De man die Colombia vrede schonk: ‘Het was een titanenstrijd’

Een Colombiaanse soldaat omarmt zijn vriendin tijdens een ceremonie in Nilo, 17 februari 2017. Deze soldaten zullen gebieden bewaken die voordien ingenomen waren door rebellen van de FARC. © Reuters
Ernesto Rodriguez Amari
Ernesto Rodriguez Amari Journalist en politicoloog

Humberto de la Calle blikt in een exclusief gesprek terug op jaren onderhandelen met de FARC, de oudste guerrillagroep in Zuid-Amerika. ‘Het was een enorme uitdaging om op zoek te gaan naar een oplossing voor een conflict meer dan vijftig jaar oud.’

‘Het heeft me vele uren onderhandelen gekost alvorens ik licht aan het einde van de tunnel zag. De onderhandelingen met de FARC (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia-Ejército del Pueblo, nvdr.) noem ik een titanenstrijd’. Aan het woord is Humberto De la Calle, hoofdonderhandelaar van de Colombiaanse regering.

Hij moest het opnemen tegen het ongeloof van de Colombiaanse bevolking in een duurzame oplossing. Na decennia geweld – de burgeroorlog begon in 1964 – heerste er vooral wantrouwen tussen de regering en de FARC.

Dat deze bevolking in oktober 2016 het vredesakkoord verwierp in een referendum kwam bij De la Calle aan als een mokerslag.

Hij wou zijn ontslag als onderhandelaar indienen, maar op vraag van president Santos zette hij door. Na 138 uren te luisteren en spreken met vertegenwoordigers van het nee-kamp, wist hij op een recordtijd een nieuw definitief vredesakkoord met de FARC te bereiken.

‘Het vredesakkoord is niet perfect, maar tachtig procent van de eisen van het nee-kamp werden in dit nieuwe akkoord geïntegreerd. Ik geloof dat het de basis vormt voor een nieuw Colombia.’

U nam de taak op zich om de vredesonderhandeling tot een goed einde te brengen. Hoe kijkt u hier nu op terug?

Zowel de overheid als de Colombiaanse burgers moeten de akkoorden respecteren en de afspraken uitvoeren.

Ik wist dat ik een grote verantwoordelijkheid op mij had genomen. Nu ik terugkijk, noem ik het titanenwerk. Het was een enorme uitdaging om op zoek te gaan naar een oplossing voor een conflict meer dan vijftig jaar oud.

We zijn zeer tevreden dat we er uiteindelijk in geslaagd zijn om het oudste conflict van het Zuid-Amerikaanse continent te beëindigen. Het werk is echter nog niet gedaan. De implementatie van de akkoorden vereist nog zeer veel compromissen. Zowel de overheid als de Colombiaanse burgers moeten de akkoorden respecteren en de afspraken uitvoeren. Tot slot wacht ons nog de gigantische taak om verzoening tussen alle Colombianen te bereiken.

Hoe reageerde u toen u in de nacht van 2 oktober 2016 te weten kwam dat het Colombiaanse volk het eerste vredesakkoord verwierp in het referendum?

Ik was verbijsterd. We wisten dat een deel van de bevolking bezwaar had tegen het onderhandelde akkoord, maar we hadden niet gedacht dat we het referendum gingen verliezen.

Die nacht realiseerde ik me pas echt hoe groot de uitdagingen waren en hoe verpletterend mijn verantwoordelijkheid was om uit de impasse te geraken. Het was noodzakelijk dat de Colombiaanse samenleving zich verenigde en op zoek ging naar vrede.

Ivan Marquez, hoofdonderhandelaar van de FARC, schudt de hand van regeringsonderhandelaar Humberto de la Calle, terwijl de Cubaanse minster van Buitenlandse Zaken Bruno Rodriguez toekijkt.
Ivan Marquez, hoofdonderhandelaar van de FARC, schudt de hand van regeringsonderhandelaar Humberto de la Calle, terwijl de Cubaanse minster van Buitenlandse Zaken Bruno Rodriguez toekijkt.© REUTERS

Colombia is gepolariseerd. Slechts 37,5 procent van de Colombianen ging bij het referendum stemmen waarbij er 50,23 procent tegen het vredesakkoord stemden. Is het volgens u mogelijk om de gefragmenteerde Colombiaanse bevolking in deze naoorlogse periode weer te verenigen?

De uitkomst van het referendum had ik niet verwacht, maar de lage opkomst verbaasde me niet. Op 28 augustus, de dag dat de FARC officieel het staakt-het-vuren had afgekondigd, stierf ook de populaire Mexicaanse zanger Juan Gabriel. De volgende dag stond het overlijden van deze zanger in alle Colombiaanse kranten op de voorpagina. Pas enkele pagina’s verder, werd er vermeld dat de FARC na 52 jaar oorlog voeren definitief de wapens hadden neergelegd.

Ik denk dat het mogelijk is dat de meerderheid van de Colombianen zich verenigt rond de opbouw van een land in vrede. Zeker nu de burgers in de oorlogszones ook verbetering in hun regio beginnen zien.

Ik erken de moeilijkheid om dit te bereiken in zo’n gepolariseerde omgeving, maar ik geloof dat de feiten voor zich spreken. De Colombianen en de hele wereld hebben gezien dat de oudste guerrillabeweging van Zuid-Amerika naar de overgangszones marcheerde. Ze leveren hun wapens in bij de Verenigde Naties en zetten de eerste stappen in de richting van een nieuw leven als burger. Dit is het ultieme bewijs dat we dit echt wel kunnen. Deze historische beelden zeggen meer dan duizend woorden. Deze beelden moeten we koesteren.

