Vrijdaggroep
‘De mensheid in de puberteit: welke toekomst hebben religie en spiritualiteit?’
Een vernieuwde aandacht voor religie kan de samenleving ten goede komen, schrijft Sam Deltour van de Vrijdaggroep. ‘Secularisatie was noodzakelijk om ons te bevrijden van het juk van het blinde geloof. Maar dreigen we met het badwater het kind niet weg te smijten?’
We bevinden ons op een kantelpunt in de menselijke geschiedenis en treden volgens geologen een nieuw tijdperk binnen. Vroeger leefden we als kleine gemeenschappen in een grote wereld. Momenteel ontstaat één grote gemeenschap in een steeds kleinere wereld. We laten het huidige, stabiele geologische tijdvak van het Holoceen achter ons en treden het Antropoceen binnen, een tijdperk waarin de mens een ingrijpende invloed uitoefent op de wereld die hij bewoont. Wat doen we met de macht die ons in dit tijdperk gegeven is? En welke rol is daarin weggelegd voor religie en spiritualiteit?
‘De mensheid in de puberteit: welke toekomst hebben religie en spiritualiteit?’
Doorheen de 200 000-jarige ontstaansgeschiedenis van de mens was er altijd een vorm van religie. De accenten waren verschillend, maar de essentie bleef grotendeels dezelfde. Nagenoeg altijd was er een diep respect voor een vaderlijke, scheppende kracht die ergens boven ons huist. En bijna overal was er grote aandacht en dankbaarheid voor moeder aarde, zij die ons van voedsel en al onze materiële benodigdheden voorziet. Net als kinderen waren we volstrekt aan hen ondergeschikt en afhankelijk van een goede jacht, vruchtbare oogst of zachte winter. Als mensheid leefden we vanuit de ervaring van een grote verbinding met deze universele moeder en vader en achtten hun waarde en krachten.
Hier groeiden ongeveer 2000 jaar geleden de verschillende geloofssystemen uit waarvan sommigen vele aanhangers vonden. Zij konden maar succesvol zijn omdat ze een universeel deel in ons aanspreken dat zich wenst te verbinden. Het woord religie vindt hierin zijn wortels en is afgeleid van het Latijnse re-ligare wat onder andere ‘opnieuw verbinden’ betekent. Zo is religie in wezen een weg naar die verbinding met wie we diep vanbinnen zijn, met de mensen met wie we samen leven en met de natuur die ons omgeeft en waarvan we afhankelijk zijn.
Maar deze georganiseerde geloofssystemen of godsdiensten vervreemdden doorheen de jaren van hun doel. Marx noemde hen in 1844 ‘opium voor het volk’ en kondigde daarmee het einde van een tijdperk aan. Godsdienst was voor sommigen een manier geworden om macht uit te oefenen op de bevolking. Religie werd steeds meer vorm waarin geloofd diende te worden en verloor zo contact met de bron van waaruit ze is ontstaan: de verbindende ervaring.
Als we al het religieuze verwerpen, effenen we het pad voor de radicalisering van geloofsgroepen
Soms stel ik me hardop de vraag of we als mensheid door een puberteit gaan? Bij het ontstaan van het Antropoceen ontdekken we onze macht en vrijheid en vervullen naar hartenlust onze persoonlijke verlangens, wensen en driften. Zo hebben we onze moeder verworpen. We jagen argeloos CO2 de lucht in, produceren een nooit geziene hoeveelheid afval, graven diep in onze planeet en vervuilen op indrukwekkende wijze onze oceanen. We hebben ook onze vader afgezworen. We vergeten onze innerlijke wereld, schuwen religieuze ervaringen, leven steeds meer op afzonderlijke eilandjes en raken almaar meer van onszelf en elkaar vervreemd.
Secularisatie was een noodzakelijke beweging om ons te bevrijden van het knellende juk van het blinde geloof, vervreemd van zijn essentie. Maar dreigen we momenteel met het badwater het kind niet weg te smijten?
Een beweging roept altijd een tegenbeweging op. Als we al het religieuze verwerpen, effenen we het pad voor de radicalisering van geloofsgroepen. Zo kan ook het verafgoden van een model van eeuwige economische groei een nieuwe golf van mensen met burn-out in de hand te werken. De natuur leert ons dat alles cyclisch is en het een het ander dient, ondersteunt en helpt bestaan.
Na de puberteit komt volwassenheid. Doorheen de puberteit integreren we na de noodzakelijke separatiefase de waardevolle zaken die we van vader en moeder mee kregen en vernieuwen onze relatie met hen vanuit een nieuw gevoel van verantwoordelijkheid en respect. Zo kan ook de mensheid uit de rijkdom van 200 000 jaar spiritualiteit een schat aan informatie meenemen. Eerst hebben we ons over de aarde verspreid, nadien ontwikkelden we ons en nu komen we opnieuw samen en kunnen we leren van de ervaring van alle volkeren met wie we deze planeet delen.
De kranten worden er niet mee gevuld, maar als je goed kijkt zie je de eerste tekenen van een nieuwe, meer mature mensheid
Met vernieuwd en groeiend bewustzijn kunnen waarden als liefde, respect, dankbaarheid en mededogen groeien in de mens. Dat lijkt momenteel te gebeuren en weerspiegelt zich in een toenemende interesse voor zorgende beroepen, milieubewuste alternatieven, bezielde grassroots projecten en solidaire burgerinitiatieven. De kranten worden er niet mee gevuld, maar als je goed kijkt zie je de eerste tekenen van een nieuwe, meer mature mensheid. Laat ons op alle niveaus die verbindende en verdiepende beweging stimuleren en in dialoog gaan met zij die zich momenteel angstig en niet begrepen voelen in plaats van te polariseren.
Een vernieuwde aandacht voor onze religieuze of spirituele dimensie kan leiden tot een meer harmonieuze samenleving, een bezielde architectuur, een verantwoord, evenwichtig onderwijs, een betere sfeer op de werkvloer en een natuurlijke omgeving waarin het aangenaam is om te wonen. Hierbij moeten we deze begrippen misschien herdefiniëren en heruitvinden maar doorheen dit proces kunnen we ons opnieuw deel voelen van het geheel en zingeving puren uit het onvermijdelijke lijden. Dit kan een bewuste keuze zijn en begint bij elk van ons. Die macht is ons gegeven, elk jaar opnieuw.
Sam Deltour is poolreiziger, psychiater in opleiding en lid van de vrijdaggroep, denktank voor jongeren van diverse pluimage. Hij schrijft in eigen naam. @Friday_Group www.vrijdaggroep.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier