Herinneringen van Stefan Zweig en Joseph Roth aan het Europa van de belle epoque en het fin de siècle duiken in Nederlandse vertaling vandaag weer op in de hitparade van best verkochte non-fictieboeken in de Vlaamse boekhandel.
Zijn Joseph Roth en Stefan Zweig aan een revival bezig in Vlaanderen en Nederland? Roths ‘De blonde neger en andere portretten’ en Zweigs ‘Wereld van gisteren’ mogen dan geen bestsellers zijn, ze prijken in de hitlijst van afgelopen week in de Vlaamse boekhandel toch maar mooi broederlijk naast elkaar op respectievelijk plaats 8 (Roth) en 9 (Zweig) van best verkochte literaire non-fictie.
Uitgeverij Bas Lubberhuizen doet er alles om het werk van Joseph Roth (1894-1939) opnieuw in Nederlandse vertaling onder de aandacht te brengen. Wie nog nooit iets van Roth gelezen heeft, kan best eerst ‘Radetskymars’, een wereldklassieker, lezen om te beseffen wat voor een tijdloze auteur Roth wel is. Zoals Roth lyrisch maar toch precies via kleine details de ondergang van een hele beschaving – in dit geval de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie – weet te beschrijven, is ongeëvenaard.
Scherp observatievermogen
Roth was in het echte leven journalist en leerde daar dus zijn pen – en observatievermogen – scherpen. Verleden jaar kon je in ‘Hotelmens’, een bundeling reportages, al even proeven van zijn bevlogen accurate stijl en nu dus in ‘De blonde neger en andere portretten’. Roth was goed bevriend met de Vlaamse portrettist Frans Masereel en heeft dezelfde lumineuze kracht als de etser. Benieuwd of Lubberhuizen nog ander werk van Roth gaat opdelven.
Europa als cultureel forum
Stefan Zweig (1881-1942) was een bloedbroeder van Roth en deed er alles aan om bohémien én zware alcoholicus Roth ook financieel te ondersteunen. Zweig stond midden in de mondaine cultuur waar Roth in ‘Radetskymars’ de ondergang van beschreef. In ‘Wereld van gisteren’, Zweigs geestelijk testament, neemt Zweig de lezer mee naar het Wenen van het fin de siècle waar Rainer Maria Rilke en Hugo von Hofmannsthal rondstruinden in zijn gezelschap. Hij laat ook het nerveuze Berlijn van het interbellum heropleven en toont hoe Europa ooit een ongemeen rijk cultureel forum was waar kunstenaars van allerlei pluimage voortdurend met elkaar in contact stonden.
Roth dronk zichzelf dood en stierf aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Zweig vluchtte samen met zijn vrouw voor de nazi’s en pleegde samen met haar zelfmoord in Brazilië in 1942. Zijn ‘Wereld van gisteren’ verscheen postuum in 1944 en zou sindsdien – ook in Nederlandse vertaling – steeds weer worden heruitgebracht. Je zou van minder nostalgisch worden als je hun werk begint te lezen.
Frank Hellemans
