Keep shoot’n

Peter Terrin over het gebruik van beelden tijdens de Eerste en Tweede Golfoorlog en het ondertussen beruchte Wikileaksfilmpje.

“This is the luckiest man alive.” Zoiets. Ik geloof dat het generaal Schwarzkopf was, die met een aanwijsstokje een stipje volgde op de luchtbeelden. Het stipje gleed diagonaal door het vizier van het precisiewapen, seconden voor de brug waarover het bewoog door een bom verpulverd werd. De Amerikaanse legertop toonde tijdens de Golfoorlog niet zonder trots de opnames van hun bombardementen. Kleine, zandgele doosjes veranderden plotsklaps in wolkjes. Raak. Mensen zagen we op de verre beelden zelden. Alleen zij die miraculeus aan de dood waren ontsnapt.

De beelden moesten bewijzen hoe netjes de oorlog gevoerd werd. De camera zorgde voor het succes van het wapen, werkte als controle en ten slotte ook als promotiemiddel. De peperdure wapens waren hun dollars cent voor cent waard.

De Tweede Golfoorlog leverde andere beelden op. De overzichtelijkheid was volkomen verdwenen. Chaos op alle fronten. De gruwel van een grondoorlog. Bush, George W., verklaarde jaren geleden die oorlog te hebben gewonnen. We weten dat we de brave man niet altijd op zijn woord kunnen geloven.

Beelden van bomaanslagen waarbij Irakezen landgenoten ombrengen worden bijna dagelijks aangeleverd – ik gebruik waarschijnlijk de allerlaatste mobiele telefoon zonder camera. Treedt er gewenning op? Aan de berichtgeving in bijvoorbeeld Het journaal te meten: ja. Een 3O à 4O doden is “weer een zwarte dag in Bagdad”, ergens in het overzicht van het buitenlandse nieuws. Als Madonna niet gaat winkelen in Afrika of Tiger Woods niet omstandig zijn avonturen berouwt, maken we kans op wat meer uitleg. De oorlog lijkt alleen nog nieuwswaarde te bezitten als er directe gevolgen bestaan voor de binnenlandse politiek van de betrokken coalitiepartners.

Beelden van slachtoffers zijn oud nieuws.

Beelden van rondrennende doelwitten die door een 30mm-geschut zullen worden neergemaaid, dat is frisse televisie.

Het beruchte Wikileaksfilmpje verspreidde zich als een lopend vuurtje. Alle kwaliteitskranten en -bladen toonden het van begin tot einde op hun website. Ik weet niet waar ik misselijker van werd: wat ik te zien kreeg of dàt ik het te zien kreeg.

Terzake, dat meteen volgt op de uitzendingen van Ketnet, toonde het filmpje niet helemaal, alleen de lekkere stukjes. Zonder énige waarschuwing. Als in een fictiereeks een vloek valt, krijgt de BBC-kijker vooraf te horen dat er sterke taal zal worden gebruikt.

De volgende dag spande onder kranten De Morgen de kroon. In de hoofding op de voorpagina twee frames uit de videofilm, met daarboven: “VS-soldaten filmen hun moord op 12 onschuldigen.” Eronder, in rode kapitalen: “Kijk naar die dode bastards. Nice.”

Het zou mij erg verbazen als niet elke Apache-gevechtshelikopter een camera aan boord heeft. De Morgen insinueerde dat de soldaten bewust hebben gemoord én voor de fun het gebeuren hebben gefilmd, waarmee de soldaten al even onverbiddelijk als de 12 onschuldigen een kopje kleiner werden gemaakt.

Het gescheld. Is er één redacteur van de kwaliteitskrant te vinden die niet een scheldwoord gebruikt ’s morgens in de file, als hem of haar weer eens de pas wordt afgesneden? Kunnen zij zich enigszins inbeelden hoe het is in een oorlog, als elke dag je laatste kan zijn? Liever dan dat, meesurfen op de aanzwellende golf van verontwaardiging. In Terzake merkte studiogast professor Rik Coolsaet na het zien van de beelden nuchter op dat de soldaten volledig volgens de ‘Rules of Engagement’ hadden gehandeld, maar voor nuchterheid was het nog veel te vroeg.

Het incident. Een tragisch, intreurig misverstand, dat nogal wat vragen oproept. Zagen de soldaten wat wij hebben gezien? Wie bediende de camera, en kon nog meer worden ingezoomd op de verdachten en hun vermeende raketlanceerders? Wat gebeurde in de schermutselingen even verderop, die de aandacht van de Reutersreporters gewekt hadden? Heeft de aard van die schermutselingen een directe invloed gehad op de snelle beslissing van de helikopterbemanning? Enzovoort, enzoverder.

En wat bewijst het filmpje? Hetgeen we weten maar willen vergeten. Oorlog is een gulzig monster, dat nog altijd onuitstaanbaar uit zijn muil stinkt.

Peter Terrin