De verregaande corruptie waarin hoge gezagsdragers van Malta, Europa’s minst bevolkte staat, verwikkeld blijken, zorgt voor beroering en bezorgdheid in het Europees Parlement (EP). ‘Hier wordt met twee maten en twee gewichten gewerkt’
Nog maar twee weken geleden stuurde het EP een onderzoekscommissie naar de eilandstaat, na steeds duidelijker aanwijzingen dat de nauwste kringen rond de socialistische minister-president Joseph Muscat betrokken zijn bij de moord op onderzoeksjournaliste Daphne Caruana Galizia op 16 oktober 2017. Hoge regeringsleden trachtten het onderzoek naar de moordenaars en hun opdrachtgever(s) te verdoezelen. De onderzoekscommissie zag steeds meer bewijzen dat Caruana’s onderzoek naar witwaspraktijken, afdreiging en corruptie steek hield. De rechtsstaat is in gevaar, en daar moet snel actie voor komen, was de aanbeveling.
De uittredende Europese Commissie, maar vooral de Europese Raad van regeringsleiders werden in het debat duchtig de mantel uitgeveegd. ‘Al twee jaar laten jullie de Maltese regering betijen, hier wordt met twee maten en twee gewichten gewerkt’, was de algemene teneur.
Commissaris V?ra Jourová voor Europese waarden en transparantie pikte daar onmiddellijk op in: ‘Wij veroordelen de moord op Caruana. Elke aanslag op een journalist en op de vrije pers is meteen een aanslag op de grondslagen van de democratische samenleving’.
Op het verwijt dat de vorige Commissie-Juncker onbeweeglijk was blijven zitten, antwoordde ze genuanceerd: ‘De Europese Commissie mag zich niet bemoeien met lopende onderzoeken in een lidstaat. Maar als de rechtsstaat bedreigd wordt, moeten wij een onafhankelijk onderzoek alle kansen geven. Europol is in Malta om het onderzoek naar de moord te ondersteunen. Alle verantwoordelijken moeten gevonden én berecht worden. De Commissie moet ingaan op de structurele tekortkomingen, met name de praktijk van zwart geld wit te wassen. Daarvoor hebben wij al een inbreukprocedure opgestart’.
Want daar lag volgens vrijwel alle parlementsleden het kalf ook gebonden. ‘Malta is een symptoom, niet de oorzaak van corruptie. De wortels liggen verspreid over de hele Unie’, bezwoer Stilios Kouloglou van de uiterste linkse GUE de vergadering.
Het debat nam een nijdige vorm aan toen EVP (christendemocraten) en S&D (sociaaldemocraten) elkaar verwijten naar het hoofd slingerden. Esteban Gonzalez Pons eiste namens de EVP het onmiddellijk ontslag van Muscat. Dat Muscat beloofd heeft om op 12 januari te zullen opstappen vindt geen genade in zijn ogen. ‘Elke dag is er een te veel. Dit is een illegale regering’.
De EVP vermoedt namelijk dat Muscat die tijd nog wil gebruiken om zijn getrouwen uit de wind te zetten en zo mogelijk zelf de dans te ontspringen. ‘Barra’, voegde Jeroen Lenaers van het Nederlandse CDA eraan toe met het enige woord Maltees dat hij kent. ‘Eruit’. Dat nam de S&D op zijn krachten.
Birgit Sippel (S&D) hield het wel beschaafd. ‘Malta is het symbool van corruptie geworden. Witwassen, paspoortenverkoop, visahandel, ondoorzichtige aanbestedingen. We moeten en zullen dringend hervormen, samen met de oppositie en het middenveld. Alleen preventie helpt. Maar dat geldt ook voor alle andere lidstaten’.
Waarmee door andere sprekers openlijk naar Hongarije, Polen, Roemenië werd verwezen. De liberale Slowaak Martin Milan ime?ka, zoon van een voormalig dissident, voegde er zijn eigen land aan toe. ‘Wij hebben soortgelijke toestanden meegemaakt die uitdraaiden op het ontslag van eerste minister Fico, de onderminister van justitie, twee openbare aanklagers, en ettelijke hooggeplaatsten. De moord op journalist Jan Kuciak en zijn vriendin is nog altijd niet opgelost’.
Hun SMER-partij had bijzonder intense banden met de verdachte oligarch Kocner. ‘Grondrechten gaan boven economie’. Er is maar één oplossing: gelijke criteria voor alle lidstaten, en die moeten het beruchte artikel 7 van het Europees Verdrag (dat strafmaatregelen kan opleggen zoals inhouding van subsidies of schorsing van stemrecht, en nu al is opgestart tegen Polen en Hongarije) verfijnen.
