‘De Europese vaccinatie-aanpak schiet zwaar tekort’

‘Liefde maakt blind, zeggen ze, maar in de politiek is dat niet het geval. Dat mág niet het geval zijn’, schrijft Guy Verhofstadt over de Europese vaccinatie-aanpak in de bestrijding van de coronapandemie.

Ik hou van Europa, geen twijfel mogelijk. In het huidige, problematische tijdsgewricht biedt Europese integratie voor ons continent de enige verstandige weg vooruit. Maar dat betekent niet dat we onze ogen moeten sluiten voor tekortkomingen. Het is onze plicht de meest kritische stem te zijn als Europa niet voldoet aan haar potentieel, en aan onze hoge verwachtingen.

Dat is exact wat er nu gebeurt, met de Europese vaccinatiestrategie: die is uitgedraaid op een fiasco, en bovendien een perfect vermijdbaar fiasco. Tijd om het roer radicaal om te gooien.

EU is wereldproducent

Na twee maanden hinkt de vaccinatiecampagne in heel Europa dramatisch achterop. Gemiddeld heeft niet meer dan vier percent van de Europese burgers een eerste dosis gekregen, en in de meeste Europese lidstaten is het vaccineren bijna tot stilstand gekomen. Ook bij ons zag je dat: in Vlaanderen zijn momenteel zo’n 220.000 mensen deels gevaccineerd en 128.018 volledig, en toch staan de nieuw- uitgeruste vaccinatiecentra deze week zo goed als leeg, wachtend op de massale levering van vaccins.

Het contrast met de productie van die vaccins is groot. Europa is daarin wereldleider: meer dan 75 percent van alle vaccins worden in Europa gemaakt, net als de meerderheid van de bijna 200 miljoen covid-19-vaccins die intussen al geproduceerd werden. En toch is er een cruciaal tekort aan vaccins in bijna elk Europees land. Intussen is in de Verenigde Staten meer dan 16 percent van de bevolking ingeënt, in het Verenigd Koninkrijk 23, in Israël meer dan 70. Hier loopt onmiskenbaar iets ernstig mis.

Onevenwichtige contracten

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, zei vorige week in het Europees Parlement dat er eigenlijk niks verkeerd gebeurd is, alleen ‘waren we misschien wat optimistisch over de productiecapaciteit in Europa’. Dat is niet wat de cijfers ons vertellen, want Europa produceert de overgrote meerderheid van alle vaccins… om ze daarna uit te voeren naar andere delen van de wereld.

Het probleem zit hem in de contracten, die de Europese Commissie namens de lidstaten onderhandelde met de farmaceutische bedrijven. Die zijn bijzonder onevenwichtig. Ze zijn nauwkeurig wat de prijs en de aansprakelijkheid betreft, maar erg zwak en vaag als het over levering en timing gaat. Ze bieden de farmaceutische bedrijven vooral uitwijkmogelijkheden om hun contractuele verplichtingen te ontlopen. Het gevolg kennen we: alleen wat niét geëxporteerd wordt naar landen als de VS, het VK, Israël of Canada, is beschikbaar voor het vaccineren van Europese burgers. En zo blijft de pandemie op het Europese continent langer aanslepen dan nodig.

De maatregelen die de Europese Commissie intussen genomen heeft zijn vooral symbolisch, onvoldoende of zelfs contraproductief. Vooral het inroepen van Artikel 16 van het Noord- Ierlandprotocol was een diplomatieke flater, die in één klap de ernst van de onderhandelingen met de Britten onderuit haalde, waar Michel Barnier drie jaar lang aan had gewerkt. Het instellen van een nieuwe exportvergunning voor covid-19-vaccins zorgt alleen maar voor een onnodige verzwaring van het hele proces, en dus voor verdere vertraging van de vaccinatiecampagnes.

De Commissaris voor industrie, Thierry Breton, is nu aangesteld om de productiecapaciteit in Europa op te drijven – wat zeker kan helpen – maar uiteindelijk is het niet de capaciteit op zich die de kern van het probleem uitmaakt, maar de toewijzing van geproduceerde doses.

Koerswijziging

Wat we écht nodig hebben is een radicale bijsturing van onze strategie. Op korte termijn moeten we het gewicht van de Europese Unie in de schaal werpen om de ondermaatse contracten met de farmaceutische industrie te heronderhandelen. Bindende doelstellingen en verplichte tijdlijnen en volumes moeten de indicatieve richtlijnen die we nu hebben vervangen. Exportclausules, zoals het VK ze blijkbaar in haar contracten ingeschreven heeft, moeten ervoor zorgen dat doelstellingen en timing aangehouden worden. En voor de markttoelating van nieuwe vaccins, zoals die van Johnson& Johnson en CureVac, moet het Europese Geneesmiddelenagentschap (EMA) een versnelde procedure volgen, die de kwestie van aansprakelijkheid ten opzichte van derde partijen in het midden laat.

Op langere termijn moeten we naar een echte Europese gezondheidsunie gaan, met een budget dat de ontwikkeling en productie van nieuwe medicatie en geneesmiddelen kan ondersteunen, zoals in de VS. Daarbij hoort ook een gespecialiseerd agentschap, verantwoordelijk voor de aankoop van geneesmiddelen voor heel Europa, om te voorkomen dat de fouten van deze pandemie zich zouden herhalen. En uiteindelijk moet ook de kwestie van patentrechten open en bloot op tafel komen.

Ik geloof nog steeds dat een Europese aanpak van de covid-19-crisis de enige mogelijkheid was. De Europese schaal is ons grootste voordeel, en de onderlinge verwevenheid laat ons geen andere keuze. Maar dan moet Europa ook bewijzen dat het geen deel van het probleem is, maar onze beste kans op een oplossing.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content