Het Canvas-programma De Weekenden toont de kracht van een goed groepsgesprek. Die kracht kan veel losmaken en daarom staat achter de schermen een psycholoog paraat. ‘Dit is geen pleidooi om massaal in groepstherapie te gaan. Wel om te luisteren naar elkaar.’
Acteur en tv-maker Joris Hessels is toe aan het tweede seizoen van De Weekenden. In dat Canvas-programma filmen acht gewone Vlamingen hun dagelijks leven en bespreken dat samen tijdens vijf weekenden verspreid over coronajaar 2020. Dat klinkt suf, maar levert een rollercoaster aan emoties op. Net zoals bij Radio Gaga en Gentbrugge zit de kracht van het programma in zijn eenvoud: Joris luistert, maar dan écht.
Hessels vat zijn interviewtechniek als volgt samen: ‘Het enige wat ik doe is mensen het vertrouwen geven dat ik sowieso naar hen luister, ook al kan ik soms niet volgen: “Wat jij voelt is sowieso waar, omdat jij dat voelt.”‘ Daarbij benadrukt Hessels dat hij ‘geen therapeut is, maar net omdat mensen niets van mij verwachten, boek ik soms resultaten’.
Afgebrand asielcentrum
Hoewel De Weekenden draait om eenvoudige groepsgesprekken en geen psychische extremen opzoekt als Kamp Waes of Big Brother, voelde de redactie toch de noodzaak om een psycholoog in hun team op te nemen. Zelfstandig psycholoog Els Myncke kreeg zo een bijverdienste bij productiehuis De Chinezen: ‘De redactie schatte in dat mensen een jaar samen zetten een impact kon hebben. Zo is gebleken.’
‘Uit zorgzaamheid voor de deelnemers was ik aanwezig op De Weekenden,’ vertelt psycholoog Myncke. ‘Ik kon hen apart nemen als ze het moeilijk kregen en ook tussen De Weekenden in konden ze bij mij terecht.’ Dat emoties soms intens waren, wijdt Hessels aan de groepsdynamiek: ‘Vanuit een andere optiek kijken naar een bepaald probleem kan louterend en troostend werken.’
Myncke: ‘Hoewel De Weekenden zelf geen groepstherapie is, het is een tv-programma, toont het wel dat als je mensen samen zet en een veilig kader biedt, dat je verbinding kunt installeren tussen mensen die op het eerste zicht gigantisch van elkaar verschillen.’
En de verschillen zijn groot tussen de weekenders: van de 81-jarige Maike die haar asielcentrum in Bilzen in rook zag opgaan tot de 28-jarige Anouar die opgroeide in instellingen en nu op straat leeft. En van spring-in-het-veld Flora (32) die als verpleegster door Brussel fietst, tot de timide Tijs (38) die sneakers pimpt en terugkrabbelt na een burn-out.
‘Het zijn mensen wiens werelden ver uit elkaar liggen,’ zegt Hessels. ‘In het echt leven zouden ze elkaar nooit tegenkomen en dat is verfrissend. Het werkt heel verbindend en heeft de deelnemers anders doen kijken naar zichzelf en het leven.’
Groep in luistermodus
Dat de impact van simpele gesprekken groot kan zijn, bewijst ook Astrid (30). Zij beviel vorig jaar van een zoon, wat voor stevige uitdagingen zorgt vermits zij en haar man een visuele beperking hebben. Dankzij De Weekenden zette ze de stap naar professionele hulp. ‘Dat is een heel concreet voorbeeld van wat een groep in luistermodus kan betekenen,’ zegt Hessels. ‘Ze zei tegen de rest: “Was het niet voor jullie, dan had ik nu nog steeds geen therapeut opgezocht.” Dan was zij alleen op haar tanden blijven bijten vanuit haar West-Vlaamse natuur.’
Hessels zelf herkent zich in het verhaal van Astrid: ‘Astrid gunde het haarzelf om te zeggen “dit is te zwaar voor mij”, maar onder die constatering ging ze ook gebukt. Ik heb dat zelf ook. Een soort streven naar perfectie: alles heel goed willen doen. De verhalen van anderen kunnen als een spiegel werken. Daar herkennen ook veel kijkers zich in.’
Hoewel De Weekenden geen gefilmde groepstherapie is, geeft het wel een mooie weergave van wat groepstherapie kan doen. Dat vindt gedragstherapeut Ellen Excelmans, die al 20 jaar met groepen werkt in de psychiatrie. ‘Mijn therapiesessies zijn iets gestructureerder en hebben een duidelijker doel, maar de kracht van delen in groepsverband komt wel mooi naar boven in dat tv-programma.’
Mensen van verschillende generaties in een groepstherapie hebben een grote meerwaarde.
Het amalgaam van weekenders contrasteert wel met de meer homogene groepen van Excelmans. Zij werkt bijvoorbeeld met mensen die allemaal worstelen met een verslaving. Qua leeftijd kan er echter wel een groot verschil zijn in groepstherapie, net als in De Weekenden. ‘Mensen van verschillende generaties in een groepstherapie hebben een grote meerwaarde’, zegt Excelmans. ‘Als een jongere zegt “mijn ma zeurt”, dan kan iemand van de leeftijd van die moeder verklaren dat zijn moeder net net heel bezorgd is door vanuit haar ervaring te spreken. Dat kan enorm helpen.’
