‘Dit is een veldslag’: strijd tussen VS en China over 5G verscheurt Europese Unie

© belga
Kamiel Vermeylen

De Europese Unie en haar lidstaten zitten gewrongen tussen Amerikaanse en Chinese druk over de aanleg van supersnelle internetnetwerken. Ook België worstelt met het vraagstuk. Maar wie de ene de hand reikt, dreigt de andere te verbranden.

Zelfrijdende wagens, smart cities, artificiële intelligentie en the internet of things … Het is een dooddoener: in sneltempo zullen data het dagelijkse leven diepgaand veranderen. Ingrijpende ontwikkelingen vereisen aangepast structuren. Willen overheden en het bedrijfsleven functioneel en competitief blijven, dan moeten de snelheid en de capaciteit van de huidige netwerken drastisch omhoog. Daarom werken enkele telecomgiganten al een tijdlang aan de ontwikkeling en de uitrol van het zogenaamde 5G-netwerk. Die technologie kan informatie sneller transporteren, heeft een kortere reactietijd en biedt meer capaciteit en toepassingsmogelijkheden dan 4G.

Maar de 5G-kwestie werpt belangrijke strategische vragen op. Onze kritieke infrastructuren – denk aan transport, energie, betalingsverkeer, defensie en ziekenhuizen – zullen in toenemende mate draaien op netwerken die zulke data voorzien. Wie de onderdelen levert, heeft als het ware het zenuwstelsel van de toekomstige maatschappij in handen. Alsook de welvaart en de nationale veiligheid van een land. Daarom breken velen zich momenteel het hoofd over de vraag wie er mag deelnemen aan de openbare aanbestedingsprocedures voor de uitrol van het 5G-netwerk. Kunnen we die verantwoordelijkheid zomaar aan eender wie toekennen?

Tweestrijd

Het dossier is politiek geladen, temeer omdat er zich tegen de achtergrond een tweestrijd tussen de Verenigde Staten en China afspeelt. Op de internationale bühne vechten de twee een duel uit om de economische, militaire en technologische dominantie. Met het staatsgeleide tienjarenplan Made in China 2025 ambieert Peking het globale marktleiderschap op het vlak van hoogtechnologische industriële productie. Toonvoorbeelden zijn Huawei en het kleinere ZTE, waarmee China op telecomgebied overtuigend op kop ligt. Beide bedrijven maken niet alleen smartphones, maar ontwikkelen evenzeer onderdelen van de 5G-technologie en netwerkapparatuur.

‘De Verenigde Staten en China vechten hier een veldslag uit, alsof de Europese Unie de speelbal van beide grootmachten is geworden

Rem Korteweg, handelsexpert aan het Nederlandse Clingendael Instituut.

De Verenigde Staten hebben de afgelopen decennia onvoldoende geïnvesteerd in de strategische sector en ondervinden dat China aardig vooroploopt. Volgens het Amerikaanse ministerie van Justitie bezondigt Huawei zich aan afpersing, samenzwering en het stelen van handelsgeheimen. Washington blijft niet bij de pakken zitten en heeft Huawei en ZTE op de Amerikaanse zwarte lijst geplaatst. Daardoor moesten Amerikaanse telecombedrijven hun licenties intrekken en kunnen toekomstige Huawei toestellen niet langer op het Android-besturingssysteem van Google functioneren.

Ook werd de Huawei-topvrouw Meng Wanzhou in 2018 op vraag van de VS aangehouden in buurland Canada. Wanzhou zou zich niet hebben gehouden aan het Amerikaanse handelsembargo tegen Noord-Korea en Iran. In hun strijd tegen Huawei krijgen de Verenigde Staten de steun van Japan, Nieuw-Zeeland en Australië, die hebben besloten om Huawei en ZTE volledig uit te sluiten van hun netwerken.

Meng Wanzhou
Meng Wanzhou© belga

De competie tussen de grootmachten heeft zijn weerslag op het Europese toneel. De komende maanden zal een tiental Europese landen bepalen aan wie ze de uitrol van het 5G-netwerk wil toevertrouwen. Maar wie kiest voor de ene, mag een fikse reprimande van de andere verwachten. Op de vermaarde veiligheidsconferentie in München liet Amerikaans minister van Defensie Mark Esper afgelopen weekend optekenen dat de Europese lidstaten een keuze moeten maken. ‘De Verenigde Staten en China vechten hier een veldslag uit, alsof de Europese Unie de speelbal van beide grootmachten is geworden’, vertelt Rem Korteweg, handelsexpert aan het Nederlandse Clingendael Instituut.

