Interview met Christophe Vekeman: ‘In vergelijking met Johnny Paycheck is Keith Richards de Dalai Lama.’

Het gaat hard voor schrijver Christophe Vekeman: op iets meer dan een jaar tijd liet hij een roman en dichtbundel op de wereld los. Dit najaar volgt nog een novelle, maar de opvallendste nieuweling is toch ‘Johnny Paycheck: een boek zoals je er nog nooit één hebt gelezen, over een man van wie je nog nooit hebt gehoord’.

Het gaat hard voor schrijver Christophe Vekeman: op iets meer dan een jaar tijd liet hij de roman ‘Hotel Rozenstok’ en de dichtbundel ‘Dit is geen slaapkamer meer nu’ op de wereld los. Dit najaar volgt nog een novelle in opdracht van Te Gek?! , maar de opvallendste nieuweling is toch ‘Johnny Paycheck: een boek zoals je er nog nooit één hebt gelezen, over een man van wie je nog nooit hebt gehoord’. Een opvallende uitstap richting non-fictie, waarin Vekeman zijn idolatrie voor de countryzanger Johnny Paycheck (1938-2003) de vrije teugel laat. En in de marges waarvan Vekeman voor het eerst ongegeneerd de autobiografische kaart trekt.

‘Countrysterren als George Jones, Johnny Cash en Hank Williams kunnen rekenen op drie, vier of meer biografieën, maar Paycheck, die in mijn top-vijf van favoriete countryzangers staat, had er nog geen,’ steekt Vekeman van wal. ‘Ik had gedacht dat er al lang een Amerikaanse schrijver mee aan de slag zou zijn gegaan. Want Paycheck is in de VS best wel bekend, en heeft een levensverhaal dat zo in de film kan. Ook mijn eegade was er wel voor gewonnen dat ik als eerste een biografie van Paycheck zou schrijven, ze vond dat kennelijk een hoogst aantrekkelijk idee. De wilde droom bestaat erin, uiteraard, dat het boek in Amerika verschijnt. Inclusief verwijzingen naar Huysmans, Gombrowicz en, waarom ook niet, De Collega’s.

Ik krijg soms te horen: “Het wordt tijd dat jij eens een grote prijs wint.” Ik denk eerder dat het tijd wordt voor een eerste Engelse vertaling.(lacht) Ik kijk uit naar het moment waarop ik mijn boek tussen de country-biografieën op mijn boekenplank kan leggen; meer dan ik de afgelopen jaren naar het verschijnen van mijn andere boeken heb uitgekeken. Het is voor mij ook niet in de eerste plaats een boek over Johnny Paycheck. Het gaat over Johnny Paycheck en het wezen van de country, maar het gaat ook over mijzelf, en zelfs in dit boek primeert de taal boven de zogeheten inhoud. De sterke verhalen uit dat leven van Paycheck, de gevangenisstraffen, de drugs, vind je in een uurtje googelen terug. Het gaat over de manier waarop het verhaal wordt verteld.’

Het is dus geen klassieke biografie geworden?

‘Dat was wel het oorspronkelijke idee: een jaar research doen, afreizen naar Ohio en Nashville, getuigen interviewen… Maar in de tussentijd was ik zo vervuld geraakt van de muziek en had ik al zo veel materiaal bij elkaar gesprokkeld, dat het boek als een wild, onstuimig beest uit mijn brein tevoorschijn kwam getrappeld. Dat schrijfproces wou ik niet met reizen doorbreken. Op zes weken tijd was het klaar, ongeveer zoals dat het geval was bij mijn twee jongste romans. En inderdaad, een klassieke bio is het niet geworden, eerder een boek met een sterk essayistische en autobiografische inslag.’

Ik kan me vergissen, maar er is toch een tijd geweest waarin je zonder cowboyhoed de deur uit ging.

‘Toen Johnny Cash in 2003 stierf, was ik enigszins in de rouw, maar de hete tranen bleven achterwege. Wel is met hem de voorliefde voor country begonnen. Plots neemt het bezit van je. Het was een liefde op het eerste gezicht, die vervolgens allesverwoestend en allesinbeslagnemend is geworden. Ik ben de slaaf van mijn liefde, Michiel!’

Halleluja.

‘De country heeft de positie van de literatuur in mijn leven ingenomen. Vroeger vond ik de literatuur een zeer zuivere, verkwikkende, trouwe kunstvorm, een soort bondgenoot, maar hoe langer je zelf professioneel in de literatuur leeft, hoe meer je ook de geplogenheden en mindere kanten van die wereld leert kennen, hoe meer ze haar glans verliest. Country is in mijn ogen nog steeds heel zuiver, een symbool van hoge, onaantastbare, ongenaakbare kunst waar je altijd op kunt terugvallen. Daarom heb ik ook even geaarzeld om dit boek te schrijven, zoals ik even heb geaarzeld om het radioprogramma ‘Hillbilly Fever’ te maken. Wilde ik die zeldzaam mooie en waardevolle muziek nu echt voor de leeuwen gaan gooien? Mocht de hele wereld daar wel met zijn vuile voeten overheen?’

Het gaat ook opvallend vaak over jezelf, over je jeugd, je familie, aspecten die je tot nu toe amper in je werk liet doorschemeren. Vragen over het al dan niet autobiografische aspect van je boeken blokte je tot nu toe steeds af.