Karina laat een vriendin in een kamp van de FARC haar haar mooi maken terwijl ze wacht op een rit naar een overgangszone om haar wapens neer te leggen, 25 januari 2017.
Karina laat een vriendin in een kamp van de FARC haar haar mooi maken terwijl ze wacht op een rit naar een overgangszone om haar wapens neer te leggen, 25 januari 2017.© Reuters

Kan u wat meer vertellen over de derde paragraaf van het nieuwe vredesakkoord waarin de sancties voor de FARC-rebellen beschreven staan?

Het Vredestribunaal kan drie soorten sancties opleggen op basis van de erkenning van de eigen verantwoordelijkheid van elk individu.

Dit wil zeggen dat wie onmiddellijk zijn verantwoordelijkheid bij ernstige misdrijven bekent, een vrijheidsbeperking van vijf tot acht jaar krijgt opgelegd. Tijdens deze periode dienen de guerrillero’s herstellingswerken uit te voeren om de slachtoffers te vergoeden.

Wie zijn verantwoordelijkheid laattijdig toegeeft, krijgt een gevangenisstraf van vijf tot acht jaar.

Wie zijn verantwoordelijkheid niet erkent en veroordeeld wordt, krijgt een gevangenisstraf van maximaal 20 jaar. Dit wil dus zeggen dat alleen de strijders die meewerken een speciale behandeling krijgen door de overgangsmaatregelen die het Vredestribunaal voorziet.

De Verenigde Staten heeft in het verleden de uitlevering van de meeste FARC-commandanten gevraagd. Wat gebeurt er als de Amerikaanse justitie in het kader van een nieuw onderzoek de uitlevering van een FARC-commandant zou vragen?

Geen enkele guerrillero die het vredesakkoord heeft ondertekend zal uitgeleverd worden voor misdrijven die gepleegd zijn tijdens het gewapende conflict tussen de FARC en de overheid. Zij zullen zich bij het speciale Vredestribunaal moeten verantwoorden.

Voor misdrijven die ze na het ondertekenen van het vredesakkoord begaan, geldt er de gewone rechtspraak. Alleen als ze nu of in de toekomst misdrijven begaan, zou het dus kunnen dat ze uitgeleverd worden.

In het vredesakkoord staat dat de FARC verantwoordelijk zal gesteld worden om 150.000 hectare cocaplantage zelf handmatig uit te roeien. Ligt de Colombiaanse overheid niet wakker van deze haast onmogelijke opdracht?

Het is een ambitieuze doelstelling, maar het is niet onmogelijk. Het voordeel is dat we nu zonder oorlog dit probleem veel eenvoudiger kunnen aanpakken.

De lat ligt hoog, maar het doel moet gerealiseerd worden.

Ook wil ik benadrukken dat het de onderhandelaars van de FARC zelf zijn die zich er tekstueel toe verbonden hebben om elke band met drugshandel te verbreken.

De lat ligt hoog, maar het doel moet gerealiseerd worden.

Luciano Marín Arango, alias Ivan Marquez, heeft in het openbaar aan de Colombiaanse overheid gevraagd waarom het Vredestribunaal nog niet opgericht is.

Het Vredestribunaal is het juridische onderdeel van het gehele systeem. Het moet op zoek gaan naar herstel en rechtvaardigheid voor de slachtoffers. Maar het opzetten van dit tribunaal vereist een heel aantal juridische aanpassingen. Op dit moment discussieert het Congres nog over een aantal teksten waarin de concrete processen beschreven staan. Nadien moeten er wetten geschreven worden die de implementatie van het Vredestribunaal toelaten.

Waarom beschikken de overgangszones nog niet allemaal over drinkbaar water, elektriciteit en een minimum aan basisvoorzieningen?

Het is waar dat het proces vertraging heeft opgelopen, maar dit was te verwachten voor dit type van logistieke operaties in geografisch moeilijk bereikbare regio’s.

Ongeacht de mankementen is het vooral belangrijk om erop te wijzen dat zowel de overheid als de FARC zich aan de afspraken houden.

Tot nu toe zijn er meer dan 7000 guerrillero’s naar de overgangszones gemarcheerd. Er is al een inventaris van 14.000 wapens die de FARC aan de VN gaan afleveren, opgesteld.

De FARC-rebellen zullen binnenkort aan het gewone burgerleven kunnen participeren. Dit is nog maar het begin van een hele resem veranderingen in de regio’s waar al decennialang zoveel geweld heerst.

U was de architect van de nieuwe grondwet in 1991, u was vice-president en u was onderhandelaar voor de Colombiaanse overheid bij het historische vredesakkoord in 2016. Heeft u presidentiële ambities voor de verkiezingen van 2018?

Mijn grootste bekommernis op dit moment is de vrede van Colombia. Ik ben ervan overtuigd dat de akkoorden die we in Havana bereikt hebben goed zijn. Ze openen wegen voor een toekomstige transformatie van Colombia.

Het is cruciaal om definitief een einde aan het conflict te maken. Ik heb al meermaals gezegd dat het belangrijk is om de krachten van alle sectoren van de samenleving te bundelen om te werken aan de realisatie van dit akkoord. We kunnen het niet maken om een guerrillabeweging te ontwapenen en nadien onze afspraken niet na te komen. Dit zou een daad van verraad zijn.

Ik ben bereid om dit vanuit de beste mogelijke positie te verdedigen. Het is nu nog te vroeg om over presidentiële campagnes te spreken. Ik ben ervan overtuigd dat we ons handelen nu volledig moeten afstemmen op wat we tijdens de vredesonderhandelingen met de FARC hebben afgesproken.

In deze naoorlogse tijd is het belangrijk om aan politiek te doen waarbij er gewerkt wordt aan welvaart voor alle Colombianen en waarbij de waarheid niet ontkend wordt.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content