Als Europa niet oplet, zal het vernietigd worden door het autoritarisme van Orban

Europarlementsleden Guy Verhofstadt en Sophie In ’t Veldt maken zich zorgen over de maatregelen die Hongaars premier Viktor Orban neemt. ‘Het wordt hoog tijd dat diegenen die nog om liberale democratie geven dat ook klaar en duidelijk kenbaar maken’, schrijven ze.

Ondanks de – wezen het lauwe – weerstand die de EU de afgelopen jaren aan de Viktor Orbàn bood, is hij de liberale democratie in Hongarije steeds verder blijven uithollen. Onder het voorwendsel van de corona-uitbraak, voerde de Hongaarse premier maandag een ongeziene machtsgreep uit, waardoor hij nu per decreet kan regeren.

Dit komt bovenop de raids op NGO’s, het sluiten van de Central European University en het binnenvallen en sluiten van nieuwsredacties. Orbàns regering introduceert nu ook strafmaatregelen voor het verspreiden van zogezegd fake news over de Corona-aanpak van de Hongaarse regering. Tegenover dit breed te interpreteren ‘crimineel feit’ staat tot vijf jaar celstraf.

Hoewel het Hongaarse parlement of het Constitutionele Hof technisch gezien deze noodwetten kunnen intrekken, controleert de regerende Fidesz-partij in de praktijk beide organen, wat dit scenario uiterst onwaarschijnlijk maakt. De checks and balances van een functionerende democratie in Hongarije zijn neergesabeld, misschien wel dodelijk verwond. De macht van de premier is nu absoluut en voor het eerst in de geschiedenis van de Europese Unie lopen we het risico een land te verliezen aan autoritarisme.

Als dit een historisch moment is voor de Europese Unie is, dan moet het een angstaanjagend moment voor de Hongaren zelf zijn. Velen leven momenteel opgesloten in hun appartement, in angst voor het verlies van hun grondrechten. Ongetwijfeld zal het volksprotest hevig zijn van zodra de pandemie afneemt.

De zet van Orban betekent een existentiële bedreiging van de Europese waarden. Zonder tegendruk zou de gestage uitholling van de democratie in Hongarije weleens het Europese project van binnenuit kunnen vernietigen. De EU moet nu zowel namens zichzelf als namens van het Hongaarse volk optreden.

Ten eerste moet de Commissie de acties van de Hongaarse regering ondubbelzinnig veroordelen. Dit betekent dat de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, haar politieke trouw aan de Europese Volkspartij (EVP), waartoe ook Orbàn behoort, los moet laten en opkomen voor de belangen van de Unie die zij nu leidt. Zij moet minstens een nieuwe juridische inbreukprocedure overwegen en moet zo spoedig mogelijk een noodrapport over de zorgelijke toestand in Hongarije indienen.

Ten tweede moeten de EU-lidstaten formeel een artikel 7-procedure tegen de Hongaarse regering indienen, waardoor bepaalde rechten die Hongarije als lidstaat geniet, geschorst kunnen worden. Het Europees Parlement heeft hier trouwens al herhaaldelijk om gevraagd.

Ten derde moeten zowel de Europese Commissie als de Raad optreden tegen het vermeende misbruik van EU-middelen door de regerende Hongaarse elite. Er komt steeds meer bewijs bovendrijven over Europees geld dat zou gebruikt worden om de Hongaarse eenpartijstaat te installeren en de oligarchvrienden van de heer Orban te verrijken. In de nieuwe Europese begroting (2021 – 2027) moet er een voorwaardelijkheidsclausule komen die ervoor zorgt dat het voor Hongarije bestemde EU-geld terechtkomt waar het thuishoort: bij de bevolking.

Ten vierde moet Orbans Fidesz-partij met onmiddellijke ingang worden verbannen uit de centrumrechtse Europese Volkspartij. Ooit een gematigde, grote Europese politieke beweging, opgericht en uitgebouwd door gigantische figuren als Helmut Kohl, Donald Tusk en Wilfried Martens – heeft de EVP helaas te lang legitimiteit verleend aan Orban.

Vele klassieke centrumrechtse politieke partijen – waaronder de Tories in het Verenigd Koninkrijk en de Republikeinen in de VS – zijn trouwens erg ver meegebogen in de populistische en nationalistische tendens. Dit heeft rechtstreeks geleid tot de aantasting van vele naoorlogse instellingen waarvan deze centrumrechtse partijen nog niet zo lang geleden zelf zeiden dat het ‘de pijlers van onze veiligheid’ waren. Het is hoog tijd deze trend stopt.

Ten slotte moet de internationale gemeenschap standpunt innemen – inclusief landen als het VK en anderen die nog steeds beweren de liberale democratie te verdedigen. Het Verenigd Koninkrijk heeft misschien de Europese Unie verlaten, maar het heeft Europa niet verlaten en is dus niet immuun voor de gebeurtenissen in haar achtertuin. Noch het Verenigd Koninkrijk noch de Europese Unie mogen een verschuiving richting autoritarisme in Midden- of Oost-Europa tolereren.

In de nasleep van de acties van Orban is de stilte van diegenen die zogenaamd onze waarden verdedigen oorverdovend. Zoals de voormalige Italiaanse premier Matteo Renzi duidelijk zei: wat Orbàn doet, is onverenigbaar met het EU-lidmaatschap. Het wordt hoog tijd dat diegenen die nog om liberale democratie geven dat ook klaar en duidelijk kenbaar maken.

Guy Verhofstadt en Sophie In ’t Veldt zijn Europarlementslid bij in de fractie Renew.