‘Een foodstagrammer die struggelt met haar zelfbeeld wordt door haar beste vriend gechallenged om tweeduizend volgers te halen in een half jaar.’ Had u enige moeite met voorgaande zin, no mercy hoor, deal with it: dit is de taal van BookTok, de boekensectie van TikTok.
Young adult is hot and happening onder jongeren. De doelgroep is grosso modo 15 tot 28 jaar, de personages zijn even oud als de lezers en worstelen met dezelfde adolescentenvragen. Dat is zowat de enige vereiste. Verder strekt young adult zich uit over alle genres, vooral liefdesverhalen en fantasy, naast thrillers, historische romans, dystopische sciencefiction, noem maar op. Het genre bestaat al lang met, voor de huidige generatie, The Hunger Games (2008) en de Twilight-serie (2005 e.v.) als mijlpalen uit de prehistorie.
Wat in is of out in young adult is even wisselend als de dagnoteringen op de beurs, maar ziehier een paar namen om te kunnen meepraten. Er is Sally Rooney, wier marxistische helden het kapitalisme en elkaars gevoelsleven ontleden (Prachtige wereld, waar ben je, en Normale mensen). Colleen Hoover (‘CoHo’ voor de vrienden) reanimeerde de aloude doktersroman met Nooit meer (en schreef ook Misschien ooit en Misschien nooit en Misschien nu). Onthoud: CoHo schildert zowel jubelende verliefdheid als hartenleed, duizelingwekkende erotiek en geweld in relaties, en ze verrast met onverwachte plotwendingen. Verder is er Madeline Miller, die in Een lied voor Achilles de gelijkgeslachtelijke liefde bezingt tussen de Griekse helden Achilles en Patrocles. Dat boek dateert uit 2011, en kreeg een tweede leven toen het door het enthousiasme op BookTok werd omhooggestuwd.
Laagdrempelig en authentiek
Want dat is de aandrijfmotor achter de recente youngadulthype: Booktok. Het gaat om video’s op TikTok waarin een boek wordt getoond, besproken, aangekondigd, aangeraden of gewoon uit de verpakking wordt gehaald (‘unboxing’). Dat gebeurt vol vuur en vlam, met een grap, een vondst, een lach of een traan. Duur: zes seconden tot één minuut.
Als oningewijde zo’n video bekijken vraagt enige gewenning, want er gebeurt veel tegelijk. Wat iemand zegt (steevast bij een achtergrondmuziekje), is ondertiteld, zij het niet per se met dezelfde tekst, en boekcovers verschijnen in spiegelbeeld, want de video’s zijn opgenomen in selfiemodus.
Femke ‘loonieslibrary’ Lippens (14.000 volgers) is een van de bekendste boektokkers in Vlaanderen: ‘Twintigers zoals ik hebben geen zin in het lezen van een lange beschrijving voor we aan een boek beginnen. BookTok toont in een oogwenk wat er is en wat je mag verwachten. In een paar seconden kun je weer mee. Prachtig toch?’ Daar heeft ze een punt. Eerdere formats om digitale media en boeken te koppelen, ontberen de stopkracht van BookTok. BookTube biedt een rist langdradige en saaie monologen, Bookstagram is in wezen een gigantisch fotoalbum met boeken als vast rekwisiet (boek met kop koffie, boek in kast, boek met tuil bloemen…). BookTok daarentegen is simpel, spontaan, laagdrempelig, authentiek, emotioneel.
Stom en oppervlakkig
BookTok heeft een enorme mobiliserende kracht, en niet alleen op het internet. Op 5 november organiseert Yasmine Van Den Meersch al het dérde BoekTok Event in de Standaard Boekhandel in Geraardsbergen. ‘Daar komt telkens heel veel volk op af, dat weet ik van de vorige keren. Toen waren er op sommige momenten tot honderd mensen in de winkel.’ De boekhandel ligt dan vol youngadultboeken, auteurs komen signeren, er zijn boekenpakketten te winnen. Van Den Meersch: ‘Je kunt die filmpjes stom en oppervlakkig vinden.Maar ze brengen wel mensen samen rond boeken en zetten aan tot lezen. Via BookTok vormt zich een community. BookTok toont hoe leuk lezen kan zijn.’