De Europese Unie heeft in het Sino-Amerikaanse conflict steeds gekozen voor een terughoudende positie om geen van beide tegen de borst te stoten. Maar het 5G-dossier dwingt de lidstaten ertoe om tot op zekere hoogte kleur te bekennen. Zowel China als de Verenigde Staten hanteren de stok én de wortel. Uit een gelekte geluidsopname blijkt dat China de eilandengroep Faeröer enkele maanden geleden een handelsakkoord wilde aanbieden indien het land voor Huawei koos. De Verenigde Staten dreigen er op hun beurt mee om geen inlichtingen te delen met landen die de toegang tot Chinese telecombedrijven niet verbieden. Maandag kreeg voorzitter van de Europese Raad Charles Michel Amerikaans voorzitter van het Lagerhuis Nancy Pelosi op bezoek, waarbij die laatste erop wees dat de Chinese telecomspelers een acuut gevaar betekenen voor de nationale veiligheid.

China riposteert dat de Verenigde Staten beter de hand in eigen boezem steken. De onthullingen van klokkenluider Edward Snowden en de recente berichten over de jarenlange Amerikaanse spionage op Belgisch grondgebied wijzen erop dat ook de Verenigde Staten niet te beroerd zijn om bondgenoten af te luisteren. De vraag is vooral of je liever door een autocratisch of door een democratisch land wilt bespied worden.

Volgens Trump – en zijn voorganger Barack Obama – zal China met behulp van Huawei ongestoord kunnen spioneren daar waar het bedrijf onderdelen van het 5G-netwerk levert.

Europese spelers?

Waarom kiest de Europese Unie niet gewoon voor eigen wereldspelers zoals Nokia en Ericsson – net nu de nieuwe Europese Commissie geopolitieke ambities koestert? ‘Dat is ook wat de Amerikanen vragen’, licht Korteweg toe. ‘Ze hebben geen eigen alternatief voorhanden, dus komen ze daarmee over de brug.’ Vaak wordt beweerd dat Huawei een technologische voorsprong heeft op zijn Europese concurrenten, al bestaat daarover discussie. Wel spendeert Huawei dubbel zo veel aan onderzoek en ontwikkeling dan beide Europese ondernemingen samen, waardoor het sinds april 2019 meer 5G-gerelateerde patenten bezit dan Nokia en Ericsson.

Belangrijker is het financiële plaatje. Huawei kan zijn producten – onder meer door goedkope leningen van Chinese staatsbanken – een stuk voordeliger aan de man brengen dan zijn Noord-Europese concurrenten. De GSMA, een handelsorganisatie die de belangen van mobiele netwerkexploitanten behartigt, berekende dat een verbod op Huawei en ZTE de Europese operatoren tot 55 miljard euro kan kosten. Bovendien kan de aanleg van de 5G-netwerken achttien maanden vertraging oplopen. Economisch gezien is die piste dus verre van ideaal.

Maar wat dan met de veiligheidsrisico’s? In hoeverre staat Huawei onder het directe bewind van de Communistische Partij? ‘Als je kritieke infrastructuur van buitenlandse spelers afkomstig is, dan is dat een bijkomende kwetsbaarheid, bijvoorbeeld via achterpoortjes om achteraf in te breken of het netwerk plat te leggen’, zei hoogleraar en cryptograaf Bart Preneel (KULeuven) vorig jaar aan zusterblad Trends.

Volgens Trump – en zijn voorganger Barack Obama – zal China met behulp van Huawei ongestoord kunnen spioneren daar waar het bedrijf onderdelen van het 5G-netwerk levert. China en Huawei ontkennen met klem. Het argument? Tot op heden is er nog geen concreet voorbeeld opgedoken waaruit blijkt dat Huawei in opdracht van de Chinese autoriteiten spionageopdrachten uitvoert.

Op basis van de nationale risicobeoordelingen oordeelde de Europese Commissie vorig jaar dat staten of staatsgesteunde bedrijven in het kader van 5G een groter risico vormen dan terroristische organisaties of individuele actoren. Eind januari presenteerden de Commissie en het Europees Agentschap voor Cybersecurity na overleg met de lidstaten een actieplan voor het 5G-vraagstuk. Een verbod komt er niet, wel voorziet het plan een toolbox die regeringen kunnen gebruiken om de knoop door te hakken. Daarbij een duidelijke oproep om risicovolle ondernemingen geen toegang te verlenen tot de kritische en cruciale onderdelen van het nieuwe netwerk. Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo reageerde verheugd, maar wees er fijntjes op dat de Verenigde Staten alle onderdelen van het 5G-netwerk als kritisch en cruciaal beschouwen.

Thierry Breton en Margerethe Vestager
Thierry Breton en Margerethe Vestager© belga

Wat met België?

De bal ligt dus in het kamp van de lidstaten. Voorlopig hanteren die in navolging van de Commissie een regulerende benadering – of een aarzelende, zo u wil. België moet de knoop over de uitrol van het 5G-netwerk nog doorhakken. Het Centrum voor Cybersecurity adviseerde de regering begin januari het op één na hoogste beschermingsniveau. Concreet betekent het dat ‘risicovolle’ operatoren niet betrokken mogen worden bij de uitrol van het netwerk. Of dat meteen een geheelverbod voor de Chinese producten betekent, is voorlopig niet duidelijk. Wel spelen de Amerikanen ook in België hun rol. In september waarschuwde de Amerikaanse diplomaat Robert Streyer België ervoor om niet in zee te gaan met Huawei, zeker omdat het hoofdkwartier van de NAVO in België ligt.