‘Ik heb altijd een hekel gehad aan de geromantiseerde biografie, en het schijnt me sowieso arrogant toe, in wezen, om je in een biografie andermans leven toe te eigenen of het levensverhaal van iemand anders openbaar te gaan maken. Daar moest ik DUS iets tegenover stellen. Vanuit een soort morele verplichting, een compensatie van mijn arrogantie, heb ik er ditmaal meer over mezelf ingelegd. Ik heb misschien ook de gelegenheid te baat genomen om zonder veel maskerade en ironie mezelf op te voeren als wie ik werkelijk geweest ben. Om op die manier ook het boek zelf te verklaren: dat ik een boek over Paycheck schrijf, heeft ongetwijfeld met mijn jeugd te maken. De eenzaamheid, het verlangen naar de kunst, die me uit dat jeugdige isolement zou halen. Een serie als “The Dukes of Hazzard” maakte een enorme indruk op mij. Het landschap van mijn jeugd léék ook wel een beetje op het zuiderse landschap uit die serie. Johnny Paycheck speelde er een cameo-rolletje in. Ik was als kind al zot van dat soort mensen’

Waarom net Paycheck? Er zijn toch meer dan genoeg losgeslagen cowboys in de countrymuziek?

‘Ik kom uit een tijd waarin het al voor beroering zorgde als je je in het dorp vertoonde in jeansbroek, bij wijze van spreken. Lang haar, tattoos! De rock’n roll die zulke gasten uitstraalden! Paycheck is, in tegenstelling tot andere groten uit het genre, tot op vandaag een miskende figuur. Naar zijn beste werk is het behoorlijk lang zoeken, maar het hoort wel bij de allerbeste country die er ooit is gemaakt. Hij draagt alle goede ingrediënten van country in zich: de paradox tussen kroeg en kerk, de authenticiteit, de theatraliteit en het showmanschap, het realisme, het waarheidsgetrouwe, tragische, maar ook de humor. Hij leefde er ook naar, maar heeft ook zelf veel van zijn eigen ruiten ingegooid. In vergelijking met Johnny Paycheck is Keith Richards de Dalai Lama. Maar dat hedonisme ging steeds gepaard – zeker op latere leeftijd- met een christelijk schuldbesef. Al die paradoxen, die steevast een complex verhaal vormen, maken van de country ook weer een literair genre. Dit boek moest overigens zoveel mogelijk lijken op een outlaw-countrynummer. Wat wil zeggen: doen wat je wil, je niet al te veel aantrekken van artistieke grenzen en wetten, en kortom zo persoonlijk en authentiek als mogelijk te werk gaan. Er is in dit boek niet gelogen, er komt weinig ironie aan te pas.’

Zit er niet ook iets dandyesks in jouw cowboy-idolatrie?

‘Mja… Er zit iets dandyesks in de country tout court. Die hele cowboy-beeldtaal van de country is zeg maar een veelzeggende pose. De eerste countryzangers kenden de cowboys enkel uit de cinema. Het was een romantisch idee. Een beetje zoals Bowie zichzelf voordeed als een ruimtewezen. Een dandy wil door middel van zijn verschijning iets vertellen over zijn innerlijk, zich zo eerlijk mogelijk aan de mensen presenteren, al is het dan door middel van de maskerade.’

‘Country is het genre van de eenzaat, die in de steek gelaten is of uit de aard van zijn natuur ervoor kiest om alleen te staan. Daar is Paycheck een exemplarisch symbool van. De klassieke protagonist van zo’n honkytonksong is een man die alleen aan de toog de belletjes in zijn bier zit te tellen. Ook daarom zitten er autobiografische terugblikken in het boek. Het gaat niet alleen over het feit dat ik als jongetje bij een kreek ging zitten vissen, maar ook dat ik daar alléén zat. You can take me out of Texas, but you can’t take Texas out of me, zingt Spade Cooley. Ik zal heel mijn leven aan die kreek blijven zitten. Ik mag in het middelpunt van de belangstelling staan, in wezen zit ik aan die kreek. Daar moet je je ooit bij neerleggen. Probeer niet te allen tijde toegang te krijgen tot het feest dat het leven voor veel mensen blijkt te zijn, terwijl je je in wezen beter voelt in je eentje. Daarom is die country een soort van beter en gelijkwaardig alternatief voor de glamrock die ik vroeger beluisterde. Het heeft dat romantische ideaal om jezelf te overstijgen, maar dat kun je beter doen door glans te geven aan je verleden en je eenzaamheid, dan dat je met alle geweld die eenzaamheid en dat verleden gaat proberen te ontkennen.’

De cowboyhoed wordt ook binnenshuis gedragen, of alleen als er bezoek is?

‘Neen, ik draag hem vaak binnenshuis, zij het nooit wanneer ik schrijf. Ik heb me trouwens onlangs op een stel nieuwe hoeden getrakteerd.’

Niet bang voor het cliché? Volwassen mensen die cowboy spelen, …

‘Hier in Gent dragen misschien nog vier andere mensen een cowboyhoed. Mij gaat het om de country en de kunst, niet om de westernfilms of de posters van John Wayne. En ik ga gewoon graag goed gekleed.’

Heb je nog een tip om onze lezers op weg te zetten?

‘Probeer tijdens het lezen van het boek de muziek te ontdekken. Paycheck heeft bij leven al de pech gehad dat zijn levensverhaal de muziek heeft overvleugeld. Dat is het meest tragische dat een kunstenaar kan overkomen.’

Michiel Leen