Cultuurhuizen zoeken manieren om te overwinteren: ‘Tijdelijke sluitingen zijn geen taboe’

© Getty

Cultuurhuizen leggen de laatste hand aan hun begroting 2023. Met rode inkt, want de energiecrisis hakt er ook bij de podiumkunsten diep in. Sommige lassen een winterstop in, andere laten koppig het licht branden.

De verwarming mag er dan in spaarstand staan, toch is het zweten geblazen in de bestuurskamers van onze cultuurhuizen. 15 oktober is traditioneel de deadline voor de begroting van het komende jaar. Dat is sowieso een heikele klus, en de voorbije twee jaren maakte corona er helemaal een huzarenstuk van. De pandemie is nog niet voorbij, en zakelijk leiders en intendanten hebben alweer extra kopzorgen. Waanzinnige energievoorschotten, ontsporende loonkosten, de impact van de koopkrachtpaniek op ticketverkoop en sponsoring: de begroting 2023-2024 wordt een oefening met veel onbekenden. ‘We tasten in het duister’, zegt Mike Naert, algemeen en artistiek directeur van Het Depot in Leuven. ‘Niemand kan voorspellen hoe het kostenplaatje er volgend jaar zal uitzien.’ Het Depot is gevestigd in een modern, goed geïsoleerd pand. Gas en elektriciteit worden via de stad tegen gunstige voorwaarden gekocht. ‘Toch wordt het een harde dobber’, zegt Naert. ‘Ondanks het nieuwe Kunstendecreet, dat clubs zoals de onze eind juni gevoelig meer middelen heeft toegeschoven. Dat was hoogst nodig om medewerkers aan te werven en de zware werkdruk te verlichten, maar ook om onze artistieke werking te verdiepen. Daar zal helaas niets van in huis komen: die extra subsidies zullen niet eens volstaan om de gestegen werkingskosten te dekken.’

Deze crisis gaat nog dieper dan de pandemie.

Jan Raes, Opera Ballet Vlaanderen
Duurdere tickets?

Het kan erger, weten ze bij Kunstenorganisatie (oKo), belangenbehartiger van 245 gesubsidieerde spelers uit de podiumkunsten waaronder muziek, theater en dans. De voorbije weken liepen de prognoses binnen. Concertzaal AB in Brussel ziet de energierekening volgend jaar van 130.000 naar 400.000 euro stijgen, bij De Studio in Antwerpen gaat de curve van 40.000 tot 160.000 euro. Alle leden zetten zich blijkbaar schrap voor een stijging met factor 3 à 4, terwijl ze met een bang hart de internationale energiemarkt en de geopolitieke situatie volgen. De Russische president Vladimir Poetin kan het onze theaterhuizen, concertorganisatoren en cultuurcentra nog veel lastiger maken. ‘Het gaat niet alleen om gas en elektriciteit’, zegt oKo-directeur Leen Laconte. ‘Er speelt een trickledowneffect: alles wordt duurder. Vervoerskosten, catering, decors, zelfs verzekeringen. Iedereen wordt met hogere kosten geconfronteerd, en die worden aan onze leden doorgerekend. De meeste begrotingen gaan dit jaar in het rood. Dat kan eenmalig, maar onze sector is niet kapitaalkrachtig genoeg om dit lang vol te houden.’

De Sportpaleisgroep, een niet gesubsidieerd bedrijf dat volgend jaar 2 miljoen euro extra energiekosten verwacht, overweegt nu al duurdere tickets. ‘Maar daar is bij onze leden weinig animo voor’, zegt Laconte. ‘Ik krijg overal dezelfde feedback: we gaan dit niet aan ons publiek doorrekenen, en we leveren niet in op de artistieke kwaliteit. Het moet wel ergens vandaan komen, natuurlijk. Iedereen past dezelfde kunstgrepen toe: thermostaat lager, dikke truien, minder zalen en lokalen gebruiken, zelfs tijdelijke sluitingen zijn geen taboe.’ Het Antwerpse kunstencentrum De Singel, een labyrintisch complex van 48.000 vierkante meter, sluit alvast van half december tot half januari. Ook het Mechelse theaterhuis Arsenaal/Lazarus dooft tijdens de kerstperiode het licht. Het is maar een greep uit een lijst die met de dag langer wordt.

