Is het boek ten dode opgeschreven?

Op het Edinburgh International Book Festival organiseerde The Guardian een debat over de toekomst van het papieren boek in digitale tijden onder de onheilspellende titel ‘The end of the book’.

Als we de jonge Schotse schrijver Ewan Morrison, een van de panelleden, mogen geloven, is er weinig reden voor optimisme. Hij ziet een uitgeversapocalyps op ons afkomen, waarbij sterk op voorschotten voor auteurs wordt bespaard, kleine boekhandelaren massaal failliet gaan en er geen aandacht meer is voor inhoud, enkel nog voor het aantal hits op de computer en de daaruit volgende verkoopcijfers.

Maar Morrison werd op het einde van het debat niet gevolgd in zijn doemdenken door het publiek. Dat mocht stemmen en gelooft dus dat het papieren boek een toekomst heeft naast het ‘boek’ op een digitale drager. “Zolang kinderen figuurtjes tekenen op papier, zullen er boeken zijn,” klonk het daar. Kinderen zullen inderdaad de toekomst van het boek mee bepalen. Ali George, een 26-jarige Schotse schrijfster en gewezen bibliothecaris weet naar eigen zeggen uit ervaring dat als kinderen op jonge leeftijd de weg naar de bibliotheek vinden en jong leren te genieten van het doorbladeren van boeken, zij ook op latere leeftijd naar het boek op papier zullen blijven grijpen.

Ook literatuurrecensent Ray Ryan, de panelcollega van Morrison, gelooft in de toekomst van het boek op papier. “Boeken zullen overleven omdat ze het een miljoen keer beter doen dan de nieuwe technologieën.” Volgens hem voldoen deze niet aan de hooggespannen verwachtingen. “De literatuurbeleving met de Kindle is saai, te sterk op de tekst gebaseerd. Het medium maakt geen gebruik van hyperlinks, videofilmpjes of muziek.” En het lezen op een Kindle kan volgens hem de vergelijking met het lezen in een boek niet doorstaan. “Het boek is zoals een minnaar of een oude vriend. E-reading is zoals centrale verwarming: warm en beige”, aldus Ryan.

Robert Levine, oud-redacteur bij het technologieblad Wired en huidig hoofdredacteur van het muziekmagazine Billboard, is niet bepaald een koele minnaar van de nieuwste technologische snufjes. Maar hij is ook de auteur van ‘Free Ride’, een boek over hoe het internet de cultuurindustrie vernietigt en hoe de cultuurindustrie kan terugvechten. Hij hoopt dat de uitgeverswereld de muziekindustrie niet achterna gaat. Die reageerde veel te laat op de nieuwe muziekdragers en kanalen waarlangs muziek verspreid werd.

“Ik stelde tijdens het debat vast dat de boekenindustrie wordt voorgesteld als een systeem met boeken en auteurs, terwijl het vandaag veeleer een systeem is geworden met boeken, auteurs en diverse media waarop je een boek kan lezen,” zo vertelde Levine aan een journalist van The Guardian na het debat. “Amazon wil niet alleen boeken verkopen, het wil vooral veel Kindles verkopen, want dan kan het de markt beter controleren. En om dat te bewerkstelligen, houdt het de prijzen van de e-books laag. De toekomst van het boek zal meer bepaald worden door wat Amazon en Apple doen, dan door de keuze van de gepassioneerde lezers die hier op dit debat aanwezig zijn.”

En dan is er nog de kwestie van de leescultuur en het leescomfort. Eerder deze maand publiceerde The Daily Telegraph een opiniestuk waarin de toekomst van het papieren boek bijzonder bewolkt werd voorgesteld. Zullen de kinderen van vandaag, die zich helemaal thuis voelen in een wereld met digitale toestellen, ooit spontaan naar de boekwinkel hollen om er met hun eigen geld een duurdere, papieren versie van een roman aan te schaffen die ze net zo goed met een muisklik van het internet hadden kunnen halen? Was het niet de gebruiksvriendelijkheid die ook volwassenen die opgroeiden in een predigitaal tijdperk, overhaalde om van vinylplaat naar cd en later naar mp3-bestand over te schakelen? Waarom zou dat anders zijn voor het boek?

Zowel in de Verenigde Staten als in het Verenigd Koninkrijk vertegenwoordigen de e-books een steeds groter aandeel in de boekenmarkt. Volgens de cijfers van eind juli is 14% van de verkoop bij het gerenommeerde Penguin Books digitaal. Tot nader order maar een klein deel van de verkoop, maar voor de onafhankelijke boekhandel ongetwijfeld nu al voelbaar. Nederland en België volgen nog op een afstand. In België ging de verkoop van vooral lijvige, duurdere boeken er in 2011 zelfs op vooruit. Maar voor hoelang nog?

Hamsteren dan maar, in het kielzog van internetpionier Brewster Kahle. De oprichter van het Internet Archive vertelde persbureau Associated Press begin augustus over zijn nieuwste project. Hij heeft het plan opgevat om in afgedankte havencontainers een exemplaar van elk boek dat ooit werd gedrukt te bewaren voor het nageslacht, naar het voorbeeld van de Wereldzaadbank op Spitsbergen. De teller stond op het ogenblik van het interview op zo’n 500.000 exemplaren. Hij hoopt er zo’n 10 miljoen te kunnen verzamelen. Geruststellend voor de cultuuroptimisten onder ons: ook dood heeft het boek een toekomst.

Jeroen Bert

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content