En wat met Kerstmis? ‘Luister naar Bach. Zorg voor elkaar. Verspreid plezantigheid’

'Laten we ten volle gebruikmaken van sociale media en alle digitale hulpmiddelen.' © Brecht vandenbroucke
Peter Casteels

Mocht u er nog stilletjes van dromen: zet de eindejaarsfeesten maar uit uw hoofd. Ook eind december zal België nog altijd in een soort van lockdown zijn. Maar dat hoeft niet het einde van de wereld te zijn.

Het is gemakkelijk om cynisch te doen over de eindejaarsperiode: de drukte is uitputtend, het gezelschap niet altijd even stimulerend en het weer al lang niet meer zo winters als in uw jeugdherinneringen. Niettemin blijven de dagen tussen kerstavond en nieuwjaarsdag de mooiste van het jaar. Zeker na een rampjaar als 2020, waarin veel families op een onwezenlijke manier afscheid hebben moeten nemen van geliefden, had hun louterende kracht goed kunnen werken. Helaas, ook die dagen zullen dit jaar anders dan anders worden. Marc Noppen, ceo van UZ Brussel, zei vorige week al in De afspraak op vrijdag dat veel kerstkalkoenen gelukkig zullen zijn. Epidemioloog Pierre Van Damme (UAntwerpen) denkt evenmin dat er eind december veel veranderd zal zijn.

Sommige mensen zullen niet worden uitgenodigd door iemand van wie ze dat wel verwacht hadden. Dat kan confronterend zijn.

Eric Schoenmakers, socioloog (Fontys Hogescholen)

Sinds maandag mogen huishoudens hooguit één persoon tegelijkertijd thuis ontvangen. Wie alleen woont, mag twee personen uitnodigen. Die maatregel maakt elk groot familiefeest onmogelijk. Van Damme weet niet of daar half december, wanneer we eventueel versoepelingen mogen verwachten, verandering in zal komen. ‘Het hangt af van de drukte in de ziekenhuizen’, zegt hij. ‘Ik denk dat we eerder eerst naar de heropening van alle winkels zullen kijken, zodat iedereen op een rustige manier zijn kerstinkopen kan doen. Dat moet dan wel beter geregeld zijn dan het massale funshoppen dat we het voorbije weekend nog hebben gezien.’

Einde september pleitten economen Abhijit Banerjee et Esther Duflo in Le Monde voor een adventlockdown van 1 tot 20 december, waarna iedereen coronavrij kerst zou kunnen vieren met de hele familie. Het ideetje werd her en der opgepikt, maar heeft weinig kans van slagen. ‘Iedereen zou aan zo’n totale lockdown moeten deelnemen, wat in België al niet voor de hand ligt’, zegt Van Damme. ‘Trouwens, daarna zouden de besmettingen weer toenemen en zouden we in dezelfde jojobeweging terechtkomen. Ik steun zo’n idee echt niet.’

Een goed plan B

We zullen Kerstmis dit jaar dus een nieuwe invulling moeten geven. Of een oude betekenis herontdekken, dat kan natuurlijk ook. Kerkjurist Rik Torfs, zelf niet zo’n fan van de feestdagen, ziet in deze lockdown een kans om terug te komen tot de essentie. ‘Niemand is uiteraard verplicht die kans te grijpen’, zegt hij. ‘Maar we zouden dit jaar tot verinnerlijking en verdieping kunnen komen. Kerstmis ging met de geboorte van Jezus Christus oorspronkelijk over een nieuw begin, daarom sluit het feest ook aan op de zonnewende. Dat begin ontkiemt altijd op een kleine, haast onbenullige manier. Hoe slecht het ook mag gaan, hoe diep de rouw ook is, en wat we zelf ook verkeerd hebben gedaan: we kunnen – op voorwaarde dat we voor dat laatste berouw tonen – altijd opnieuw beginnen. De sterkste kracht zit in het onooglijke, dat zou mensen ook vandaag nog moed moeten kunnen geven.’

‘We zullen wel iets verzinnen om die eindejaarsdagen bijzonder en feestelijk te maken’, zegt ook psychiater Dirk De Wachter (KU Leuven). ‘Wees creatief. Probeer elkaar ook wat plezantigheid te brengen. Ik hoor dat mensen deze weken weer met een oorlog vergelijken, maar het gevaar en de onzekerheid daarvan zijn echt veel groter dan wat we nu meemaken.’