Ook tegenover de felle oudvoorzitter van het Europees Parlement, Antonio Tajani, bleven de socialisten voet bij stuk houden. Tajani suggereerde dat de opdrachtgevers in het regeringsgebouw zaten. ‘Maar Malta is meer dan een nest misdadigers. Malta moet zijn waardigheid terugkrijgen. Mogelijk zijn er andere landen, oudpremiers, politici bij de moord betrokken. We moeten alle landen over dezelfde kam scheren’.
Hij eiste dat Muscat direct na de stemming over de resolutie weggaat. Want ‘ze is een motie van wantrouwen’. Die een grote meerderheid gaat opleveren want liefst zes fracties en negen onafhankelijken (NI) hebben een gezamenlijke tekst uitgewerkt. Alleen het uiterst rechtse ID doet niet mee – ‘kijk eerst zelf in de spiegel’, hield Marco Dreosto voor. Illegale imigratie weren en de kristelijke grondslagen van Europa bewaren, dat is de oplossing.
Nog twee leden van de uitgestuurde onderzoekscommissie konden hun oren niet geloven. ‘Ik kom uit Afrika’, zei Assita Kanko (N-VA) in naam van de conservatieven (ECR). ‘Nooit had ik gedacht dat intimidatie, corruptie, ja politieke moord mogelijk waren in Europa. Spit alles uit, want de dappere familie van Caruana kan haar rouw niet verwerken zolang er geen recht is gesproken’.
De liberale Sophie in ’t Veld (Renew) hekelde de passiviteit van de Europese instellingen. ‘Het gaat hier om echte misdadigers, daar helpt geen bureaucratisch protest tegen. Wij mogen geen aftreden eisen, dat moet het Maltese volk zelf doen’, wetende dat tienduizenden al op straat zijn gekomen om de juiste toedracht af te dwingen. ‘Als hij aanblijft, blijft Muscat een risico voor een eerlijke rechtsgang. Actie nu!’ Dat blijkt vandaag al, nu hoofdbeklaagde en opdrachtgever Yorgos Fenech voor de rechtbank probeert het hoofd van de speurders te wraken vanwege ‘belangenvermenging’.
De Maltese afgevaardigden in het parlement hielden zich diplomatiek op de vlakte – het is nog onduidelijk of ze tegen de resolutie gaan stemmen of zich zullen onthouden. Miriam Dalli (Groen) waarschuwde tegen hysterische reacties. ‘Moord is terreur, onafhankelijke justitie moet zegevieren. Onze politie heeft intens samengewerkt met Europol en het FBI. Politieke spelletjes mogen de rechtsgang niet verhinderen. Maar we hebben wat tijd nodig, je kunt niet in een handomdraai een diepgeworteld systeem afsnijden. Europe, don’t jump to conclusions. Maar doe snel voorstellen om alle lidstaten in het oog te houden’.
Dat is net wat de gezamenlijke resolutie beoogt. Ze heeft meer weg van een rapport dan van een oproep, en vat alle pijnpunten samen die moeten aangepakt: het moordonderzoek zelf en de belemmmering ervan, de verdediging van de persvrijheid, de aanpak van de zwarte geldstromen en de corruptie in politieke en zakenkringen, de band tussen investeringen en de verkoop van paspoorten en visa, de noodzakelijke (grond)wetsherziening.
De Europese Commissie blijft niet ongevoelig voor die aanpak. Jourová werd meteen concreet. ‘Gisteren heeft collega Didier Reynders van justitie nog een brief geschreven naar de Maltese overheden. Er komt snel een rechtsstaatmechanisme voor dialoog, preventie en monitoring oor alle lidstaten’. Dat moet gelden voor alle lidstaten en pluralisme waarborgen.
Reynders zelf kreeg het laatste woord. Hij herhaalde dat de Commisie een inbreukprocedure heeft ingeleid tegen Malta omdat het de opgelegde regels voor het witwassen van vuil geld niet of amper heeft ingevuld.
‘Europees burgerschap geeft rechten aan alle burgers, er dient zuinig omgesprongen met het verlenen van paspoorten. Met het nieuwe mechanisme voor het versterken van de rechtsstaat komt er een echt debat tot stand, zoals het al bestaat binnen en tussen het Parlement en de Raad over de begroting’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
