Hoe valt de opmars van extreemrechts in Vlaanderen te verklaren? De Nederlandstalige filosoof, schrijver en pedagoog Bleri Lleshi zoekt de verklaring in antipolitiek cynisme, in de frustratie van onopgeloste problemen en het schimmige spel van de N-VA en de Vlaamse media, veeleer dan in individueel racisme.
In uw laatste boek ‘De kracht van hoop’ pleit u voor ‘een populisme dat er een prioriteit van maakt zoveel mogelijk burgers aan te moedigen om deel te nemen aan de politiek’. Hoe kunnen wij daaraan bijdragen?
Bleri Lleshi : Door mensen te informeren en bewust te maken. Anders triomfeert een ‘populisme van angst’, waarvan de resultaten in Europa en in ons land te zien zijn. Maar het is moeilijk om de burger te bereiken en hem dan uit zijn comfortzone te halen. Ik kan duizenden voorbeelden geven van verkeerde informatie waarmee ik geconfronteerd word tijdens de lezingen die ik het hele jaar door in Vlaanderen geef. In Sint-Niklaas, in december 2017, vroeg ik aan het publiek hoeveel vluchtelingen er de laatste twaalf maanden in België waren aangekomen. Van de drie mensen die mij antwoordden, zei de eerste 100.000 vluchtelingen, de tweede 300.000 en de derde 1,3 miljoen. Het werkelijke aantal lag tussen de 19.000 en 20.000… En het publiek van deze lezing had een correcte sociale en culturele achtergrond. Beeld u zich dan eens het niveau van desinformatie in van de 75 procent van de Vlaams Belang-stemmers die geen hogere studies gedaan hebben. Als ik er zelf van overtuigd was dat er jaarlijks 1,3 miljoen migranten mijn land binnenkwamen, zou ik bang zijn voor mijn pensioen, mijn werk, mijn huisvesting, mijn sociale zekerheid… zonder daarom racistisch te zijn.
Volgens u zijn dus niet alle Vlaams Belang-kiezers noodzakelijk racistisch.
Bleri Lleshi : Sommigen van hen zijn bewuste racisten. Ze zeggen niet langer: ‘Ik ben geen racist, maar…’ ; ze zeggen ‘Ik ben een racist en…’ Maar dat is niet de eerste reden waarom mensen op het Vlaams Belang stemden. Er zijn er verschillende. Ten eerste, cynisme en apathie voor het politieke systeem, vooral onder jongeren. Ten tweede, walging voor traditionele partijen omdat ze beweren dat ze dingen zullen veranderen, maar er niks van in huis komt of omdat hun praktijken schokkend zijn (Lleshi verwijst naar een bericht op de radio over de ontslagvergoeding van niet-verkozen leden van het Brusselse parlement, nvdr.). Ten derde, het discours van de N-VA over migratie, in het bijzonder dat van Theo Francken en tegelijkertijd het gebrek aan oplossingen voor het probleem, bijvoorbeeld voor de migranten in het Noordstation in Brussel. Ten vierde, het sociale thema dat het Vlaams Belang gemanipuleerd heeft: er waren sociale accenten tijdens de campagne, maar wanneer we de stemmen van de partij in het Europees, Belgisch en Vlaams federaal parlement analyseren, zien we dat het VB zich bijna altijd tegen sociale vooruitgang verzet. De opkomst van de PTB/PVDA toont aan dat veel Vlamingen zich meer zorgen maken over sociale kwesties dan over confederalisme, dat volledig afwezig was in de campagne. En tot slot de media, in het bijzonder De Morgen en de VRT, die het Vlaams Belang normaliseerden. Hun rol was doorslaggevend in de opkomst van extreemrechts.
Bij de betoging van zo’n 5.000 extreemrechtse activisten in Brussel tegen het Marrakeshpact op 16 december 2018 reageerde Bleri Lleshi met 8000 euro aan participatieve financiering, voornamelijk van Vlaamse donateurs, voor het burgerplatform voor vluchtelingen. Maar geen enkele media berichtte erover, betreurt hij.
Hoe zijn zij hiervoor verantwoordelijk?
Bleri Lleshi : Een voorbeeld : enkele dagen voor de verkiezingen organiseerde de VRT een debat in het Europees Parlement met de Europese lijststrekkers van de zes belangrijkste Nederlandstalige partijen. Het programma zou vijf thema’s behandelen. Een korte video gaf de aanzet tot het debat. Die was enkel gewijd aan de migratieproblematiek en, dat verzeker ik u, was in dezelfde stijl als die van het Vlaams Belang op Facebook. Vijf kandidaten, onder wie Geert Bourgeois van de N-VA, vonden de inhoud overdreven. Niet Gerolf Annemans van Vlaams Belang. Daarna, tijdens het debat zelf, werden 35 minuten gewijd aan migratie, 5 aan sociale kwesties en 5 aan de brexit…. Theo Francken herhaalt dat de VRT wordt geïnfiltreerd door linkse journalisten. Maar welke linkse journalisten dan?
Hoe is Dries Van Langenhove erin geslaagd zo’n verkiezingssucces te boeken, ondanks de Panorama-reportage over de organisatie Schild & Vrienden, waarin de racistische en seksistische uitlatingen van haar leden werden getoond?