De beslissing is in ieder geval nog niet voor meteen. De definitieve veiling van de gebruiksrechten voor telecomoperatoren zit momenteel nog geblokkeerd omwille van een communautair dispuut. Omdat België momenteel een minderheidsregering in lopende zaken heeft en de onderhandelingen over een nieuwe federale regering nog volop lopen, wordt een beslissing pas volgend jaar verwacht.

De ondernemerswereld wordt zenuwachtig van het getalm. ‘De regeringsonderhandelaars dienen dit dossier prioritair te behandelen. Alle ondernemers die begrijpen wat het belang van 5G is voor hun activiteiten, moeten politici ertoe aanzetten hun verantwoordelijkheid te nemen’, liet Ivan Vandermeersch, secretaris-generaal van de Belgian Association of Marketing begin deze week optekenen.

Postduiven

Het Verenigd Koninkrijk koos er recent voor om de regels voor Chinese operatoren aan te scherpen. Daardoor krijgt Huawei geen toegang tot het kernnetwerk waarin de data worden verwerkt. Ook moeten de operatoren onderdelen van Huawei uit de bestaande kernnetwerken verwijderen. In totaal zal Huawei maximaal 35 procent van het Britse 5G-netwerk kunnen aanleggen, ongeveer hetzelfde percentage dat het momenteel in handen heeft.

Het hoofd van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA waarschuwde er afgelopen weekend voor dat het agentschap opnieuw postduiven zou sturen naar zijn Britse evenknie.

Een totaalverbod zou het Verenigd Koninkrijk namelijk miljarden dollars kosten, wat het zich in combinatie met de brexit niet kan permitteren. De Verenigde Staten zijn niet erg opgezet met de beslissing en dreigen ermee om het Verenigd Koninkrijk – de twee zijn bondgenoten binnen het Five Eyes-inlichtingennetwerk – voortaan minder geheime informatie te bezorgen. Het hoofd van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA waarschuwde er afgelopen weekend voor dat het agentschap opnieuw postduiven zou sturen naar zijn Britse evenknie.

Ook Duitsland zit in een erg benarde positie. Sinds het presidentschap van Trump zijn de relaties tussen Berlijn en de Verenigde Staten zienderogen verslechterd. In tussentijd presenteert China zich alsmaar nadrukkelijker als een alternatieve economische en strategische partner. De Verenigde Staten bezorgden Duitsland enkele weken geleden eigen ‘bewijslast’ over de slechte bedoelingen van Huawei, maar de documenten worden in Berlijn niet vertrouwd.

De Duitse auto-industrie speelt een cruciale rol in het ganse gebeuren. Washington dreigt al langer met handelstarieven van twintig procent op Europese auto-onderdelen. Tegelijkertijd laat China, de grootste afnemer van Duitse wagens, optekenen dat een verbod op Huawei niet zonder gevolgen zal blijven. Het resultaat? Duitsland tracht de scherpe kantjes van het dossier te vijlen. De kwestie blijft voorlopig onopgelost en zorgt voor aanzienlijke wrevel bij de Duitse christendemocraten en tussen de verschillende ministeries.

Frankrijk beraadt zich momenteel over de kwestie. Ten laatste voor de zomer wil de regering-Macron de knoop doorhakken. In tegenstelling tot in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk is Huawei momenteel amper vertegenwoordigd in de Franse 3G- en de 4G-netwerken, waardoor andere operatoren een streepje voor hebben. Orange, de grootste Franse telecomoperator, voor een kwart in handen van de Franse staat, besloot twee weken geleden om in zee te gaan met Nokia en Ericsson. Tot een algemeen verbod komt het waarschijnlijk niet.

In september vorig jaar waarschuwde de Amerikaanse diplomaat Robert Streyer België ervoor om niet in zee te gaan met Huawei, zeker omdat het hoofdkwartier van de NAVO in België ligt.

Polen toont zich volgens de Verenigde Staten de beste leerling van de Europese klas. In september bereikten premier Matteusz Morawiecki en Amerikaans vicepresident Mike Pence een akkoord over de aanleg van het 5G-netwerk. ‘Alle landen moeten verzekeren dat enkel betrouwbare leveranciers mogen deelnemen in onze netwerken om ze te beschermen tegen onbevoegde toegang of inmenging’, luidde het in een gemeenschappelijke verklaring. Twee weken geleden kondigde de regering aan dat het de veiligheidsmaatregelen van de Europese Commissie op eigen houtje zal aanscherpen. Polen onderhoudt in het kader van de NAVO-samenwerking uitstekende relaties met de Verenigde Staten. Momenteel zijn er ongeveer 4.500 Amerikaanse troepen aanwezig op Poolse bodem die Rusland moeten afschrikken.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content