‘Een Vlaams Geboortepakket kan een sterke start betekenen voor elk kind’

‘Een Vlaams Geboortepakket kan een zeer sterke hefboom worden om ouderschapspatronen te beïnvloeden, zonder te verplichten of culpabiliseren’, schrijft Simon Ghiotto van Itinera, nu onderhandeld wordt over een nieuwe Vlaams regeerakkoord.

In de startnota geeft Bart De Wever de aanzet aan de toekomstige Vlaamse regering om de recent hervormde kinderbijslag opnieuw onder de loep te nemen, en spiegelt hij zich graag aan de Scandinavische landen. Dé uitgelezen kans om het Geboortepakket in te voeren, als startschot van het Groeipakket.

Een geboortepakket naar Fins voorbeeld is een vorm van ondersteuning in natura voor aanstaande ouders, en een sturing van ouderschapsmethoden op een positieve, bekrachtigende manier. Het pakket bevat naast een assortiment babykleertjes voor het eerste anderhalf jaar ook verzorgingsmateriaal zoals bed- en badmateriaal, een slabbetje en een kinderboek. Het pakket wordt continu bijgestuurd om te antwoorden aan maatschappelijke verwachtingen, en de laatste inzichten in de pedagogie van het jonge kind te integreren.

In 2000 werden herbruikbare luiers toegevoegd aan het pakket uit ecologische overwegingen, en in 2006 werd de papfles weggelaten om borstvoeding te stimuleren. Vooral tijdens de eerste 6 maanden blijkt dit waardevol voor de ontwikkeling van het kind, zowel fysiek als psychologisch. De moedermelk bevat voedingsstoffen en antilichamen, het voeden aan de borst stimuleert de hechting tussen moeder en kind. De doos zelf is niet zomaar een verpakking, maar vormt in combinatie met de inbegrepen dunne matras een ideale kribbe. Een hard slaapoppervlak wordt vaak gelinkt met een kleinere kans op wiegendood, en ondertussen slaapt het merendeel van de Finse kinderen in dozen.

Een Vlaams Geboortepakket kan een sterke start betekenen voor elk kind.

De aanvraag verloopt via een geneeskundige, en bracht zo de prenatale zorg in Finland van een vrij laag peil bij de invoering in 1949 tot een vrijwel complete dekkingsgraad. Ouders kunnen kiezen tussen dit pakket of een belastingvrije som van €140, de aankoopprijs van het pakket voor de overheid. Vrijwel alle ouders kiezen voor hun eerste kind voor het pakket, voor latere kinderen liggen de cijfers lager. De overheidsorganisatie KELA, equivalent van Kind en Gezin of ONE, kan door aankopen in bulk via openbare aanbestedingen de goederen immers voordeliger verkrijgen dan de winkelprijs voor vergelijkbare producten. Ondertussen vindt men dergelijke geboortepakketten onder meer in enkele Australische staten en in Schotland.

De geboortepremie bij ons deelt enkele kenmerken van het pakket. Zo krijgt elke moeder het bij de geboorte van het kind, maar kan die de geboortepremie 4 maand vroeger ontvangen indien de zwangerschap is vastgesteld door een arts (en de moeder dus een prenataal onderzoek heeft ondergaan). De ondersteuning in cash is een minder paternalistisch alternatief voor een ondersteuning in natura, dat bovendien de hele administratieve en logistieke mallemolen van aanvraag, beheer en distributie vermijdt.

Bovendien heeft het maatschappelijk middenveld dat ons land rijk is eveneens alternatieven uitgewerkt. De bekendste is ongetwijfeld de Roze Doos, bijna even lang actief als het Finse geboortepakket, en ook verschillende ziekenfondsen hebben een vergelijkbaar aanbod. Zo biedt de CM jonge ouders de keuze tussen een cash premie of voordelen in natura tot anderhalf keer die waarde, en anderen zoals Voorzorg of Bond Moyson bieden keuze uit (onder meer) een op hun eigen webwinkel te besteden geboortebudget. Op lokaal niveau heeft Knokke-Heist naast een aanvullende geboortepremie ook een geboortepakket(tje) met onder meer een slabbetje, rompertje en oorbescherming voor kinderen.

Toch kan een Vlaams Geboortepakket een zeer sterke hefboom worden om ouderschapspatronen te beïnvloeden, zonder te verplichten of culpabiliseren. We kunnen de keuzevrijheid van ouders vrijwaren – en dus het paternalistisch aspect verminderen – door eveneens een opt-out te voorzien, waarbij ouders kunnen kiezen voor een in hoofde van de overheid budgettair neutraal cash equivalent. Het publieke initiatief hoeft ook het private initiatief niet tegen te gaan, net zoals regionaal lokaal niet hoeft te verdringen. Ze kunnen perfect naast elkaar bestaan of elkaar zelfs versterken, de parallelle private initiatieven of gemeentelijke aanvullingen op de lange tijd federale geboortepremie tonen het duidelijk aan.

Zo zou de verdeling van het geboortepakket kunnen gebeuren vanuit de lokale Huizen van het Kind, lokale samenwerkingsverbanden gericht naar nieuwbakken ouders, of door de kinderbijslagfonden. In het huidige landschap stelt het Agentschap Opgroeien – waartoe Kind & Gezin sinds kort behoort – of het ONE voor het Franstalig landsgedeelte dan een ondergrens wat in het geboortepakket moet zitten. De kinderbijslagfondsen – één publiek en 4 private – die nu al in staan voor de uitbetaling van de geboortepremie kunnen dan zelf pakketten samenstellen en zich van elkaar daarin onderscheiden. Dit brengt ook prikkels tot een lage werkingskost met zich mee. Omgekeerd zou een distributie door de Huizen van het Kind meer ruimte laten voor lokale accenten. Huizen van het Kind zijn immers al lokale samenwerkingsverbanden die gericht zijn op de lokale noden. Bovendien zijn sommigen misschien verknocht aan hun rompertjes met de slogans ‘Ik ben de toekomst van Knokke-Heist’ en ‘Ik ben fiere Knokke-Heistenaar’, of willen andere gemeenten in hun voetsporen treden. Deze variant laat ook schaalvoordelen op regionaal niveau toe, al was een noemenswaardige schaal een cruciale erkenningsvoorwaarde tot kinderbijslagfonds. Dat gaat dus ook niet over kleine visjes voor een handvol gezinnen.

Het Vlaamse geboortepakket kan de mosterd halen in Finland met kledij en verzorgingsproducten, maar aangezien onze geboortepremie met zo’n 1.122 euro heel wat omvangrijker is dan hun €140 kunnen we nog verder kijken. Zo krijgen moeders met het zelfstandigenstatuut 105 dienstencheques, en kunnen vaders of meeouders sinds kort ook tot 8 dagen geboorteverlof combineren met 15 dienstencheques. Ook voor gezinnen zonder zelfstandigen kunnen dienstencheques – of (aanvullende) terugbetaling van kraamzorg – deel gaan uitmaken van het geboortepakket. Zelfs met de ondersteuning in natura en een aantal dienstencheques, kan er nog steeds een cash-component behouden blijven die ouders naar believen kunnen inzetten.

Voer voor de onderhandelingstafel dus.