‘Een samenhangend migratie- en asielbeleid is nodig én mogelijk’

Op de internationale Dag van de Migrant doet de migratiecoalitie (zes middenveldorganisaties) drie concrete voorstellen aan de federale regering en de gewest/gemeenschapsregeringen: extra steun voor burgerinzet, een interfederale migratieraad en een regeringscommissaris bij de eerste minister.

De zomer van 2015 was in Europa en België een kantelmoment voor het vraagstuk van de wereldwijde migratie. Mede door het hoge aantal asielzoekers uit conflictgebieden wordt het begrip ‘crisis’ gehanteerd, daar waar waarnemers en veldwerkers al meer dan 20 jaren pleitten om het migratiethema als prioriteit op de politieke agenda te zetten. In weerwil van allerhande wetenschappelijk onderzoek, beleidsnota’s van het middenveld en getuigenissen vanuit herkomstlanden, belandde de migratiekwestie meestal in de verdomhoek of in verkiezingsdebatten.

Nu is het – als een Grieks drama – onderwerp van de ene EU-top en Belgische taskforce na de andere. Méér ‘vreemdelingenwet’ zal het tij niet doen keren. Het migratie- en asielbeleid heeft een globale en samenhangende aanpak nodig. Op Belgisch niveau kan een staatssecretariaat die klus per definitie niet alleen klaren. Premier Charles Michel kan nu best – naast de staatssecretaris voor asiel & migratie – een regeringscommissaris benoemen. Die kan – in samenspraak bevoegde federale en deelstaatministers een beleid met impact regisseren en stimuleren. Een migratieraad met alle actoren en deskundigen is evenzeer noodzakelijk.

Geen migratie zonder oorzaken

Migraties door oorlog krijgen meestal de grootste aandacht. Dat was zo ten tijde van de Balkanoorlogen, dat is nu zo met Syrië, Irak en Afghanistan. Ook de ontelbare aanslepende burgerconflicten op het Afrikaanse continent komen in beeld. Ze ontwrichten de lokale economie en sociale stabiliteit en zaaien onrust en verwarring bij de bevolking.

De regeringen of presidenten die in deze gebieden aan de macht zijn, mogen dan een grote verantwoordelijkheid hebben in het dagelijkse geweld, binnenlandse en buitenlandse waarnemers maken grondige analyses en ontdekken – in de diepste lagen van het conflict – rechtstreekse of onrechtstreekse oorzaken in bijvoorbeeld het Europees handels- en investeringsbeleid, de gevolgen van de diplomatie van het eigenbelang en corruptie.

Ten aanzien van lokaal geweld, mensenrechtenschendingen, armoede en sociale ongelijkheid gaan sommige burgers in deze gebieden ‘in oppositie’. Anderen vrezen vervolging omdat ze tot een religieuze, etnische minderheid behoren of omwille van hun seksuele identiteit. Velen leven in angst een oorlogsslachtoffer te worden. De grootste groep ervaart grote economische, sociale en culturele schade op korte termijn en twijfelt aan een snelle heropbouw of ontwikkeling ten goede.

Op andere plaatsen ploeteren landbouwers zich te pletter in een onherbergzaam gebied. Ter zee vissen lokale vissersgemeenschappen naast het net van de internationale visvangst. Zonder hulp van wie dan ook, om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen, moeten ze op zoek naar vruchtbaar land of werk in andere regio’s of het buitenland.

Studeren is een goede investering voor de persoonlijke ontwikkeling, die van de familie of het land. Maar hoger onderwijs en beroepsopleidingen zijn vaak niet bij de deur te vinden. Aankloppen bij buitenlandse hogescholen en universiteiten is dan het alternatief, want het laatste wat iemand wil, is dat zijn brein en talenten opdrogen.

Als er geen werk of ontwikkelingskansen in eigen streek zijn en werklozensteun onbestaande, als sociale onzekerheid schering en inslag en gezondheidszorg onbereikbaar is, ga je buitenshuis – te voet, met de boot of vliegensvlug – op zoek naar werk, bestaanszekerheid en goede zorgen.

Migreren en vluchten: menselijke antwoorden op en aanpassingsstrategieën voor de harde realiteiten van geweld, vervolging, ongelijkheid, milieuproblemen en schending van fundamentele mensenrechten. Migreren ook – natuurlijk en niet te vergeten – als je de ‘buitenlandse liefde van je leven’ leert kennen en je wil huwen of duurzaam aan elkaar verbinden.

Welvaart en welzijn

Bijna zestig jaar na Expo ’58 is de welvaart hier een verworven levensstandaard, zeg maar een verworven recht. De erkenning van mensen- en kinderrechten, internationale verdragen en conventies bereikt stap voor stap haar hoogtepunt. Sinds de Tweede Wereldoorlog werd met binnenlandse en buitenlandse kracht gebouwd aan welzijn, geluk én gemiddeld langer en gezonder leven. Welvaart en welzijn zijn in andere werelddelen voor de grote meerderheid nog geen stabiel gegeven. Er blijven op verschillende domeinen nog diepe kloven tussen Noord en Zuid. Ook in het Noorden doen conjuncturele schokken en strategieën van ongebreideld winstbejag de zwaksten met regelmaat in het stof bijten, ondanks het bestaan van grondrechten.

Internationale samenwerking, internationaal recht en internationale conventies zetten in op meer gelijke verhoudingen tussen mensen en staten. Ze zijn een zegen. Systemen van sociale zekerheid en sociale bescherming bieden een vangnet. Ze moeten versterkt worden. Wetten beschermen tegen discriminatie en vernedering. Ze vragen om effectieve implementatie.