Wakkere boekhandels en dito bibliotheken hebben de kracht van het medium begrepen, en richten een permanent altaartje in met trending BookToktitels. Daar liggen altijd veel Engelse exemplaren bij. Want young adult laat zich kennelijk het liefst in het Engels lezen. Bij digital natives is het Engels zo ingeburgerd dat het niet uitmaakt dat het niet hun moedertaal is. Bovendien zijn Engelstalige boeken goedkoper dan de Nederlandse versies. Je hoeft ook niet te wachten tot de jongste hype uit Amerika vertaald is. Plus: lezen in de oorspronkelijke taal staat cool.
Ondraaglijk imago
En ten slotte is in ons taalgebied het aanbod aan young adult veel kleiner. In Vlaanderen schrijven Emmelie Arents en Rani De Vadder YA-fantasy, en Doreen Hendrikx’ debuut Zout sluit aan bij actuele youngadultthema’s. Hendrikx: ‘Mijn roman gaat over sociale druk en sociale media, en hoe mijn hoofdpersoon daardoor kampt met een eetstoornis. Wat ik wil overbrengen is dat het oké is te zijn hoe je bent. En dat het ook oké is om hulp te zoeken als je vastzit.’ Helemaal conform de tijden staat er vooraan een trigger warning – een waarschuwing dat sommige scènes heftig kunnen binnenkomen. ‘Ik vind dat mijn verantwoordelijkheid tegenover de lezers.’
Dat BookTok en young adult een machtig verbond vormen, hoeft wat Hendrikx betreft geen betoog. ‘Vóór TikTok had lezen echt een imagoprobleem. Het beeld dat je in de middelbare school krijgt van lezen, is om van te huiveren. Als ik alleen al denk aan de leeslijstjes die we kregen… Zelfs ik, die toen al heel graag las, dacht daarvan: waar slaat dit op? Dat ging zo hard níét over mijn leefwereld. U wilt voorbeelden? De schaduw van de wind, van Carlos Ruiz Zafón. De ondraaglijke lichtheid van het bestaan, van Milan Kundera. Ik respecteer die auteurs en vandaag zou ik die romans anders lezen, maar wat heb ik er toen op gevloekt!’
Nerdy fanboy
Rest nog één vraag: waar zijn de mannen? Het lijkt wel of al het voorgaande zich afspeelt op een vrouwenplaneet. Jonas ‘Theboywhoreadsbooks’ De Backer (20.000 volgers) is in Vlaanderen de enige bekende mannelijke boektokker. Hij zegt zelf ook niet te weten waaraan hij dat monopolie dankt. Het is een sociologisch feit dat jongens, al van jongs af, minder lezen dan meisjes. En als ze lezen, grijpen ze liever naar een weetjes- of informatief boek. Fictie heeft een uitgesproken vrouwelijk imago, behalve fantasy, dat een brede mannelijke fanbasis heeft. Maar dan wel de viriele variant. Iemand die zichzelf NerdyGeekyFanboy noemt, zegt het zo op zijn blog: ‘Uitgebreide stukjes over gevoelens? Doe maar niet. Gezwijmel van de hoofdpersoon over zijn/haar crush? Weg ermee.’ Maar zelfs jonge kerels die lezen, blijven weg van BookTok. NerdyGeekyFanboy: ‘Jongens zijn niet geneigd om hun boekenliefde te uiten zoals de meiden.’
Los daarvan: al jarenlang klinkt de jammerklacht dat jongeren niet meer lezen, omdat ze hun telefoon belangrijker vinden. Nu lijkt het erop dat ze, en jonge vrouwen in het bijzonder, op eigen kracht het plezier in het lezen hebben heruitgevonden. Met dank aan een Chinees pretkanaal.
Standaard Boekhandel pakt uit met het Feest van het boek: signeersessies, kleine en grote evenementen en kortingen, van vrijdag 28 oktober tot en met zondag 6 november.
Meer info op www.feestvanhetboek.be.
