‘Misschien word ik wel CEO van de voetbalbond’ (ex-uitgever Harold Polis)

Met ‘Hoger Honing’, een uitgebreid literair programma in de Gentse Minardschouwburg, namen de auters van De Bezige Bij Antwerpen zaterdagavond definitief afscheid van hun uitgeverij. Het werd geen afscheid in mineur maar een trots overzicht met ronkende namen als Bart Van Loo, Annelies Verbeke en Marc Reugebrink.

Flashback: bij de opening van de Boekenbeurs sloeg het nieuws in als een bom: uitgeverij De Bezige Bij Antwerpen zou, in het kader van een herstructurering van uitgeversconcern WPG, opgaan in het Amsterdamse moederhuis. In december kondigde uitgever Harold Polis, die het fonds (destijds nog onder de naam Meulenhoff Manteau) sinds 2006 leidde, dat hij andere wegen zou gaan bewandelen.

Het einde van De Bezige Bij Antwerpen lokte meteen emotionele reacties uit bij de auteurs van het fonds. Enkelen schrijvers verschenen op de beurs met op de revers een bijtje met een kapotte vleugel, en een rouwband om de arm. Auteurs Gaea Schoeters, Jeroen Theunissen, Marc Reugebrink en Geertrui Daem brengen de auteursnu onder de noemer ‘Hoger honing’ nog één keer samen op het podium.

Geen B-elftal

Het peloton is door de wintergriep enigszins gedecimeerd, maar dan nog zijn er meer dan genoeg auteurs present om een meer dan drie uur durende voorstelling mee te vullen. Geertrui Daem mag de spits afbijten en declameert, strijdvaardig met de megafoon in de hand, een fragment uit ‘Het Beleg van Laken’ van Walter Van den Broeck. Vervolgens heten Jeroen Theunissen en Gaea Schoeters het publiek in de tot de nok gevulde schouwburg welkom.

‘Deze auteurs waren géén B-elftal,’ pareert Schoeters de kritiek die André Van Halewyck in de nasleep van de bekendmaking formuleerde in Ter Zake. ‘De Bezige Bij Antwerpen was een kwaliteitslabel.’ Deze avond is volgens de initiatiefnemers dan ook opgevat als een hulde, geen begrafenis, en ook geen zaligverklaring van uitgever Harold Polis, al zijn de knuffels voor de uitgever en zijn team tijdens het verloop van de avond niet van de lucht.

En nu ze daar allemaal samen op het podium zitten, op een tribune als spiegelbeeld voor de volle zaal, wordt nog eens extra duidelijk hoe breed de waaier van het Antwerpse fonds was. Prijswinnaars als Marc Reugebrink en Filip Rogiers naast auteurs als Kathleen Vereecken, wier eerste boek bij DBBA nog moet verschijnen, en jong talent als Carmen Michels, dichters als Michael Vandebril naast non-fictieauteurs als Frank Seberechts en Walter Van Steenbrugge – in totaal zowat zestig auteurs, cartoonisten als ZAZA en Eva Mouton meegerekend. Van auteurs die vanavond niet aanwezig konden zijn, zoals Ann De Craemer en Christophe Van Gerrewey, wordt werk op de achterwand geprojecteerd.

En nu?

Maar hoe moet het nu verder voor de diverse bende die tot voor kort onder Antwerpse vlag voer? Joost Vandecasteele, recent overgestapt naar uitgeverij Lebowski, grapt op het podium luidop over zijn transfer: ‘Ik heb geen medelijden nodig, ik zit al bij een nieuwe uitgever.’ Maar de anderen dan? Welke gevolgen heeft het wegvallen van De Bezige Bij Antwerpen bijvoorbeeld voor een non-fictie-auteur als Dave Sinardet?

‘Ik heb aan enkele publicaties meegewerkt, het Utopisch Alfabet uit 2011, een eerbetoon aan Utopia van Thomas More. Het was voor mij een slag in het gezicht dat nu juist die Vlaamse kweekvijver opdroogt,’ zegt de politicoloog. ‘Er was wel het plan voor een boek over België, maar dat is er door dringender beslommeringen niet gekomen. Eerlijk gezegd: ik kan ook wel bij andere Vlaamse non-fictieuitgeverijen terecht. Maar ik ben hier vanavond ook omdat ik het belangrijk vind dat er een echte Vlaamse literaire uitgeverij zou blijven bestaan. Ik vind het jammer dat we nu lijken terug te keren naar een situatie waarin vooral Nederland toonaangevend wordt. Dat is mijn bekommernis als lezer. Als auteur ben ik er redelijk gerust op.’

Wat heeft de toekomst in petto voor mede-initiatiefnemer Marc Reugebrink? ‘In de zeventien jaren die ik intussen hier ben, ben ik meer tot de Vlaamse dan tot de Nederlandse letteren gaan behoren,’ zegt Reugebrink. ‘Het verdwijnt. Ik weet niet of er voor al dat talent plaats is in Nederland, waar ze zo hun eigen kweekvijvers hebben. Ik was behoorlijk emotioneel toen het nieuws kwam. Zelf ben ik niet bang voor de toekomst: op de dag dat het nieuws in de kranten werd aangekondigd, kreeg ik het aanbod om bij Querido uit te geven. Die overstap heeft zijn geschiedenis: ik kwam ooit bij Meulenhoff vandaan, toen Annette Portegies daar redacteur was. Annette stapte over naar Querido, maar toen had Harold mij al bij het toenmalige Meulenhoff/Manteau ingelijfd. Nu is de cirkel rond. Ik maak me wel zorgen over sommige andere auteurs. Zullen zij wel worden opgepikt door andere uitgevers?’

Voor veel andere auteurs is de situatie dus nog onzeker. Ze laten dan ook niet in hun kaarten kijken wanneer het gaat over hun toekomst, bij de Bij of elders.

Harold Polis blijft intussen zijn laconieke zelf, al heeft hij de avond met een zekere ontroering gevolgd. ‘Ik heb mijn werk altijd met ongelooflijk veel engagement gedaan. Dat feit heb ik de afgelopen maanden wat proberen te verdringen. Om nu nog eens met al dat werk geconfronteerd te worden, is wel heftig. En nu ga je me waarschijnlijk vragen wat ik in de toekomst ga doen? Ach, misschien word ik wel CEO van de voetbalbond, of burgemeester van Antwerpen. Allebei functies die dringend moeten worden ingevuld door iemand met visie en talent.’ (lacht)

Michiel Leen