“Gratis boeken zullen boekverkoop schaden”

De Engelse organisatoren van het World Book Night willen een miljoen boeken weggeven maar onafhankelijke boekhandelaren protesteren.

De Britse krant The Guardian meldt dat onafhankelijke boekhandelaren vrezen voor een terugval van de verkoop van boeken en van de inkomsten van auteurs door het vrijgevige initiatief ter gelegenheid van World Book Night op zaterdag 5 maart. World Book Night volgt twee dagen na World Book Day. Samen vormen ze de Britse tegenhanger van onze Boekenweek.
Het idee is aantrekkelijk: een groep van 20.000 lezers mag 48 exemplaren van een titel uit een lijst van 25 schenken aan mensen van wie ze denken dat ze het boek graag zullen lezen. Het leverde World Book Night meteen de bijnaam ‘de grootste boekenweggeefactie ooit’ op. De bedoeling is, net als bij de Boekenweek, om het boek te promoten.

Dat de organisatie de steun krijgt van BBC2, de Publishers Association, de Booksellers Association, de Reading Agency en bibliotheken, geeft ze natuurlijk vleugels. Heel wat ronkende namen schaarden zich eveneens achter het initiatief: Margaret Atwood, Dave Eggers, J.K. Rowling, Stephen Fry, DBC Pierre en Nobelprijswinnaar Seamus Heany, maar ook muzikanten als Damon Albarn steunen de actie.

De auteurs wiens werk geselecteerd is, dragen dan weer hun steentje bij door afstand te doen van hun auteursrecht. Volgens John le Carré kan een auteur immers niets beters wensen dan ‘dat jouw boek geschonken wordt aan duizend mensen die het anders misschien nooit zouden lezen, en die het op hun beurt aan nog duizend anderen doorgeven. Dat is grootser dan de meest ambitieuze dromen van een schrijver.’

Maar niet iedereen is dus even enthousiast. Vanessa Robertson, een boekhandelaar uit Edingburgh stelt dat de actie de markt gewoonweg zal overspoelen met gratis boeken en het werk van auteurs zal devalueren. Een andere bedenking is dat de schaal van dit project zo groot is dat het zijn doel voorbij zal schieten. ‘Ken jij 48 mensen die van hetzelfde boek kunnen genieten?’ luidt de pertinente retorische vraag van recensente Benedicte Page van The Guardian.

En natuurlijk bestaat echt gratis niet. De geselecteerde auteurs doen dan wel vrijwillig afstand van hun auteursrecht, dat betekent niet dat ze er niets bij winnen. De publiciteit is immers enorm. Al zouden ze volgens Robertson wel eens in eigen voet kunnen schieten: ‘Op de lijst staan titels die een belangrijk deel van de verkoop van onafhankelijke boekwinkels uitmaken.’ Lees: titels die normaal goed verkopen, maar die nu oneerlijk worden beconcurreerd door de één miljoen gratis exemplaren die op de markt worden gegooid en dus veel minder of niet meer zullen verkopen.

Een andere, anonieme boekhandelaar ziet weinig nut in de actie: ‘Wij zorgen dat mensen de waarde van boeken leren kennen. Ik zie niet hoe het weggeven van boeken daarbij kan helpen. Ik vermoed dat er veel fijne boekliefhebbers boeken zullen geven aan andere fijne boekliefhebbers. Maar of er nieuwe lezers zullen bijkomen?’

Jeroen Bert