De dingen rondom mij. Raoul De Keyser in De Loketten in Brussel

Raoul De Keyser schittert met schilderkunst wars van franjes en groot betoog. (****1/2)

Werk van Raoul De Keyser (1930) in De Loketten van de voormalige Postcheque in Brussel; het is een verstild en exquis feest geworden voor oog, geest en verbeelding. In deze magistrale open ruimte van het voormalige kroonjuweel van De Post bedacht het team van architect Paul Robbrecht een eenvoudig en tegelijk intiem houten kabinet waarin de schilderkunst van Raoul De Keyser rust en beschutting vindt.
Paul Robbrecht zorgt met dit houten “kabinet” voor een nieuwe stap in een lang proces naar een zoeken naar de ideale drager voor de schilderkunst. Eerder bedacht hij memorabele “muren” voor Philippe Van Snick en bouwde hij voor “Initiatief d’Amis” in Gent en voor “Documenta 9” van Jan Hoet in Kassel. Het interieur van het huis van Raoul De Keyser werd verbouwd waarin een houten muur als een groot schap dient voor de eerste blik bij het gade slaan en evalueren van het (nieuwe) schilderij.

Het “ontegensprekelijke” aan het inmiddels zeer brede oeuvre van Raoul De Keyser is het negeren van de factor tijd. Zijn schilderkunst vegeteert helemaal niet qua beeldtaal op aanlokkelijke sensaties van zeer voorbijgaande aard of op beelden bij politieke gebeurtenissen die heel snel verslijten in de (overvolle collectieve) herinnering. Zijn kunst is bescheiden en is zelden het onderwerp van euforie.

Jean Brusselmans
De schilderkunst van Raoul De Keyser is en blijft vandaag springlevend en bedient zich hoogstens van motieven uit zijn nabije buurt zoals een boom, een bootje of een voetbalveld. Op basis van de banaliteit en het on-interessante weet Raoul De Keyser zijn picturale verbeelding om te zetten in een plastische kracht zonder weerga. Het motief in zijn schilderkunst wordt amper getolereerd in het proces van het ver-beeldend omgaan met verf en dragers die het kijken navigeert tot peildiep in de ziel van de kleur.

Raoul De Keyser bewerkt, tart en gaat het schilderij te lijf tot op een moment waar het zichzelf overgeeft aan woordenloze schoonheid. Anderen noemen dat de poëtica van de schilderkunst.

Vertrekkend vanuit een fascinatie voor de schilder Jean Brusselmans kan de toeschouwer zien hoe de Meester uit Deinze zichzelf op een langzame manier bevrijdde van de toenmalige Vlaams-expressionistische “heimat” en zich inliet met de minimale en conceptuele schilderkunst in Europa en de Verenigde Staten. Met geduld en tijd verwerkte hij die geschiedenissen van de kunst tot op een kantelpunt waarop hij een unieke draai vond en “zijn” schilderkunstig verhaal als “persoonlijk” kon worden beschouwd.

Dilbekenaar Jean Brusselmans speelt als Brusselse randstedeling een belangrijke rol in het oeuvre van Raoul De Keyser. Prominent op de achterflap van de De Loketten-catalogus prijkt de potloodtekening “Hommage aan Brusselmans” (1970) waarin de geschematiseerde wolken van Brusselmans zich als het ware verenigen met de suggestie van de contouren van een met canvas overspannen doos zoals De Keyser er een aantal maakte in zijn vroege artistieke periode.

Aan de inkom van de expo kan je ook volop van het doek “Hommage aan Brusselmans” (1969/70), dat wordt gekenmerkt door de klare lijn en de helderheid van kleur, genieten. Raoul De Keyser maakte toen werk dat perfect in het plaatje paste van de “Nieuwe Visie”.

Periodes
Robert Hoozee, curator en directeur van het Museum voor Schone Kunsten in Gent, maakte hier een fraaie, spaarzame en fragiele tentoonstelling als een verhaal met hoofdstukken waarbij hij op een luchtige manier een inzicht presenteert van dit bijzondere oeuvre. Robert Hoozee gebruikt daartoe titels van werken zoals “Krijthoek”, “Zeilen heuvels” of “Bleu de Ciel” waarrond ensembles hangen die periodes in het oeuvre belichten. Bijzonder mooi is bijvoorbeeld de reeks “Zinkend” gebaseerd op natuurervaringen.

Hier “vertaalt hij de nabijheid van water, het mysterie van oevers en diepten onder de waterspiegel in werk met de titel ‘Zinkend'”. Raoul De Keyser is niet zoals de schilder Frantisek Kupka geïnteresseerd in een natuurgetrouwe weergave van de spelingen en brekingen van het licht in het water. Raoul De Keyser laat de verf hier opspatten en stollen in composities die in se abstract blijven en waar hoogstens de titel de toeschouwer in de verleiding brengt te “interpreteren”, te dromen en zich mentaal te verplaatsen.
Mysterieus
Elk werk op deze expo is een wereld op zichzelf die mysterieus blijft en bewijst dat de kracht van de schilderkunst in onze drukke tijden overeind blijft en een mens kan ontroeren en beroeren.

Kijk met aandacht naar het doek “The Unanswered Question” uit 1972: een bizar schilderij met een zeer lage horizonlijn dat zich aanstelt als een transparante groene en zoete verfgrens die de aarde scheidt van de ijlblauwe lucht. Maar er is méér: de compositie vertoont een verticale lijn die kan worden gelezen als een “lichtstraal” en tegelijk als een functionele component die het evenwicht en de “spanning” van het schilderij ten goede komt. Het is een schitterend werk dat “ergens” doet denken aan werk van Amerikaan Barnett Newman en de “glokale” Jef Verheyen.

Een ander absoluut schitterend werk is “Study” uit 1989. Het behoort tot een reeks waarin het vlakmatige van de compositie refereert aan suggestieve, a-anekdotische architectuur.

Met zinderende kleuren weet Raoul De Keyser hier reliëf te brengen in een in se abstracte compositie die gloeit van warmte en qua opbouw zelfs in de buurt komt van de Nederlandse kunstenaar René Daniels waarvoor Raoul De Keyser veel respect opbrengt.

Een mens kan hier uren esthetisch genot vinden en mede en dankzij een puntgave selectie van aquarellen wordt de wandeling doorheen deze tentoonstelling een les in het kijken naar kunst die ontstaat vanuit de observatie van gewone dingen die er morgen nog zullen zijn als gewone dingen.


Excellent
Deze intieme expo combineert vroege doeken en werk op papier met recente schilderijen en “ontplooit” hoe de schilder schoorvoetend ertoe kwam (moeiteloos) de verf te laten spreken.

Het verhaal van Raoul De Keyser is en blijft open en wordt hoogstens complex omdat niet iedereen de weerspannigheid van de verf tegenover de werkelijkheid kan verdragen.

Dit is absoluut een expo voor fijnproevers; voor kunstliefhebbers die zich even willen terugtrekken om te genieten van de manier waarop een begenadigd schilder het esthetisch plezier weet te puren via het schilderen van de dingen die de kunstenaar maar daarom wij niet zien…

Luk Lambrecht

“De dingen die ik zie” van Raoul De Keyser nog tot 11 juli in De Loketten van het Vlaams Parlement.