De Wachter zag tijdens de eerste lockdown ook voor het eerst de voordelen van sociale media. ‘Ik ben daar altijd kritisch over geweest’, zegt hij. ‘Die maanden hebben ook aangetoond hoeveel behoefte mensen hebben aan echt, fysiek contact, en ik vind nog altijd dat we beter met elkaar kunnen afspreken en elkaar eens vastpakken. Maar nu dat niet meer mag, zijn sociale media en alle digitale hulpmiddelen een goed plan B. Laten we daar ook in het najaar ten volle gebruik van maken.’

1500 psychologen

Alle experts zijn het erover eens: deze lockdown zal moeilijker worden dan de eerste. Studies lieten dit jaar al een significante toename zien van psychologische problemen zoals angst, depressie, burn-out en middelengebruik. Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) kondigde vorige week aan op zoek te gaan naar 1500 psychologen om ons bij te staan. Dirk De Wachter is daar tevreden over. ‘Het was niet goed dat psychologen dit voorjaar hun praktijk moesten sluiten’, zegt hij. ‘Daarmee zeg ik zeker niet dat iedereen nu naar een therapeut moet: mensen zijn veerkrachtig, en laten we toch ook goed zorgen voor elkaar.’

Sociale media en alle digitale hulpmiddelen zijn een goed plan B. Laten we daar ook in het najaar ten volle gebruik van maken.

Psychiater Dirk De Wachter (KU Leuven)

‘Als ik in de media zeg dat dit moeilijke tijden zijn, krijg ik soms mails van mensen die schrijven dat ze nergens last van hebben en juist genieten van de rust en de stilte. “Doe dan misschien ook eens iets voor een mens in uw omgeving die het wél moeilijk heeft”, schrijf ik dan. ” Engagez-vous.”‘

Voor eenzame mensen zijn de eindejaarsdagen vaak al een treurige, donkere periode. Eric Schoenmakers, een Nederlandse socioloog die aan Fontys Hogescholen al lang onderzoek doet naar eenzaamheid, wil dat beeld wel graag bijstellen: voor mensen met weinig contacten zijn de eerste weken van januari meestal het moeilijkst. ‘Rond de feestdagen vinden de meesten wel een plek bij familie of vrienden. Pas als die dagen voorbij zijn, komen ze helemaal alleen te zitten.’

Dat effect zullen we dit jaar allicht minder zien, maar Schoenmakers waarschuwt voor een ander risico. ‘Stel dat we in de eindejaarsdagen twee of misschien drie vrienden mogen ontvangen’, zegt hij. ‘Dan zullen we keuzes moeten maken. Sommige mensen zullen niet worden uitgenodigd door iemand van wie ze dat misschien wel verwacht hadden. Dat kan confronterend zijn. Het is belangrijk om daar op voorhand goed over na te denken.’

Hunkeren als Paulus

Geen enkele familie wil Kerstmis gescheiden van elkaar vieren, en niet alle singles willen op kerstavond alleen zitten met de fuckbuddy die ze als knuffelcontact kozen. Wat kan er op die moeilijkste momenten toch wat troost brengen? Dirk De Wachter, een groot liefhebber van Bach, denkt aan diens cellosuites. ‘Die muziek blijft prachtig’, zegt hij. ‘Zelfs in een seculiere tijd, waarin Bachs werk is losgekomen van zijn oorspronkelijke godsdienstigheid, blijft dat ongelooflijk sterk. Maar een psychiater is er niet om te zeggen naar welke muziek mensen moeten luisteren: Zwangere Guy is voor de liefhebbers even goed.’

Rik Torfs raadt het Rorate aan, dat op de vierde zondag van de advent in de kerk wordt gebracht. Als we de kerkjurist vragen of hij een suggestie uit de Bijbel kan doen, zodat we op kerstdag ook iets te lezen hebben, noemt hij de brieven van Paulus uit het Nieuwe Testament. ‘Paulus’ hunkering naar vrijheid is inspirerend’, zegt Torfs. ‘Hij laat zien dat iemand religieus niet onvrij hoeft te zijn. Religie geeft net het vertrouwen en de afstand om het leven zelfs in moeilijke tijden draaglijk te maken.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content