De kracht van verandering?

De eerste ‘echte’ gemeenteraadszitting is in de Vlaamse gemeenten achter de rug. Onmiddellijk werd duidelijk dat er heel wat veranderde.

‘De kracht van verandering’. De eye-catcher bij uitstek van de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 14 oktober 2012. De verkiezingsslogan van de N-VA haalt zonder enige twijfel de geschiedenisboeken. De bedenker ervan was zijn/haar ‘geld’ meer dan waard. De slogan hoort thuis in het rijtje van andere verkiezingsslogans als ‘Met deze man wordt het anders’, ‘Uw sociale zekerheid’, ‘Eigen volk eerst’,…

De kop is eraf. De eerste ‘echte’ gemeenteraadszitting is in de Vlaamse gemeenten achter de rug. Onmiddellijk werd duidelijk dat er heel wat veranderde. Talloze nieuwe gezichten maakten hun opwachting. Uit onderzoek van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten blijkt dat één op twee van de schepenen voor het eerst hun schepensjerp omgorden. Daarnaast zijn 40% van de gemeenteraadsleden en 60% van de OCMW-raadsleden nieuw in het ‘vak’. 40% van de OCMW-voorzitters maakt voor het eerst deel uit van de OCMW-raad.

Uit het burgemeestersonderzoek van Reynaert, Rodenbach en Steyvers blijkt dat ook bij de burgemeesters niet alles bij het oude blijft.

Een aantal zaken zijn wel gelijklopend in vergelijking met 6 jaar terug. Bij de jongste gemeenteraadsverkiezingen is 79% van de burgemeesters de stemmenkampioen, diegene die over de partijgrenzen heen het hoogste aantal voorkeurstemmen behaalde. In 2006 waren dat er 81%. In 95% van de gemeenten behoort de burgemeester tot de top drie van het aantal voorkeurstemmen. In 2006 was dat 97%.

Wat veranderde er echter wel?

Wat opvalt is de daling van het aantal burgemeesters dat zichzelf opvolgt. In 2006 konden iets meer dan 75% van de burgemeesters hun sjerp behouden. In 2012 daalde dit tot ongeveer 50%. Het verkiezingsresultaat van N-VA vormt hiervoor zeker een belangrijke verklaring. Tientallen burgemeesters van N-VA-signatuur zijn immers neofieten.

Mogen we hieruit afleiden dat de burgemeestersbonus bij gemeenteraadsverkiezingen ‘in de prullenbak’ mag? Helemaal niet. De ‘herverkozen’ burgemeester is immers in 94% van de gevallen de stemmenkampioen van de gemeente. Bij de ‘nieuwe’ burgemeesters ligt dit percentage 30% lager. Ook de penetratiegraad, het percentage stemmen dat een burgemeester behaalt t.o.v. het totaal aantal stemmen voor zijn/haar partij of t.o.v. het totaal aantal stemmen uitgebracht in de gemeente, geeft ons een helder beeld.

Burgemeesters die in 2012 ‘herverkozen’ werden, haalden een gemiddelde penetratiegraad binnen hun partij van 53%. Bij de burgemeesters die voor het eerst ‘verkozen’ zijn, is dit 47%. ‘Herverkozen’ burgemeesters slagen er gemiddeld in 23% van het totaal aantal uitgebrachte stemmen in hun gemeente binnen te halen. Bij de nieuwe burgemeesters is dit 16%. Uittredende burgemeesters behouden m.a.w. een electoraal voordeel ten opzichte van hun minder ervaren collega’s.

In 83% van de gemeenten wordt de burgemeester ‘geleverd’ door de grootste partij. Zes jaar geleden lag dit percentage 10% hoger.

CD&V blijft de burgemeesterspartij bij uitstek, maar ze boet op dat vlak zeker aan belang in.

Het aantal vrouwelijke burgemeesters is opnieuw wat gestegen. Het is echter duidelijk dat er nog een hele weg te gaan is. Een goede 10% blijft te laag.

Opvallend is tevens, zo blijkt dan weer uit het VVSG-onderzoek, dat twee op drie burgemeesters de ‘voorzittershamer’ afgeeft aan een collega uit de gemeenteraad. Positieve ervaringen met een ‘afzonderlijke’ voorzitter spelen hierbij zonder enige twijfel. Anderzijds valt er op die manier ook een extra persoon in de prijzen.

Wat moet er zeker veranderen?

In diverse gemeenten is gebleken dat de verkiezingsprocedure voor de OCMW-raadsleden niet meer van deze tijd is. Veel te gecompliceerd met o.a. als gevolg onverwachte wendingen bij de verkiezingsuitslag. Het is meer dan aangewezen om dit tegen de volgende verkiezingen te herzien. Niemand heeft er baat bij dat een verkiezingsprocedure te ondoorzichtig is.

Het is tevens een goede zaak dat na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 de burgemeesters, schepenen en OCMW-voorzitters recht zullen hebben op een uittredingsvergoeding als ze anders geen inkomen hebben. Het kan niet de bedoeling zijn dat we dergelijke politici als een baksteen laten vallen.

We moeten respect blijven hebben voor diegenen die zich politiek (durven) engageren. ‘Zakkenvullers’, ‘postjespakkers’,… zijn trouwens niet meteen koosnaampjes om de stap te zetten.

Jan Van Hove schrijft over de deze week overleden Roger Raveel ‘Vanaf de jaren zestig pakte hij geregeld uit met geëngageerde acties. Zo liet hij houten zwanen drijven op de Brugse reien, om te protesteren tegen de vervuiling van het water.’ Laat ons hopen dat alle lokale politici zich eveneens volop engageren en de hoge verwachtingen inlossen. ‘Raveel kon de kleuren laten zingen en het licht laten stralen. Veel van zijn schilderijen hebben een hartveroverende, bijna kinderlijke frisheid.’, schrijft Van Hove. Laat ons hopen dat onze lokale mandatarissen eveneens van een kinderlijke frisheid getuigen en onze harten veroveren.

Herwig Reynaert