Bleri Lleshi : Dat verhaal verdient het om bestudeerd te worden door de opleidingen journalistiek. De Morgen was de eerste die het woord gaf aan Dries Van Langenhove. (Voor De Morgen kwam Van Langenhove ook al aan bod in Terzake en in de Leuvense studentenkrant Veto, nvdr.) Vervolgens werd hij uitgenodigd door de VRT. De openbare televisie wijdde de reportage van de Panorama aan hem. Gechoqueerde reacties van politici volgden, onder andere van Theo Francken, voor wie Schild & Vrienden een paar maanden eerder als veiligheidsdienst had gewerkt. Dries Van Langenhove werd als een slachtoffer voorgesteld. Het weekblad Dag Allemaal en de krant Het Laatste Nieuws pikten het onderwerp op door het beeld van de ‘man’ achter de reportage te doorbreken. Hij manipuleerde ze goed door te ontkennen dat hij racistisch en seksistisch is. De andere media zijn gevolgd en hij werd meerdere malen uitgenodigd voor de VRT. Kortom, in een paar weken tijd is hij van persona non grata naar de ideale schoonzoon van Vlaanderen geëvolueerd…
Wonen we in België in twee democratieën, zoals Bart De Wever verkondigt?
Bleri Lleshi : Niet alle kiezers van N-VA en het Vlaams Belang willen het land scheiden. Beweren dat bijna de helft van de Vlamingen dat wil, is dus niet waar. Ook de opmars van het Vlaams Belang is niet onvermijdelijk. Voor de volgende verkiezingen is toetreden tot de Vlaamse regering de enige manier waarop het VB nog vooruitgang kan boeken. Kijk naar de uitslag van de Europese verkiezingen in Italië: de Lega verving de 5-Sterrenbeweging, die oorspronkelijk het sterkste lid van de regeringscoalitie was. Hier zullen we hetzelfde fenomeen zien. Vlaams Belang zal de verantwoordelijkheid van alles wat het niet kan bereiken bij de N-VA leggen. In alle andere gevallen zal het inzakken.
U stelt dat structureel racisme veel schadelijker is dan individueel racisme. Hoe vertaalt zich dat?
Bleri Lleshi : Het neoliberale discours is altijd gericht op het individualiseren van problemen en successen. De mensen om mij heen zeggen dat ze niet begrijpen waarom ik het debat met mensen uit het Vlaams Belang aanvaard. Ik weiger ze schuldig te laten voelen door ze te beschuldigen van racistisch gedrag… Geïnstitutionaliseerde discriminatie is naar mijn mening veel ernstiger dan individueel racisme. Volgens de statistieken heeft geen enkel ander land in Europa een werkgelegenheidsgraad van personen met een migrantenachtergrond die zo laag is als België.
Er bestaat echter een antidiscriminatiewet. Uit onderzoek is niet alleen gebleken dat die in vergelijking met andere landen te zwak was. Maar bovendien laat de toepassing ervan te wensen over. Tussen 2007 en 2015 werd er in België slechts één proces-verbaal opgesteld op basis van klachten over discriminatie… Op een dag had ik een gesprek, tijdens een vergadering in Brussel, met een vertegenwoordiger van de Vlaamse werkgevers. Een van de leden, vertelde hij me, had een medewerker van Noord-Afrikaanse afkomst. Hij kwam een eerste keer te laat op zijn werk toe en daarna een tweede keer. De derde keer ontsloeg hij hem en besliste hij nooit meer een arbeider van Noord-Afrikaanse afkomst in dienst te nemen… Ik antwoordde: ‘Is het nooit gebeurd dat werknemer van Belgische origine drie keer te laat kwam? Heeft een werkgever daarom besloten om geen gebruik meer te maken van Belgische werknemers?’ Deze anekdote toont aan hoe veel mensen de relaties met personen met een andere achtergrond waarnemen en hoe het discriminerende discours is genormaliseerd. Dat is institutioneel racisme.
Natuurlijk is het een probleem dat ik als lid van de maffia word bestempeld omdat ik van Albanese afkomst ben. Maar structureel racisme is nog veel ernstiger omdat je je als individu machteloos voelt ten opzichte van instellingen. Nog een voorbeeld. Een politieagent zien is zeker een andere ervaring voor u dan voor mij. U voelt u dan misschien veilig. Het is anders voor mij…. Toen ik aan de VUB studeerde en uitging met vrienden van Marokkaanse of Turkse afkomst, vertelden we elkaar altijd dat regel nummer één was om Nederlands te spreken. Want als je Nederlandstalige politieagenten ontmoette, hielp dat veel, en als je te maken had met Franstalige politieagenten, dachten ze dat jonge Nederlandstaligen noodzakelijkerwijs beter waren dan ‘Brussels krapuul’…
In De kracht van hoop belicht u de strijd van Martin Luther King tegen geweld. Hebben we vandaag nood aan een Martin Luther King ?
Bleri Lleshi : Gezien de toenemende ongelijkheid, het racisme en het militarisme is zijn strijd vandaag veel relevanter dan in zijn tijd. Ik zie nog steeds veel mensen die het verschil proberen te maken, misschien op een ander niveau dan dat van Martin Luther King. Zo was Gent bijvoorbeeld de eerste stad in Europa die in 2016 als eerste stad een situatietest op de woningmarkt introduceerde. Als gevolg daarvan is het discriminatiepercentage gedaald van 26 naar 14 procent en slechts een kleine minderheid van de makelaars houdt zich nog steeds niet aan de regels. Voor mij moet verandering eerst lokaal zijn. Door dit prisma zien we in Brussel, Vlaanderen, België en Europa heel wat mooie initiatieven. De vraag in de komende jaren zal zijn hoe deze resultaten op nationaal en internationaal niveau implementeren. Het wordt niet makkelijk omdat de strategieën om dit te bereiken uiteenlopen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
