Een overwinning met vooral verliezers

Obama heeft de presidentsverkiezingen van 2012 gewonnen en kan aan zijn tweede ambtstermijn beginnen.

Het resultaat is bekend: Obama heeft de presidentsverkiezingen van 2012 gewonnen en kan op 20 januari a.s. aan zijn tweede ambtstermijn beginnen. Ondanks die overwinning hebben zijn aanhangers geen reden tot juichen. Ten eerste is de overwinning van Obama bij de bevolking als geheel niet indrukwekkend, zeker niet in vergelijking met 2008.

Ten tweede laat de Amerikaanse president ook veel pluimen bij kiezers die hem vier jaar geleden in het Witte Huis hielpen. Dat is het meest uitgesproken het geval bij de jongste kiezers waar Obama ten opzichte van 2008 zeven procentpunt verliest. Het weerspiegelt voor een deel het gebrek aan enthousiasme waarmee hij wellicht herkozen zal worden.

Ten derde behouden de Republikeinen hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en dus de mogelijkheid om het Obama de komende jaren behoorlijk lastig te maken. Toch zal de uitslag van deze verkiezingen het voor de Republikeinen noodzakelijk maken om zich te bezinnen over de richting die de partij is ingeslagen. Exit polls geven bijvoorbeeld aan dat ondanks de algemeen zwakkere uitslag van Obama, hij toch het vertrouwen van de vrouwelijke kiezers kan behouden. Het is bij de mannelijke kiezers dat hij zwaar verliest en dan vooral de blanke mannen.

De uitslag geeft daarnaast ook aan dat Obama het in eerste orde van de niet-blanke kiezers moet hebben. Bij de blanke kiezers valt zijn score niet alleen sterk terug, met een kloof die ruim 20 procentpunt in het voordeel van Romney uitdraait, bij de andere bevolkingsgroepen weet hij zijn voorsprong van 2008 grotendeels te behouden. In het geval van de Latino’s is er zelfs sprake van een kleine vooruitgang. Nu moeten we die cijfers ook niet meteen als een vorm van racisme interpreteren.

Zowel bij de blanke kiezers in het algemeen als bij de blanke mannen haalt Obama een score die nagenoeg gelijk is aan de scores van Al Gore en John Kerry in respectievelijk 2000 en 2004. Bij de Latino’s kan Obama’s ijzersterke score in grote mate toegeschreven worden aan de anti-immigratie standpunten van Romney in het bijzonder en de Republikeinse Partij in het algemeen tijdens Republikeinse primaries eerder dit jaar. Zoals een politieke commentator het vannacht treffend verwoordde op CNN: “The Latino’s were disappointed in Obama, but terrified by Romney.” Ook speelde ongetwijfeld Obama’s beslissing eerder dit jaar mee om kinderen van illegale immigranten onder bepaalde voorwaarden gedurende twee jaar te behoeden voor deportatie. Meteen weten we wat één van zijn politieke prioriteiten zal worden gedurende de eerste maanden van zijn tweede ambtstermijn: de regularisering van het statuut van een deel van de illegale immigranten, een belofte van 2008 die hij tijdens zijn eerste ambtstermijn niet had kunnen waarmaken.

Aan Republikeinse zijde zullen de wonden ondertussen gelikt worden. Exit polls geven aan dat ze het wellicht vooral in de campagne van Obama verloren hebben. In een economisch problematische context die Romney normaal een flink voordeel zou hebben moeten gegeven hebben gaf een meerderheid van de kiezers aan dat hij toch vooral een beleid zou gevoerd zou hebben dat de rijkste Amerikanen zou bevoordeeld hebben.

Een groter deel van de kiezers zag in Obama alleszins een betere garantie voor de bescherming van de belangen van de Amerikaanse middenklasse, een cruciale groep in elke presidentsverkiezing. Romney’s pogingen van de laatste weken om bij deze groep te scoren lijken dus niet het gezochte effect gesorteerd te hebben. Ook leek een grotere groep kiezers geen aanstoot te nemen aan Obamacare of het toch alleszins niet te willen afschaffen. De hervormde ziekteverzekering van het Obama-tijdperk – Obama’s grootste politieke realisatie tot nog toe – zal daarmee volledig kunnen worden gerealiseerd. De wet daarvoor is er immers al maar vele uitvoeringsbesluiten moeten nog uitgevaardigd worden en dat is een rol die aan de president en zijn ministers toebehoort.

Romney heeft ook nooit het beeld van zich kunnen afwerpen een zakenman te zijn die een verleden van bedrijfssaneringen en outsourcing had. Dat beeld had de Obama-campagne er met succes bij heel wat gematigde kiezers ingehamerd tijdens de afgelopen zomermaanden. Het plaatste Romney in het defensief terwijl men in een verkiezingsjaar in volle crisis zou verwacht hebben dat de zittende president degene zou zijn te verdedigen had.

De ongelukkige Romney-uitspraak over de 47% die geen federale belastingen betalen – een uitspraak die niet voor het grote publiek bedoeld was – maakte het voor hem ook onmogelijk om laaggeschoolde kiezers die de president de hoge werkloosheid verwijten naar zich toe te trekken. Met het verlies van deze zogenaamde Reagan Democrats stonden Romney’s kansen in staten zoals Michigan, Pennsylvania en Ohio op de helling.

Maar laat hier geen misverstand over bestaan. Deze verkiezingen lijken toch vooral verliezers op te leveren: een gehavende Republikeinse partij en een herkozen president zonder duidelijk mandaat. Misschien is dat wel het medicijn dat de VS moet verlossen van de voortdurende verlamming van zijn instellingen door de sterke polarisatie tussen Democraten en Republikeinen. Het lijkt een gekke conclusie gezien deze verkiezingen inderdaad ook aangeven dat de VS meer dan ooit verdeeld is.
Bart Kerremans