Jan Boon

De kiezer is sleutel in beperken machtsmisbruik door politici

Jan Boon Doctoraatsstudent binnen de onderzoeksgroep Management & Bestuur aan de Universiteit Antwerpen

Er hoeven niet meteen schotten te komen tussen politiek en het bedrijfsleven, vindt Jan Boon. Zolang de kiezer maar voldoende geïnformeerd wordt over een eventueel gebrek aan neutraliteit.

Vlaams minister Freya Van den Bossche (SP.A) gooide nog wat olie op een al fors brandend vuur. Er moet een schot komen tussen politici en het bedrijfsleven. Niet enkel tussen ministers en het zakenleven. Ook parlementsleden werden geviseerd in de strijd tegen de dubbele petjes. Wat er op deze petjes mag staan, is echter niet duidelijk. Van den Bossche spreekt over het zakenleven. In een column in De Morgen heeft Noël Slangen het ook over vakbondsafgevaardigden. Is dit onderscheid tussen zakenleven en sociale bewegingen belangrijk? Moet er überhaupt een strikte scheiding tussen politiek en potentiële externe drukkingsgroepen in de samenleving gemaakt worden?

Het antwoord op de tweede vraag hangt af van hoe belangrijk je het vindt dat politici zelfstandig hun taken uitvoeren. Dat parlementsleden beïnvloed worden door externe groepen staat immers vast. Uit een masterthesis die ik twee jaar geleden heb afgerond bleek duidelijk dat formele banden met belangengroepen een sterk effect hadden op de parlementaire activiteiten van een Vlaams parlementslid. Dit effect was met name sterk in de parlementaire commissies (waar het zogenaamde échte parlementaire werk gebeurt), bij parlementsleden met minder anciënniteit en bij parlementsleden van regeringspartijen. De cruciale vraag is: is deze invloed een slechte zaak? En is wettelijke actie noodzakelijk?

Interessant is dat verschillende meningen in dit debat vaak verwijzen naar vertrouwen tussen politici en kiezers. Voor de ene betekent dit dat parlementsleden zoveel mogelijk moeten worden afgeschermd van externe invloeden. Hoe kan de burger een politicus vertrouwen als deze een marionet is van externe (vooral zakelijke) belangen? Echter, voor de andere betekent dit dat deze externe invloeden juist nodig zijn om de representativiteit van het parlement te waarborgen. Hoe kan een politicus vertrouwen opwekken als hij opgesloten zit in zijn ivoren toren?

Maar wat is vertrouwen eigenlijk? Vertrouwen ontstaat wanneer ‘de persoon die men vertrouwt zal doen wat men van hem verwacht’. Deze definitie maakt de kiezer tot spelmaker van de politieke wedstrijd. Om deze rol goed te kunnen vervullen, heeft een kiezer vooral nood aan transparante informatie over de keuzes die hem voorliggen.

Transparantie is in de strijd tegen machtsmisbruik door politici een sterker wapen dan een deontologische code of een wettelijke verplichting tegen formele banden met externe groepen. Dit om twee redenen.

Ten eerste is het maar sterk de vraag of een dergelijke verplichting niet een felle onderschatting inhoudt van het belang van informele contacten. Een stigma plakken op het onderhouden van hechte relaties met de achterban, zou op deze wijze wel eens een simpele verplaatsing van invloed van deze groepen kunnen betekenen. Weg van de camera of de journalistieke pen, weg van waar de kiezer het kan zien.

Ten tweede vormt transparantie over de achtergrond van politici een extra puzzelstuk voor kiezers in de bepaling van hun keuze. Het lijkt me niet onlogisch dat zelfstandigen graag door iemand vertegenwoordigd worden die actief in het ondernemerschap staat. Eveneens vormt lidmaatschap tot een vakbond of milieubeweging een krachtige heuristiek voor het verwachte beleid dat dit parlementslid zal voeren.

De sleutel ligt dan ook niet bij een wettelijk verplichten van neutraliteit (als dit al haalbaar is). Het informeren van de kiezer over het gebrek aan neutraliteit geeft de kiezer de mogelijkheid om een meer geïnformeerde keuze te maken. Bij volgende verkiezingen kan hij tevens uitmaken of aan de verwachtingen is voldaan. Om het in de woorden van Johan Vande Lanotte in Terzake te zeggen: ‘Alles is transparant verlopen, anders zou u deze vragen nu niet stellen’.

Het is nu aan de kiezer om te oordelen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content