Hoge Vertegenwoordiger. Toch heeft die functie in de praktijk niet bijzonder veel te betekenen omdat het Europees Buitenlands Beleid unanimiteit vereist in de Europese Raad. De sociaaldemocratische kansen voor het voorzitterschap van de Raad en de Commissie gingen daardoor in rook op.
De saamhorigheid bij de Europese sociaaldemocraten was vanaf dan compleet zoek. Omdat Sanchez zijn persoonlijke buit had binnengehaald, was hij bereid om Charles Michel als voorzitter van de Europese Raad te steunen. Nochtans hadden de sociaaldemocraten – met de steun van voormalig Grieks premier Alexis Tsipras – aanvankelijk voldoende gewicht om met een blokkerende minderheid het voorzitterschap van de Raad zelf op te eisen.
Hetzelfde tafereel bij de stemming over Ursula von der Leyen tot Europees Commissievoorzitter. Zonder steun van (een deel van de) sociaaldemocratische fractie kon von der Leyen hoe dan ook fluiten naar de felbegeerde topjob. De Duitse koos er naar aanloop van de stemming bewust voor om met een progressieve agenda en toespraak zoveel mogelijk sociaaldemocraten van haar kandidatuur te overtuigen. Wetgevend initiatiefrecht voor het Europees Parlement, vijftig procent uitstootreductie tegen 2030 en een Europees garantiemechanisme voor werklozen klonken voor veel sociaaldemocraten als muziek in de oren.
De sociaaldemocraten likken intussen hun wonden, maar mogen eventueel hopen op beterschap.
Maar smeerde Von der Leyen niet gewoon stroop om de mond van de sociaaldemocraten om haar topfunctie binnen te halen? Dat de Commissie zulke ambities effectief op papier zet, is voor de sociaaldemocraten alleszins veelbelovend. Maar voorlopig blijft het koffiedik kijken of de voorstellen van de kersverse commissievoorzitter niet zullen stranden in de Europese Raad. Zelfs bij de liberalen viel er achter de schermen te horen dat de plannen van Von der Leyen niet met een korrel, maar wel met een zak zout genomen moeten worden.
Toch riep de sociaaldemocratische fractieleider in het Europees Parlement Iratxe García – niet toevallig een Spaanse vertrouwelinge van Sanchez – op om voor de Duitse te stemmen. Onder meer de Duitse sociaaldemocraten dachten daar op hun beurt helemaal anders over en schaarden zich achter het principe van de Spitzenkandidaten. Waarom hadden de Europese lijsttrekkers anders maandenlang campagne gevoerd doorheen het Europese vasteland, klonk het. Centrumlinks moest kiezen tussen hun hart en hun verstand. Kiezen betekende verliezen. Ofwel moesten ze eerst geloven en dan pas zien, geen benijdenswaardige uitgangspositie. Ofwel hielden ze vast aan hun principes en legden ze zich niet neer bij het feit dat de het systeem van de Spitzenkandidaten niet gerespecteerd bleef. Dat zou evenwel tot institutionele chaos leidden.
Tegenprestaties
Bij de liberalen zag het plaatje er helemaal anders uit. Onder impuls van de doortastende Franse president Emmanuel Macron kon de politieke familie volop van de sociaaldemocratische tweespalt profiteren. Macron wist met Charles Michel beslag te leggen op de op een na meest gegeerde topfunctie en kon bovendien om zijn landgenote Christine Lagarde als voorzitter van de Europese Centrale Bank aanstellen. Macron had er dan ook alle belang bij om Von der Leyen, die hij nota bene zelf had voorgedragen om Duitsland het noodzakelijke deel van de koek te geven, te steunen. Op die manier kon hij de gunstige puzzel in een definitieve plooi leggen.
Hoewel niet alle liberalen opgezet waren met het feit dat het Spitzenkandidatensysteem overboord ging, was de fractiediscipline relatief groot. De partijfamilie wist donders goed dat ze boven haar gewicht had gebokst en kon tevreden terugblikken op de benoemingscarroussel. Bovendien deed Macron er alles aan om zijn fractie in de pas te laten lopen. Zijn partijvoorzitter Stanislas Guerini onderhield nauw contact met de afgevaardigden van La Republique En Marche, terwijl fractievoorzitter en Frans ereburger Daçian Ciolos de rest van de fractie aanmaande om Von der Leyen in het zadel te tillen. ‘Ik schat dat er slechts drie of vier partijgenoten tegen hebben gestemd’, aldus een hooggeplaatste liberaal aan Knack.
De sociaaldemocraten likken intussen hun wonden, maar mogen eventueel hopen op beterschap. Von der Leyen staat niet alleen bij hen in het krijt, ze weet dat ze zonder de steun van de centrumlinkse fractie in de problemen komt. Ze heeft eigenlijk geen andere keuze dan hen tevreden te houden. Vanuit de bovenste verdieping van het Berlaymontgebouw moet Von der Leyen de komende maanden de samenstelling van haar Europese Commissie bepalen. Om te bewijzen dat ze het meent, kan Von der Leyen kandidaten van eurosceptische regeringen weigeren en sociaaldemocratische eurocommissarissen belangrijke portefeuilles toevertrouwen. Dat zou het leed van de centrumlinks toch ietwat kunnen verzachten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
