‘De executievideo’s van IS dienen hetzelfde doel als de propagandafilms van Joseph Goebbels’

Luckas Vander Taelen bestudeert als docent al een aantal jaar propagandafilms. Onlangs keek hij voor het eerst naar een executievideo van IS.

Islamitische Staat verspreidt regelmatig barbaarse films waarin de terechtstelling van gevangenen wordt getoond. Er is daar zelfs een neologisme voor ontstaan: executie-video’s. Die zijn zo verschrikkelijk dat ze niet onterecht bewust genegeerd worden door de media om geen deel te worden van de propaganda van terroristen.

In december verscheen een bericht in onze kranten dat er weer zo een video was opgedoken, waarin twee Turkse soldaten werden vermoord. Via een buitenlandse link heb ik die bekeken. Niet uit sensatiezucht, maar om me een beeld te vormen van de filmtechnieken die IS gebruikt. Ik raad niemand aan mijn voorbeeld te volgen en wil deze walgelijke film zelf geen tweede keer ondergaan. De gruwelijkheid is zo groot dat het bijzonder moeilijk is om er voldoende emotionele afstand van te nemen om een technische analyse mogelijk te maken.

Als docent bestudeer ik al een aantal jaren propagandafilms. Vooral de nazi’s beheersten als geen ander het medium film om hun antisemitische boodschap op te dringen aan de Duitsers . “De Eeuwige Jood” stond bol van hatelijke clichés waarbij Joden met ratten werden vergeleken. De film werd ’s avonds aan troepen aan het Oostfront getoond die de volgende dag Joodse dorpen moesten uitmoorden. Hij had dus duidelijk een motiverende functie voor soldaten om te vermijden dat ze het nut van hun moordende opdracht in vraag zouden stellen.

Te vrezen valt dat de communicatie-afdeling van IS waardige leerlingen van Joseph Goebbels zijn en dat de executie-video’s een gelijkaardig doel hebben als de de antisemitische films van de nazi’s.

De IS-film die ik bekeek is bijzonder goed gemaakt. Ten overvloede en voor alle duidelijkheid : uiteraard enkel op technisch vlak en geen rekening houdend met evidente onoverkomelijke morele bezwaren.

Van amateurisme is hier geen sprake: de camerastandpunten en kaders zijn doordacht en efficiënt. Ze creëren samen met goed gekozen muziek een opbouw die te vergelijken valt met die van een Amerikaanse actiefilm. Hier zijn duidelijk professionele filmmakers aan het werk die de grammatica van het vak perfect beheersen.

De twee Turkse soldaten worden als acteurs opgevoerd van hun eigen terechtstelling. Het is duidelijk dat de executie in functie van de film is gebeurd. De man achter de camera registreert niet: hij regisseert. De film is niet haastig gemaakt maar elk shot is zorgvuldig voorbereid. Dat de duur van de opname zo één lang gerokken marteling was voor de twee soldaten zal IS een zorg geweest zijn.

Men ziet de twee soldaten eerst rechtstaand in een kooi, waarbij de camera bewust laag is geplaatst. Daarna worden ze lang in close-up getoond, terwijl ze recht in de camera kijken. Misschien zijn dit de ondraaglijkste momenten, omdat iedereen die de film ziet, weet dat er voor de twee jonge mannen geen happy-end komt. Er volgen ook enkele indrukwekkende slow-motion shots, net zoals die te zien zijn in modieuze westerse muziekvideo’s.

Ondraaglijk

Na die introductie volgen al even ondraaglijke beelden van zwaargewonde kinderen in een hospitaal. De twee Turkse soldaten worden zo het symbool van vijandige bombardementen. Zij verdienen hun straf : als honden worden ze op handen ven voeten naar de plaats van executie gebracht, aan een leiband die met een gesofisticeerde afstandsbediening in brand wordt gestoken. Het vuur komt traag dichter bij de lijdzaam afwachtende soldaten. Ook hier wordt met efficiënte tussenbeelden een ondraaglijke spanning opgebouwd, die de kijker samen met de twee ongelukkigen de voortgang van het vuur bijna laat voelen.

Geen gruwelijk beeld en detail van de doodsstrijd wordt ons gespaard: het woord schroom komt duidelijk niet voor in de regie-aanwijzingen van de geattitreerde IS-regisseurs. Het lijden van de stervende soldaten wordt onuitstaanbaar lang en met close-ups inbeeld gebracht. Special effects en trucages zijn niet nodig: de gruwel is echt.

Dat dit soort films op het internet circuleren, staat boven elke twijfel. Jonge en verwarde geesten de film zonder duiding bekijken, kunnen gemakkelijk het slachtoffer worden van de fundamentalistische propaganda. Zij zien het verschil niet meer tussen werkelijkheid en fictie, en tussen moorden in een videospelletje of in een executievideo. Ze zijn de ideale recruten die zonder morele problemen aanslagen zullen plegen…

De “presentator” van de film is een islamitische strijder met baard, die het Turkije van Erdogan waarschuwt voor de gevolgen van medeplichtigheid aan de strijd tegen IS.

Enkele dagen later maakte een IS-strijder 39 slachtoffers in een dancing in Istanbul…