Naast die ‘georganiseerde of verplichte solidariteit’ zijn overal ‘burgers van goede wil’ present met hun solidaire steun voor wie behoefte heeft aan ontmoeting, onderdak en goede zorgen. Middenveldorganisaties zorgen voor vorming, debat en versterken de burgerparticipatie.

Spontane én verplichte solidariteit vormen de effectieve tandem tegen armoede, uitsluiting en onrechtvaardige behandeling en voor rechtvaardigheid en vrede. De wereldwijde migraties zetten ons aan om die tandem lokaal en internationaal op koers te houden voor meer welvaart en welzijn, voor sociale zekerheid en bescherming voor iedereen. Wellicht is dat ook de ultieme uitdaging voor een samenhangend migratiebeleid.

Beheersbaar

De verhoogde aankomst van duizenden vluchtelingen en migranten vraagt meer maatschappelijke, politieke en bestuurlijke inzet. Het is een beheersbaar, maar geen voorbijgaand fenomeen. De federale regering gaf tot nu blijk van de daadkracht en de wil om – zoals de wet voorschrijft – te voorzien in opvang voor elke geregistreerde asielzoeker. De kwaliteit van de opvang is echter vaak ondermaats en intensieve begeleiding blijft veelal uit.

Nieuwe burgerinitiatieven zagen ondertussen het licht. Het aanbod van nieuwe vrijwilligers wordt zoveel mogelijk de goede richting uitgestuurd. De zoektocht naar nieuwe opvanglocaties zet zich nog steeds door. Materiële hulp en giften vinden hun weg. Sociale partners en middenveldorganisaties maken zich klaar om nieuwkomers snel naar de arbeidsmarkt te brengen of hen op andere manieren te begeleiden. Religieuze en levensbeschouwelijke groepen en instellingen verklaren zich bereid om niemand in de kou te laten staan. En – opmerkelijk – doorheen dat alles klinkt ook een sterke roep voor een samenhangend migratie- en integratiebeleid op alle bestuursniveaus.

Maar tegelijk zullen we sterker moeten investeren in sociale woningen, opvang voor niet-begeleide buitenlandse kinderen en jongeren, toegang tot de arbeidsmarkt voor werknemers met een migratieachtergrond, klaslokalen, sociale begeleiding, toekomstoriëntatie en opvang voor wie niet meteen een verblijfsstatuut krijgt of de weg wil gaan van een duurzame vrijwillige terugkeer,…en vooral op een verstandige en creatieve aanpak van de oorzaken van migratie.

De politieke wereld toonde zich eerst tevreden over zoveel burgerinzet. ‘De ode aan de burger’ dreigt nu echter om te slaan in ‘vragen bij onze draagkracht’. In plaats van het maatschappelijk draagvlak als kracht te gebruiken voor de maatschappelijke integratie van de nieuwkomers, wordt gewezen op de gevaren van een te ‘open houding’. Dat is niet alleen jammer, het is ook onbehoorlijk. We kunnen nu ons migratiebeleid samenhangender maken en burgers en nieuwkomers daarbij betrekken. Politiek België en Europa moet niet investeren in stoere verklaringen en het verspreiden van loshangende recepten. Kalmte en overlegtafels kunnen ons op het goede spoor zetten van een samenhangend migratie- en asielbeleid.

De ondertekenaars van deze oproep vragen aan de federale regering en de gewest/gemeenschapsregeringen meteen werk te maken van deze voorstellen:

1. Ondersteun de burgerinzet voor mensen met en zonder migratiegeschiedenis die behoeftig of in nood zijn. Vrijwilligerswerk vraagt professionele vorming en begeleiding. De nieuwe, vooral jongere, vrijwilligers die zich nu inzetten, kunnen zorgen voor de generatiewissel die het vrijwilligerswerk – ook in de ondersteuning van vluchtelingen en nieuwe migranten – nodig heeft.

2. Organiseer het maatschappelijk overleg via een interfederale migratieraad. Deze raad adviseert de regeringen in het voeren van een samenhangend migratiebeleid, als ruimhartige toepassing van het EU asiel- en migratiebeleid. De raad bewaakt het respect voor de grondrechten en de internationale verdragen en conventies.

3. Benoem naast de staatssecretaris voor asiel en migratie een ‘regeringscommissaris voor migratiebeleid’ bij de federale eerste minister. Deze regeringscommissaris krijgt de bevoegdheden en middelen om – in samenspel met de gewesten en gemeenschappen – regisseur te zijn van het interfederaal migratiebeleid. De regeringscommissaris zorgt voor een effectief samenhangend migratie- en asielbeleid, waarbij de regeringen zorgen voor toegang tot voorzieningen en grondrechten enerzijds en investeringen in een solidair internationaal beleid anderzijds. Zonder af te doen van de bevoegdheden van de huidige staatssecretaris en zonder uitspraak te doen over de wijze waarop die worden uitgevoerd, wil De Migratiecoalitie met dit voorstel een positieve impuls geven aan een samenhangend migratiebeleid. Dat is niet de verantwoordelijkheid van één staatssecretaris maar van alle regeringsleden, ook die van de deelstaten.

De ondertekenaars van deze oproep geloven dat een samenhangend migratie- en asielbeleid noodzakelijk én mogelijk zijn. Zij houden zich ter beschikking om de realisatie ervan te behartigen.

‘De Migratiecoalitie’: Wouter Van Bellingen, directeur Minderhedenforum, Frederic Vanhauwaert, Algemeen coördinator Netwerk tegen Armoede, Els Keytsman, directeur Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Didier Vanderslycke, directeur ORBITvzw, Bogdan Vanden Berghe, directeur 11.11.11, Angela Van de Wiel, directeur Samenlevingsopbouw Brussel.