Factuur van 1,47 miljoen

Bij Opera Ballet Vlaanderen komt er geen winterpauze. ‘We doen alles om de kosten te drukken’, zegt algemeen directeur Jan Raes. ‘Thermostaat lager, repetities en andere activiteiten rationeel plannen. Maar sluiten is geen optie. Deze crisis gaat nog dieper dan de pandemie. De onzekerheid over de toekomst was nooit groter, maar daardoor ook de behoefte aan verbinding. We moeten het licht aan laten. Dat is haast een ideologische keuze.’ Raes maakt een bitterzoet seizoen mee. De exit uit de corona-ellende was schitterend. Met De Bekeerlinge beleefde het huis zijn beste wereldpremière ooit, in september tekende Ivo van Hove met Mahagonny voor de beste seizoensstart ooit. De ticketverkoop loopt als een trein, maar de energiecrisis bederft het feest. ‘In 2019 betaalden we voor gas en elektriciteit 336.000 euro’, zegt Raes, die vier grote gebouwen warm moet zien te krijgen. ‘Volgens de recentste raming gaat dat volgend jaar naar 1,47 miljoen euro. Met onze infrastructuur valt daar weinig aan te doen. Vooral onze twee operahuizen zijn hopeloos verouderd. Dat zijn stedelijke eigendommen, we kunnen alleen hopen dat Gent en Antwerpen snel investeren in nieuwe installaties.’ Nog zwaarder wegen de stijgende loonkosten. Opera Ballet Vlaanderen is met 420 voltijdse equivalenten de grootste gesubsidieerde cultuurspeler van Vlaanderen. Door de index zullen de salariskosten dit jaar met 3,7 miljoen euro stijgen.

Populairder aanbod

Zoals veel sectoren kijken de podiumkunsten naar de overheid voor steun. Die is er al gekomen. Op federaal niveau werden accijnzen op gas en elektriciteit geschrapt, werd uitstel van belastingen en sociale lasten toegekend, en werd het stelsel van tijdelijke werkloosheid weer ingevoerd – na de coronavariant is er nu een energiecrisisvariant. Aangezien cultuur in de eerste plaats een Vlaamse materie is, werd reikhalzend uitgekeken naar de Septemberverklaring van minister-president Jan Jambon (N-VA). Energiepremies en steun aan bedrijven zijn verworven, maar de vraag die iedereen wakker houdt, draait om de inflatiecorrectie op de subsidies. Die werd principieel toegezegd voor 2022, al is er nog veel onduidelijkheid over de hoogte en de modaliteiten. Slaat ze alleen op de loonkosten, of tellen ook de energiekosten mee? De situatie verschilt per huis. Het maakt een enorm verschil of werkingskosten voor 75 procent dan wel voor 25 procent worden gesubsidieerd. Sowieso zit de sector in een overgangsfase, want per 1 januari treedt het nieuwe Kunstendecreet in werking. Iedereen is het ervoer eens dat de Vlaamse regering zich bewust is van de kwetsbaarheid van de sector. Toch weet op dit moment niemand of er ook volgend jaar een extra crisiscompensatie komt boven op de eind juni toegekende subsidies.

Bij Het Depot, dat 75 procent van zijn werkingskosten uit eigen middelen moet financieren, zien ze de bui hangen. ‘Tot dusver was de programmatie een mix’, zegt Mike Naert. ‘Liep het niet vol voor een avontuurlijke maar minder bekende band? Geen erg, dat werd gecompenseerd door populaire namen. Die mix moeten we aanpassen. We kunnen ons minder risico’s veroorloven.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content