In memoriam Ruth Rendell en P.D.James, twee Britse Baronessen én thrillericonen

Terwijl Ruth Rendell haar sympathie voor Labour niet onder stoelen of banken stak, was P.D. James een Tory-aanhangster. © Reuters

Een paar maanden na P.D. James (1920) is nu ook de Britse misdaadschrijfster Ruth Rendell (1930) overleden. Fred Braeckman over twee baanbrekende en succesrijke auteurs die tevens op televisie voor spanning zorgden.

Rendell en James kregen in de loop van hun lange carrière de naam van ‘Queen of Crime’, een verwijzing naar Agatha Christie. Rendell pronkte niet met die eretitel en zat er eerder verveeld mee. Ze vond Christie niet goed en dat Queen-gedoe was voor haar seksistisch. Het gaf de indruk dat alleen vrouwen over misdaad schreven en het beter deden dan mannen. Quod non. James had met de titel minder last maar pronkte er niet mee.

Ruth Rendell schreef sinds ze in 1964 debuteerde een kleine zeventig boeken, waarvan 24 met inspecteur Reginald Wexford van het fictieve stadje Kingsmarkham in Sussex als hoofpersonage. Daarnaast verschenen er een veertig stand-alones die ze meestal onder de naam Barbara Vine publiceerde. Alsof ze onderscheid wou maken tussen haar ‘ernstig’ werk en de politieromans.

Moraalridder

Dat leidde soms tot enige verwarring bij uitgevers. De Nederlandse en de Franse uitgever van Rendell bijvoorbeeld gebruiken het pseudoniem Vine niet en houden het bij de bekendste merknaam van de schrijfster. Overigens ontgroeide Rendell al snel het genre van de klassieke whodunit. Haar terrein werden psychologische thrillers met een sterke sociale inslag. Ze heeft evenveel belangstelling voor het goede als voor het slechte en toont zich zelden of nooit een moraalridder. Haar thema’s waren heel divers: racisme, homofobie, armoede, manke sociale voorzieningen, toeval, huiselijk geweld, schuldgevoelens, troost die (bij)geloof kan brengen, vrijheid en lotsbestemming.

Emotie

Wexford zelf is een pragmatisch, geletterd man, een wat brave familievader met een soort droge humor die toch over heel wat verbeelding beschikt en veel empathie toont. Over zijn verleden was ze heel discreet tot ze vier jaar geleden in ‘Slapende honden’ wat meer over zijn jeugd vertelde. Assistent Burden is wat jonger en minder buigzaam. Hun soms bittere kameraadschap wordt door Rendell heel mooi getekend en de familieverhoudingen geven haar vaak stof voor boeiende subplots. Ze schreef romans waarin al dan niet toevallig een misdaad voorkomt. De misdaad is bijzaak. Hoewel Rendell er wel voor zorgde dat er geen losse draadjes meer ronddwalen in haar misdaadverhalen. Sterk is ze in het samenbrengen van medeleven, ratio en emotie in een meestal boeiend verhaal.

Agnost

Een paar jaar geleden had Rendell het in een interview over de dood. Ze was ooit van plan geweest een Wexford te schrijven waarin de politieman overleed en het manuscript in een bankkluis te stoppen tot na haar dood. ‘Maar later kwam ik tot de conclusie dat het geen zin had. Ik ben een agnost, het kan mij niet schelen wat er na mijn dood gebeurt. Ook niet of men mijn boeken nog zal lezen.’

Baronessen

Net als Rendell kreeg P.D. James (1920), die in november vorig jaar overleed, een zitje in het Britse Hogerhuis. Ze werden allebei Life Peers in het House of Lords. Rendell als Barones Rendell of Babergh voor de Labour Party, James voor de Conservatieven als Barones James of Holland Park. Beiden waren goede vrienden, wat nog bleek uit een bijdrage in The Guardian kort na de dood van James. Rendell, toen nog onbekend, herinnert zich hun eerste ontmoeting op een boekenfestival. James was heel vriendelijk en maakte haar wegwijs. Rendell loofde in de Britse krant de geloofwaardigheid van James’ thrillers en de aandacht voor haar personages. Over politiek praatten ze nooit. Maar Rendell herinnerde zich een stemming in het Hogerhuis over een zaak waarin ze elk een andere opinie hadden. Net voor de stemming kusten ze elkaar tot grote verbazing van alle andere leden van het House of Lords.

Luxe decor

Anders dan bij Rendell ontmoeten we de personages van P.D. James meestal in een indrukwekkend, luxe decor. Politieman Adam Dalgliesh is een culturo met een groot verlangen naar recht en orde. Een dichter die geen moeite heeft om zijn werk gedrukt te krijgen en van kunst houdt. Geen wonder dat een chic pand van een literaire uitgeverij aan de oever van de Thames de setting van een moord is. Vaak is de plek waar gemoord werd afgelegen. De sacristie van een kerk is dan niet mis als plaats delict. En waarom niet een duur privé-eiland voor de kust van Cornwall waar een beroemd schrijver komt ontstressen en zijn lijk later aan een vuurtoren hangt? James was 42 toen ze in 1962 haar eerste detective schreef. Een veelschrijver zoals Rendell werd ze niet: 16 thrillers, twee ervan met de vrouwelijke speurder Cordelia Gray. Haat, schuld en spijt waren de thema’s die ze verwerkte in haar literaire, verzorgde en goed geplande romans. Wat ouderwetser en klassieker dan die andere Queen of Crime en barones met wie ze heel verdiend de troon deelde.

9 TOPPERS

Ruth Rendell

Terugzien in duisternis (1986), Het dertiende jaar (1996), Streling voor het oog (1998), Slapende honden (2011)

P.D. James

Dood onder deskundigen (1993), Tot de dood erop volgt (1994), Dood onder geestelijken (2001), De vuurtoren (2006), De patiënte (2009)

Fred Braeckman

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content