De Europese staatshoofden en regeringsleiders erkennen de officiële uitslag van de Wit-Russische presidentsverkiezingen niet. Dat deelden ze woensdag mee na drie uur durend video-overleg. Ze drukken hun steun uit voor een vreedzame, democratische transitie, maar benadrukken dat de Wit-Russen zelf over hun toekomst moeten kunnen beslissen.
Volgens de officiële uitslag van de verkiezingen in Wit-Rusland heeft zittend president Alexander Loekasjenko op zondag 9 augustus zo’n 80 procent van de stemmen achter zijn naam gekregen. Maar net als de vele duizenden Wit-Russen die al dagenlang op straat komen, hecht dus ook de EU daar maar weinig geloof aan.
‘We erkennen de uitslag van de verkiezingen zoals die door de autoriteiten werd meegedeeld niet’, zei Europese Raadsvoorzitter Charles Michel tijdens zijn persconferentie na afloop van het overleg. De EU gaat niet zover dat ze openlijk om het vertrek van Loekasjenko vraagt, maar ze pleit voor een inclusieve nationale dialoog, zonder bemoeienis van buitenaf.
‘De protesten in Wit-Rusland gaan niet over gepolitiek, dit is in de eerste plaats een nationale crisis’, zei Michel. ‘Over de toekomst van Wit-Rusland moet in het land zelf beslist worden, niet in Brussel of Moskou.’ Michel bevestigde dat er sancties zullen worden getroffen tegen een ‘substantieel’ aantal Wit-Russische gezagsdragers die verantwoordelijk worden geacht voor het geweld tegen de manifestanten.
‘We aanvaarden geen straffeloosheid. We veroordelen deze brutaliteit en vragen om een onafhankelijk onderzoek’, zei Michel. Net als Michel benadrukte Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dat de EU zich niet met interne Wit-Russische aangelegenheden wil mengen, maar dat de Wit-Russen net zelf hun toekomst moeten kunnen bepalen en hun leiders kiezen.
‘De demonstraties zijn ook niet tegen een of ander buurland gericht, dit gaat om de mensen en om hun legitieme recht zelf over hun toekomst te kunnen beslissen’, zei von der Leyen, zonder Rusland bij naam te noemen. De EU spreekt haar steun uit voor de start van een dialoog tussen de autoriteiten en de oppositie, met medewerking van de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa). ‘Maar het gaat hier over het helpen opzetten van open communicatiekanalen, niet zozeer om bemiddeling’, zei von der Leyen. De geldstromen die van de Europese Unie naar Wit-Rusland lopen, gaan alleszins afgeleid worden van de autoriteiten, zodat ze rechtstreeks de Wit-Russen ten goede kunnen komen, klonk het.
De Commissie wil bovendien 53 miljoen euro extra op tafel leggen, waarvan 50 miljoen euro bedoeld is als coronanoodsteun. 2 miljoen moet naar de slachtoffers van de repressie gaan, 1 miljoen naar de civiele samenleving en onafhankelijke media.
In hun slotverklaring waarschuwen de Europese leiders nog dat door de gebeurtenissen van de afgelopen tien dagen ‘de vooruitgang die de voorbije jaren geboekt is in de relaties tussen de EU en Wit-Rusland op het spel staat’. ‘Elke verdere verslechtering van de situatie zal een impact op onze relaties hebben en voor negatieve gevolgen zorgen.’ Daarom krijgen de autoriteiten de dringende vraag ‘een uitweg uit de crisis te vinden die een einde maakt aan het geweld en voor een de-escalatie en zorgt’.
