Vissen achter het net

Hoe ver te ver kan televisie gaan? Peter Terrin moest vloeken in het West-Vlaams.

Het gebeurt zelden. We zijn als televisiekijkers inmiddels wat gewoon, kijken van weinig meer op, of weg. Tijdens een van de recente ‘Zomergasten’ verzocht de actrice Annet Malherbe, vrouw van regisseur Alex van Warmerdam, om een Youtubefilmpje waarin een onwaarschijnlijk rijkgevulde puist midden op een behaarde mannenrug vakkundig tot het laatste wormpje smurrie uitgeknepen wordt.

‘Zomergasten”, tot voor kort een bastion van goede smaak, met bekende Mensen die hun beschaving etaleerden aan de hand van Italiaanse en Franse films, interviews met wetenschappers en filosofen, wat maatschappelijk relevante stand-upcomedy, een Amerikaanse tv-serie uit de jaren ’80, een voetbaldoelpunt, een seriemoordenaar en een strijkkwartet.

Maar ook die bekende Mensen mogen, moeten op tv een gewoon mens blijken te zijn, en derhalve lachen en gruwen met een ordinaire puist. Vanzelfsprekend werd op voorhand gezellig voor het vieze filmpje gewaarschuwd, waardoor je het natuurlijk niet gemist mocht hebben. Met de afstandsbediening in de hand zat ik klaar voor het hoogtepunt van de uitzending. Uit niets dan complete verbazing, moet ik achteraf vaststellen, heb ik niet weggekeken, al zal ik voortaan nooit meer mayonaise uit een tube eten.

Het uitdrukken van een enorme puist, het kon een baanbrekend stukje reality-tv uit het Big Brothertijdperk zijn geweest: een symbolisch beeld voor het format. Zo niet de bedreiging, dan toch de intimidatie voortdurend bekeken te worden – beroofd van je privacy, tot het puistduwen aan toe – was aanvankelijk, Orwells ‘1984’ in gedachten, een belangrijk onderdeel van het spelletje. Anderhalf decennium later is het velen onder ons kennelijk bedreigender niet te worden gezien. Een idee dat ook bezit neemt van mensen die niet uit het juiste hout gesneden zijn. Want reality, zoals het nu gemeenzaam heet, verknipt je leven tot een verhaal. Voor sommige kandidaten is de hoop op een happy end ijdel…

Ik hoop het niet voor Natacha, een jonge vissersvrouw. Zij is geen kandidate, maar een geportretteerde in een docusoap op Eén, ‘De vissershaven’, helemaal aan het andere eind van het reality-spectrum. Ik leerde haar kennen toen ze in het schip waarop haar man zou uitvaren, een kooi voor hem opmaakte en er een lingeriesetje in verborg, samen met een pornoblaadje – een verrassing. Haar koosnaampje voor hem is ‘schelletje’ (sneetje, plakje). In het Oostendse dialect zijn de woorden met ‘sch’ de allermooiste, ook deze waarin feitelijk geen ‘sch’ in voorkomt; visser.

Toen het schip het zeegat koos, liep ze met hun zoon de hele kade af, voortdurend ‘Love you!’ roepend. En zelfs toen ze dachten, nu kan hij ons niet meer horen, riepen ze het nog een keer tegen de wind in: ‘Love you!’ Deze visser was geliefd, en alles leek op een of andere manier met het Oostends te maken te hebben, waarin altijd menselijke warmte doorklinkt. Alsof leven in dit dialect de mensen van afstomping behoedt – voorbehouden voor de minstbedeelden en hardstwerkenden.

Later was Natacha op bezoek bij een vissersvrouw wier man niet van zee was teruggekeerd. Zij zou nooit toestaan dat haar kind visser werd. Natacha, die haar Schelletje verheerlijkt, riposteerde dat het een prachtig beroep was. Vissers zijn stoere mannen die zich, eenmaal aan land, wat graag aan de warmte van hun vrouw laven. Helemaal anders dan pakweg boeren. Boeren zitten op hun geld en zien hun dieren liever dan hun vrouw. Vissers blijven, door steeds weer het afscheid, voor altijd verliefd. Ik gunde haar die prachtige gedachte uit de grond van mijn hart.

In een volgende aflevering bracht de vervroegde terugkeer van Schelletje Natacha in alle staten. Ze ruimde snel de badkamer op, legde een schone, gevouwen pyjama klaar en repte zich naar de kade. Toen ze haar man ’s avonds als de vangst van de dag op de bank had liggen, hapte de visser naar slaap. Maar Natacha brandde van liefde. Hoewel hij het niet nodig vond dat ze het bewuste lingeriesetje aantrok, ging ze toch uitvoerig haar toilet maken in de badkamer.

Ik verwachtte dat het intieme en hartverwarmende tafereel van hun weerzien hier zou eindigen. De makers van ‘De vissershaven’, echter, volgden deze vrouw, die uiteraard de hele wereld deelgenoot wilde maken van wat zij op dat ogenblik voor haar visser voelde, naar de badkamer, om kort daarop meedogenloos haar bleke lichaam in het hoerige setje te tonen. Te laat keek ik weg, terwijl ik vloekte in het West-Vlaams.

Peter Terrin