‘Door coronacrisis is er meer aandacht voor de provincies, maar van een comeback is geen sprake’

‘De coronacrisis zette trouwens de complexiteit van onze staatsstructuren volop op scherp’, schrijft professor lokale politiek Herwig Reynaert (UGent). ‘De sluimerende onzekerheid over hun toekomst is allesbehalve een ideale voedingsbodem voor een ambitieus provinciaal beleid.’

De provincies hadden het de voorbije jaren niet makkelijk. Ze leken als het ware het ‘zwarte’ schaap in bestuurlijk Vlaanderen te zijn. Ze verloren heel wat financiële middelen waardoor ze het financieel niet onder de markt hebben, ze beschikken niet langer meer over persoonsgebonden (jeugd, cultuur, welzijn, sport) bevoegdheden, ze mogen zich enkel nog inlaten met grondgebonden materies (economie, toerisme,…), ze moeten het met minder politieke mandatarissen stellen (het aantal provincieraadleden werd gehalveerd, het aantal gedeputeerden werd herleid tot 4),… Provincies worden dan ook behandeld als het ‘kneusje’ van de politiek. Nieuw is dit allemaal niet. De rol en betekenis van de provincies vormen al langer een politiek twistpunt. Sommige politieke partijen willen er trouwens helemaal van af.

‘Merkwaardig’ was het dan ook om vast te stellen dat twee politieke partijen (Open VLD en N-VA) die het provinciale niveau liever kwijt dan rijk zijn recentelijk met drie provinciegouverneurs gingen ‘lopen’. N-VA met Jos Lantmeeters (provincie Limburg) en Jan Spooren (Vlaams-Brabant) en Open VLD met Carina Van Cauter (Oost-Vlaanderen).

Door coronacrisis is er meer aandacht voor de provincies, maar van een comeback is geen sprake.

De regering-Jambon had finaal besloten om terug te keren naar het ‘systeem’ van politieke benoemingen. De benoemingssaga sleepte trouwens al aan van de vorige Vlaamse regering toen men een objectieve selectieprocedure introduceerde. Het draaide echter vierkant in de soep toen de examenresultaten (moedwillig) werden gelekt.

Veel tijd voor de drie benoemingen viel er door de coronacrisis niet meer te verliezen. In de bestrijding van het virus spelen de gouverneurs immers een niet onbelangrijke rol. Gouverneurs zijn immers verantwoordelijk voor de ‘handhaving van de openbare orde, de veiligheid en de volksgezondheid zodra een incident of ramp de draagkracht, de middelen of de grenzen van de gemeenten overschrijdt’. De gouverneur heeft een bemiddelende, coördinerende, verbindende en faciliterende rol.

De coronacrisis zette trouwens de complexiteit van onze staatsstructuren volop op scherp. De crisis legde een aantal institutionele pijnpunten wel heel erg nadrukkelijk bloot. Het was zonneklaar dat bepaalde versnipperde bevoegdheden hinderlijk waren om tot snel en efficiënt beleid te komen.

De crisis maakte ook duidelijk dat de lokale besturen volop in de vuurlinie stonden en er ook al bij al wel klaar voor waren. De kritiek viel ondanks alles nogal mee. Niettemin kunnen ook zij het niet alleen.

Plots verstilde het applaus voor de zorgsector en weerklonk ‘gejuich’ voor de Antwerpse gouverneur Cathy Berx. Zij vertegenwoordigt de provinciale, de Vlaamse en federale overheid in de provincie Antwerpen. Ze is ook de schakel tussen de vier niveaus, namelijk het federale, Vlaamse, het provinciale en het lokale.

Haar kordate optreden kreeg veel weerklank. Er werd zelfs bijna vergeten dat Cathy Berx geen politica is maar wel een hoge ‘politiek-neutrale’ ambtenaar. Niettemin kwam ze als een ‘duiveltje uit een doosje’ ten tonele en deed ze met haar strenge aanpak, volgens sommige media, zelfs Bart De Wever ‘blozen’. Ook haar collega’s lieten zich in de andere provincies niet onbetuigd.

Hoera! Driewerf hoera bij de Vlaamse provincies. Er is interesse in de provincies. Zijn ze hiermee helemaal terug? Is er sprake van een comeback? Ongetwijfeld niet. Zullen de criticasters hun provinciale staart intrekken? Helemaal niet.

Hebben de provincies trouwens een rol van betekenis vragen velen zich luidop af? Ja. Zeker zolang er nood is aan een intermediair verkozen politiek niveau. Een belangrijke kanttekening hierbij is natuurlijk dat de jongste tijd de gouverneurs in de kijker stonden. Over de provincieraad en de deputatie vernamen we weinig tot niets. Ongetwijfeld koren op de molen van de tegenstanders van de provincie om het politieke verkozen provinciale niveau te dumpen.

De sluimerende onzekerheid over hun toekomst is allesbehalve een ideale voedingsbodem voor een ambitieus provinciaal beleid. Provincies zullen met andere woorden heel creatief moeten zijn en blijven. Ze zullen nog duidelijker aan de mensen moeten aangeven wat ze dagdagelijks aan mooie projecten realiseren.

De volgende jaren zal er nog volop geknutseld worden met politieke schalen. Fusies van gemeenten, regiovorming, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden,… staan met stip op de politieke agenda. Ondanks het feit dat bestuurlijke rust en goede interbestuurlijke samenwerking aangewezen zijn, zal de verdere schaalvergroting op het lokale niveau de uitdagingen voor de provincies alleen maar groter maken. Het debat over de optimale beleidsschaal/schalen is nog lang niet beslecht.

Niettemin zal Never waste a good crisis op vele niveaus het motto moeten zijn en blijven. Elke crisis is immers een opportuniteit om de maatschappij te veranderen en te verbeteren.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content