Hulp wegduwen
Ook mensen die verder staan in een leer- of verwerkingsproces kunnen elkaar helpen, weet Excelmans: ‘Stel, je hebt twee mensen in je groep met chronisch vermoeidheidssyndroom. Iemand in de beginfase van de ziekte en iemand die al jaren eerder de diagnose kreeg. Bij die ene persoon is er nog geen acceptatie, terwijl de andere dat al meer een plek heeft kunnen geven. Die ervaringen delen kan ongelofelijk krachtig zijn: “‘Ik heb daar ook gezeten. Ik weet hoe moeilijk dat het is, maar weet: het wordt beter.” Dat kan veel hoop geven.’
In De Weekenden speelt een vergelijkbare dynamiek tussen Anouar en Helga. Beiden hebben al veel zwarte sneeuw gezien door een drugsverslaving. De 46-jarige Helga is afgekickt en heeft haar leven stilaan weer op de rails, terwijl Anouar dakloos ronddoolt in Antwerpen en het moeilijk heeft om hulp te aanvaarden.
Hessels: ‘Tussen hen is er een bepaalde connectie en het zorgt er ook voor dat Helga Anouars gedrag naar de rest van de groep kan vertalen. Voor iemand als Anouar worden er wel kansen aangereikt, maar hij heeft nooit geleerd hoe je hulp aanvaardt of wat je daarmee doet. Anouar bleef soms weg van de weekends en dan kon Helga kaderen: “Als je in die positie zit, ben je alleen met jezelf bezig. Wij kunnen op dit moment niets doen, behalve laten weten dat we er voor hem zijn. Zelf als hij ons wegduwt, moeten we dat blijven doen.”‘
Voor diegenen die hun verhaal doen, is het heilzaam om te weten dat zij niet de enigen zijn die hiermee worstelen.
Hessels ziet daarin ook een boodschap naar de hele samenleving. ‘Hoe kijken we naar mensen in de zorgverlening? Hoe ver reikt onze empathie? Ik schipper zelf ook tussen luisteren, proberen iets aan te bieden en tegelijkertijd het gevoel hebben dat ik niets kan betekenen.’
Weekenden-psycholoog Myncke: ‘Veel kijkers herkennen zich wellicht in de reacties van de groep: er wordt intens met elkaar meegeleefd en voor mekaar gesupporterd. Doordat mensen zich in elkaars verhaal herkennen, neemt het begrip en de sympathie toe. Soms confronteren ze elkaar ook. Voor diegenen die hun verhaal doen, is het heilzaam om te weten dat zij niet de enigen zijn die hiermee worstelen. Alsof u een warm dekentje wordt aangereikt.’
‘Toch kent zo’n groep ook zijn grenzen. We kunnen het niet van elkaar overnemen. En dat confronteert ons soms dus ook met onze onmacht. Soms kunnen we niet meer doen dan geduldig luisteren, kansen blijven geven en afspreken elkaar niet te lossen. Tegen iemand met een alcoholprobleem zeg je ook niet ‘stop gewoon met drinken’. Zo’n zaken zijn veel complexer.’
Blootgeven
Groepsgesprekken en -therapie hebben vooral voordelen, maar er zijn ook nadelen. Groepstherapeut Excelmans: ‘Sommige cliënten weigeren groepstherapie, omdat ze vrezen dat ze te veel gaan meenemen wat anderen vertellen. Het kan hen verzwaren. Het is dan ook belangrijk dat de groepsleider er geen klaaguurtje van maakt, maar constructief begeleidt.’ Bij De Weekenden voorkomt Hessels dat met veel humor. ‘Joris weet een mooie balans te houden tussen luchtigheid en ernst,’ zegt psycholoog Myncke. ‘Er zijn veel (flauwe) mopjes verteld.’
Als we kijken naar wat ons verbindt, dan is dat helpender dan te kijken naar waarin we van elkaar verschillen.
Een andere drempel tot groepstherapie is privacy. In De Weekenden legden mensen hun zielenroerselen bloot voor heel tv-kijkend Vlaanderen, maar ook in een groepstherapie moet je je open stellen. ‘Zeker in landelijke regio’s is er soms de vrees om bekenden tegen te komen in de groep’, zegt groepspsycholoog Excelmans. ‘Groepstherapie is uiteraard minder privé dan individuele therapie. Maar ook de anderen geven zich bloot. Veel mensen die eerst reserves hebben om aan groepstherapie te beginnen, zien eens ze eraan begonnen zijn wel de grote voordelen.’
Allemaal aan de groepstherapie dan maar? ‘Nee, we moeten niet alles therapeutiseren’, vindt Excelmans. ‘Gewoon een babbel met een vriend(in) kan ook wonderen doen.’ Myncke is het daarmee eens: ‘Het is zeker geen pleidooi om nu allemaal massaal in groepstherapie te gaan. Wel om samen te komen en te praten. We worstelen allemaal met existentiële vragen.’
‘Ik pleit voor een warme samenleving, ik hoop dat De Weekenden daar een beetje toe kan bijdragen. Het toont dat de meeste mensen wel iets meedragen. Als we kijken naar wat ons verbindt, dan is dat helpender dan te kijken naar waarin we van elkaar verschillen.’
Twee seizoenen van De Weekenden zijn te bekijken op VRT NU en op maandagavond op Canvas.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
