Hans Maes (Jong VLD)

‘De veiligheidsslinger slaat door: zonder privacy kan van vrijheid geen sprake zijn’

Hans Maes (Jong VLD) Voorzitter van Jong VLD

‘Dreigt het evenwicht tussen vrijheid en veiligheid niet zoek te raken’, vragen Hans Maes, Philippe Nys en Jonas Veys namens Jong VLD naar aanleiding van het nieuws dat voortaan ook vingerafdrukken zullen opgeslaan worden op de eID.

Never waste a good crisis is een bekend adagium, en zeker eentje dat minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon goed begrepen heeft. In tijden van terreurdreiging, vermeende identitaire onrust en migratiestromen is inspelen op angst altijd politiek rendabel. Net daarom moeten we de vraag durven stellen of het evenwicht tussen vrijheid en veiligheid vandaag niet dreigt zoek te raken. Proportionaliteit heet dat in de rechtspraak.

Gewapend bestuur, aanvallen op wereldvreemde rechters, het afnemen van de nationaliteit en nu dus ook vingerafdrukken op de digitale identiteitskaart (eID)… het zijn allemaal maatregelen die de macht van de staat trachten te vergroten. Niet elke machtstoename hoeft slecht te zijn, een overheid moet immers de publieke orde kunnen garanderen. Maar een overheid mag daarbij het hoogste goed van de samenleving niet uit het oog verliezen.

De veiligheidsslinger slaat door: zonder privacy kan van vrijheid geen sprake zijn.

Dit hoogste goed is vrijheid. De vrijheid om je leven vorm te geven. Je doelen te bepalen. Je te emanciperen. Desnoods weg van de klassieke paden. Daarom is het beroven van de vrijheid de zwaarste straf in een open samenleving. Deze vrijheid moeten we koesteren. Want ze is onderhevig aan vele externe invloeden. Hierbij moeten we trouwens niet altijd denken aan de overheid, maar ook aan de geldende sociale norm, de mening van vrienden en familie enzovoorts. Dit is natuurlijk niet altijd slecht. Maar het kan je ontwikkeling of keuzes als individu soms wel beperken. Ruimte laten voor twijfel, voor eigen keuzes in een private levenssfeer is essentieel. En zonder privacy is dat véél moeilijker. Zeker wanneer je omgeving je niet altijd zou kunnen volgen. Dat is wat privacy betekent en waarmee het een waarde op zichzelf vormt.

Uitspraken die privacy relativeren – je hebt toch niets te verbergen? – zijn zich onvoldoende bewust van deze diepere betekenis. Stel je eens een wereld of leven voor in volledige transparantie, waar letterlijk alles ‘open en bloot’ gebeurt… Een totalitair, beklemmend paradigma is het resultaat. Stel je eens de vraag of je graag je WhatsApp-berichten in het openbaar zou delen? Informatie die op het eerste zicht probleemloos lijkt, kan in latere of veranderende omstandigheden plots niet meer zo vrijblijvend blijken. Denk maar aan minder democratische politieke leiders die plots bepaalde groepen zouden kunnen viseren of zelfs private spelers die op basis van data denken te mogen bepalen welke informatie ze al dan niet richten op hun gebruikers.

Leidt de stemming in de Commissie Binnenlandse Zaken – die elke burger bij het vervangen van zijn of haar eID verplicht om hier voortaan ook een vingerafdruk op te laten registreren – tot het volledig overboord gooien van onze privacy? Misschien niet, maar het is alweer een belangrijke stap hiertoe. Bovendien is het schieten met een olifant op een mug. De Belgische gegevensbeschermingsautoriteit – de nieuwe naam van de privacycommissie – noemt het niet voor niets een ‘intrusieve maatregel’. De effectiviteit van deze maatregel dient bovendien in vraag gesteld te worden, aangezien de hooiberg verder vergroten de zoektocht naar de naald soms eerder bemoeilijkt.

Betere data-deling van bestaande systemen, dát is de sleutel tot betere detectie. Temeer omdat quasi alle personen gelinkt aan terroristische acties op de een of andere manier al bekend zijn bij de bevoegde instanties. Het grootste gevaar schuilt echter in een ‘paard van Troje’-strategie. De digitale vingerafdrukken zouden voorlopig niet in een centrale databank worden opgeslagen, wegens terecht verzet van Open Vld. Maar de stap tot centralisatie is met de huidige maatregel snel gezet. Gevaarlijk als je weet dat bepaalde partijen daar klaarblijkelijk vandaag al voorstander van waren.

Dit betekent niet dat bepaalde maatregelen voor een effectiever veiligheidsbeleid niet kunnen verdedigd worden. Denk hierbij aan het verhogen van de 24 naar 48 uren in voorlopige hechtenis. Alleen zitten we steeds meer op een hellend vlak waarbij men het huidig tijdsgewricht misbruikt. En ja, hierbij wordt onze privacy langzaam maar zeker verder op de helling geplaatst en het heersend relativisme versterkt.

Zeker wanneer de politieke machthebbers plots minder respect aan de dag leggen over hoe men individuen en/of hun data behandelen. Vandaag de dag worden we in België nog altijd bestuurd door min of meer liberaal-democratische politici. Polen en Hongarije tonen echter hoe snel dit kan omslaan. Ik zou niet graag wakker worden in een samenleving zonder privacy die geleid wordt door een Orban-figuur. Exact daarom is respect voor de private levenssfeer een dam tegen potentiële politieke willekeur. Juist daarom zou een overheid die vaak over ‘normen en waarden’ spreekt een voorbeeldrol moeten spelen in de omgang met privacy. Zonder voorbeeldrol heeft een overheid trouwens weinig recht van spreken ten opzichte van private spelers.

Privacy wordt immers ook een belangrijk issue in een steeds meer data-gedreven economie, gegeven de machtsconcentraties die private spelers kunnen ontwikkelen. Zo toont de Belgische onderzoeker Yves-Alexandre de Montjoye aan in ‘Unique in the Crowd’, een onderzoek van een grote mobiliteitsdatabase, dat vier locatie- en tijdseenheden voldoende zijn om 95% van de betrokken individuen te identificeren. Terecht wordt dit steeds meer onderwerp van debat en mag de betrokken onderzoeker zich nu ook adviseur van Margrethe Vestager noemen. De politiek kan hier niet blind voor blijven.

Terecht bracht daarom de gegevensbeschermingsautoriteit een negatief advies uit voor de plannen van Jambon om vingerafdrukken op de eID op te slaan. Terecht bracht de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming een negatief advies uit ten aanzien van het voorstel van de Europese Commissie die aan een soortgelijke Europese verordening werken, dat daarmee verre van geland is in tegenstelling tot eerdere communicatie.

Zoals gelukkig – even terecht – enkele mensen hun rug rechten om weerstand te bieden in dit dossier, weerstand die trouwens de links-rechts tegenstelling overstijgt. Jong VLD sluit zich hierbij graag aan, de uitspraak van Benjamin Franklin indachtig: ‘Zij die een fundamentele vrijheid opgeven voor meer tijdelijke veiligheid verdienen noch vrijheid noch veiligheid.’

Hans Maes, Philippe Nys en Jonas Veys, zijn respectievelijk voorzitter en Politiek Secretarissen van Jong VLD. Deze opinie is mee ondertekend door de gehele politieke cel van Jong VLD.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content